• Nie Znaleziono Wyników

6ßtt Dtß06nßt Bdßfßn óee Dtd)tßt0 unó itebetfeĄm Antoni dówató (Dóymec

J n ócm (Jrcu n 'b esfceia, 6cr fid) u m f f ik f ie ro k a feit óeffen tD iln a e c © tu ó k n ja f jte n b ik e te , g e s o tte n eine K eifie n o n ö ic f)te tn u n 6 S lebeufe^ecn, Me g a w r nidtit m it ó e r g e n ia le n S t a f t b e s e in z ig a rtig e n ttK c fie ro k z b e g a b t tn a re n , a b e r óoĄ 6ur<f) ifjre ü ) e rf e u n 6 lie b e r » Jetjungen m it 311 óem D u td )b tu d ) dee n a tio n a le n © e lfte s in öer poinifcben D ichtung u n b L it e r a t u r ü b e rfia u p t b e ig e tra g e n Jioben.

S e f o n ó e rs nal)e Jtanó óem R a u p te ó iejes J r e u n ó e s f r e iJ e s A n to n i (Eóroató © ó u n ie c

? I f c4T l 8 8 5 )/ Öet e ° ^ n E' n ee € r JtuM erte in Ü Jilna oon 1 8 2 1 — 1 8 2 3 u n ó P 1! 0! ’ ^ “ am<,Is 6el: to m a n tijd je n J \id )tu n g a n , fdjricb S a tla ó e n u n ó uberjefzte © eóichte

<0 an tie r s , © o e tfjes u n ó B ü r g e r s . . . 1 8 2 3 ro u ró e er m ie Jo c ie le a n ó e re P o l e n oon óen M ujjen g c fa n g e n g e je ^ t. HaO) Jeiner ^ re ijp re d ju n g gab er eine © a m m lu n g Jeiner © e ó i i t e tn 2 B a n ó e n 1 8 2 5 /2 6 tje r a u s ( „ P o e ^ p e " ) , óie in ih rem ä u ß e r e n ® e ro an ó e g a n j ähnlich óen „ P o e jp e P k c h e r o ic z s u o n 1 8 2 2 /2 3 m a re n . Dm 3 af)re 1 8 3 2 erfcfjien in P o fe n ein e n e u e , c e rm e h rte u n ó u m g e a rb e ite te A u s g a b e ó er © eóichte, óie and) in D e u tfd iia n ó 3 each = ru n g fa n ó , m ie ó ie B e jp re c h u n g ó e rje ib e n in B r . 3 4 ó e r „ B l ä t t e r f ü r 1 i t e r a r i J eft e ł- f " f i ■ L U n 9 DDm 3 ‘ ^ e&cual; 1 8 3 4 b eijp ielsro eije ze ig t. D e r g u t o rie n tie rte S ri=

tir e r jctjrißb u . a .:

„STticfierokz ift ó er B e g rfin ó e r ó e r n e u e n ro m an tifch en D ich terJĄ u te, m it roelchec B e n e n n u n g Meje eben n i ^ t s 2 tn ó e re s Jagen miU, a i s 0aß Jie, im © e g e n fa h gegen óie to ó te Jog. flajfijche © d ju le , ih re D ic h tu n g en u n ó © e fta ite n a u s óen © ru n ó tie f e n ó er P o e jie u n ó ó e r polnijchen ö o tf s tü m iic h fe it leb en ó ig 9« e rz e u g e n Jtrebe. 3 n ó er B e iß e ó er H a ą jfo ig e r ó iejes łl^ e ifte rs n im m t 3 tn to n (Eóuaró © ó y n ie c , óejjen S re u n ó u n ó £ a n ó s = m a n n -- ^beióc Jinó a u s L itß a u e n — eine ó e r erften © te ile n ein . 21m nächften fteßt e r óem jH e ifte r in fein en B a lla ó e n . © s zieß t u n s in óiejen b e jo n ó e rs óie m elancholifdie L iefe, ó a n e b e n eine leb en ó ig e u n ó f r ä f tig e eeßt ó i ^ te r ijd ie S lnjcß au u n g u n ó D a rjte llu n g - i f WeJ i V r^ Dnrten irt " S ° W a w ^ S ü h n e " . Ę ń v ß a t © ó y n iec ó a s D u n fe l, m elcßes ü b e r ó a s € n ó e ó iefes k o n tg s m a lte t, trefflich b e n u ß t; e rft g e lie b t u n ó g e p tie je n c o n fein em u o tfe , e rg a b ficß óerfe lb e in k ijo m , in ó a s er a l s © ie g e r gezogen m a r, ó er © Ä m e lg e re i u n ó tö te te Jp a te r a m S llta re óen B ifd io f eo n S r a f a u , © t a n i s l a u s , ó er ißm ó en 3 o r n

© o tte s o e r fu n ó ig t h a tte , ó a r a u f a b e r cerfcß m an ä er. © ó y n ie c f ü ß rt óen K önig a l s e in e n m B o m B u Jje n ó e n e in . D e r P a p f t felbft ß ä l t óie Jllejfe; a l s e r a b e r n a * ó er c o m p im m e l e r h a lte n e n ÓTfa^t ó e r b u ß fe rtig e n B te n g e óie ö e r g e b u n g ó e r © fin ó e n e rte ile n m ill, o e rm a g er es nteßt, roeil fteß u n te r óen S ü ß e n ö e n ein © fin ó e r b efin ó e, ó e r ó e r Der=>

g ebung nicßt ro u ró ig fei. 2 IIsb a tó e rß e b t fieß aueß -ein fre m ó e r JK a n n . — itie m a n ó ß a tte Jtren g er g efafte t u n ó fid; re u ig e r a n óie B r u f t gefeßlagen. © r c e r lä ß t óie Kircße uni»

f e ß rt b a ló ó a r a u f m feine ije im a t n ad) P o l e n zu rü c f. 3 n e in e r © inoóe fin ó e t er e in e n eß rro u rö ig en © eiftlicßen; e s ift © t a n i s l a u s Jelbft, ó er iß m zu m © rofte g e fa n ó t ift, óiefem bÄ / a rWi VÖr e rr ótv ü i v (!e b u n 3 9*tMß u n ó ftirb t. Dn e in e r a n ó e r n au a ó e , óeni „ ijo cß zeitsfefte , ftellt u n s © ó y n ie c ein ü b e r a u s le b h a fte s B iló a u s óem I Z n / A , Z . P I M M ™ M a g n a te n ó a r. ©letcßm ie BTicfiemicz b e n u ß t e r aueß Zuroeilen óie Iith au ijcß e © a g e n ro e lt . . ." ( © . 1 3 8 /9 ).

D on m i l n a fiberfieóelte © ó y n iec n a ^ SDiatJcßau u n ó b e g a n n ó o rt m it ó er B e ra u s = gäbe ó es r ie u ja h rs ta fc ß e n b u ^ e s „B I e I i t e I i " , e o n óem óie erfte n ó re i B a n ó e in tlta r=

Miau 1 8 2 9 , 18 3 0 u n ó 1831 u n ó ó e r e ie r te 1 8 3 9 in L eipzig erjeßienen. © s m a r ó a s ein e

© a m m iu n g c o n tt)e rf e n ó e r b e fa n n te fte n ö e r t r e t e r ó er ro m an tifeß en © c ß u le : B iicriero ic z,

© to m a c ti, p a le ffi u . a. 18 2 9 o e rö ffe n tlic ß te er ó a s ó re ia ftig e D r a m a „D zora" in tö a r fd ja u . a m g l e i t e n 3 aß re g ing e r in s B a is la n ó , t r a f fid) m it BTicfieroicz in óen b ö ß m ijd ten B a ö e rn , n ad ;ó em e r in B r e s l a u a u f ó er D u rcß re ije u n ó in D re s ó e n ro äß re n ö e in e s lä n g e re n 3 1 u fe n tß a lte s c iele 0eutf<ße B e rü h m th e ite n f e n n e n g e le rn t ß a tte , u n ó befueßte ó a n n m it feinem S te u n ó e z u fa m m e n © 0 e t ß e in iD e im a r, 21 u g u ft tP i l ß e I m

© cß I e g e l m B o n n ufro.

<Db a u f iie f e t Ä effe, b k tfjn 6u r(^ £)eu tfd )[an 6, J r a n f r e td ) , O ta lie n , Me © d u o e i? ,

<£nglan6 fü h rte , © öynfec b e r e its feine (E in b rü d e in 5 e rm uon ro irflid je n B r ie f e n a n fein e S re u n ó e 3 u l f a n S o r j a f u n ó J g n a c y C b o b ż f o ober in b r ie fa r tig e n 5Iuf=

g eid jn u n g en ober ü b e r b a u p t erft n ad) 3 o b rgei)nten n ie b e rg e fd jrie b e n b a t, b le ib e fykt

u n en tfcb ieb en . J e b e n fa lls b a m a ls b a ^ t e er toobl f a u m a n eine D e rö ffe n ttid ju n g , b en n e r ließ M efes u n g e m e in in te re ffa n te „STTaterial" faft 40 3 a b r c lieg en .

Dngroifdten erroarb er fi(b einen bofbgrticbteten ttam en in ber lite r a tu r bur<b feine a ls t>ortreffIi<b geltenben £lebetfebungen:

© d) i I I e r „D ie J u n g f r a u non © r t e a n s ’', I B a l t c r © c o t t „Die Jungfrau com ©ee",

„Das lie b bes tetjten Blinftrels'1, B y r o n „ D e r S o r f a r " ,

„JTtageppa" u . a .,

© b o m a s STüoor e „'Parabies unb P e r i” u. a.

© ie erf(bienen in 6 B ä n b e n in le ip g ig u n b iB iln o 1 8 3 8 — 1 843.

5fta<b fe in e r B ü d f e ß r a u s bem 2 (u sta n b e ü b e rn a h m © b y n iec a u f groei J a b t e Me J le b a ftio n b e r „ 5 1 1 1 g e m e t n e n € n 3 y f 1 o p ä ó i e" fü r ben D e rte g e r © lü d s b e r g u n b 1 8 4 0 Me b es „Q l i I n o e r S u r i e r s " , Me er .bur<b 2 0 J a b t e befo rg te. ü n Q lilno per=

öffentli< bte e r einige bram atifcb e t t ) t r f e :

„ J e l i c y t a " ( „ J e l i c i t a s " ) (1 8 4 9 , 3. S lu sg a b e 1 8 8 0 ),

„ B a r b a r a B a b g i r o i ł l ober © ig is m u n b 51ugufts B e g ie ru n g s a n fa n g " ( 1 8 5 8 ),

„ J e r g y l u b o m i r f f i ober b er S ü r g e r f r ie g in P o l e n ” (im „Q H lnoer 5 tlb u m ” uon 1 8 5 8 ).

© ine © a m m lu n g fle in e re r ©ebi<bte g ab e t 18 5 9 b ^ ta u s .

1 8 6 6 ü b erfieb e lte er n ad ) Ü )atfd )au u n b ro u rb e ber Q a u p tm ita r b e ite r b e r „ S a » m i 1 i e n «b r 0 n i f " , e in e r 3 e!tfd)iüft, in b er e r feine „ B rie fe pon b er B e ife " ( „ l i f t y 3 p o b r ó ż y ”) b a s li< b t b er Q3elt e rb lid e n ließ , © ie fa n b e n g ro ß e n B e ifa ll, fo b aß 1 8 7 5 ein e B u < b a u sg a b e in 4 B a n b e n bei © e b e tb n e r u n b liö’olff in O Jarfd iau erfd iein en fo n n te . 5 lu s biefer 5 lu sg a b e finb im folgenben eine B e iß e oon i3 rie fe n o o llftän b ig ober im 5tus».

guge ü b e rfe ß t roorben. © ine g rö ß e re D eroffentli< bung a u s ben „ B rie fe n non ber B e if e ” m u ß b er ^ u f u n f t p o rb e ß a lte n b leib en . — D urcß Me B e u a u s g a b e in b er „ B i b I f 0 1 e f a t t a r o b o r o a " ift b er B e b e u tu n g b er B rie fe a l s e in e s flaffifcßen b ö e rfe s B e c ß n u n g g e tra g e n roorben.

J n b er gleicßen B ic ß tu n g la g e n feine „© r i n n e r u n g e n a n b i e ö e r g a n g e n » b e i t ” (Q la rfib a u 1 8 8 4 ).

l e i b e r ift b er B e fta n b b er B ib lio tb e fe n D e u tfd jla n b s a n lü e r f e n b es © b y n ie c fo g e rin g , baß e s nicßt möglich ift gu einem S lrte il ü b e t fein © efam tfcßaffen a u s ben © u e lle n ß e r a u s gu fo m m e n .

* 1.

D re sb e n , 3 . 51uguft 1 8 2 9 .

„ S e n n ft b u b a s l a n b — mo tnie im P a r a b i e s gu fcßauen D ie B irn e n » , S irfcßen», 51epfelbäum e in ben 5 lu en , iQo bie D e r fü h ru n g g ro ß , Me S rü d )te fich gu p flü d e n

£ lnb bennod) fe in e Q an b fid) b ag u la ß t b e rü d e n ? D o r t b in ich — u n b roie e s m ir g efallen , Q len n b o rte n m ir gem ein fam fö n n te n m allen!

Sennft bu bas la n b — too nad) berühmten ©prucßes Qiorten j QMe Olofm bie fcßönen Qlabchen roa^fen allerorten?

© s finb fo oiel, rote S irfcß en b o rt am B a u m e h ä n g e n , , Q la g auch Me © d jla n g e febe, ©oen gleich, b e b rü n g e n .

© roßbem ich ih n e n frem b u n b fie ficß felbft b e ro a h re n ,

^ a b ich b er © o rg e n bod) g enug fdjon h ie r e rfa h re n . Śennft bu bas la n b ?

43

Od) bin I)ter Jeü eiet (Tagtm, 5l6am [iHtcfiEroicj] traf id) nod) nid)t an; Er rsiftE

nad) Sarlabab, um SrunnEn ju trinfEn, unö martEt bort auf mid). S i s gum ©d)Iag=

baum [in £Darfd)au] bEglEitEfsn mid) 3oaĄ im [ £ e ! e i d e I ] ; S ro ó jiń ffi, łTtaurycy unb © tsfan Jllo^nacfi, ntEl^E b s t lirbE tDalEryon [£ra|tńffi] ?um JibfdjiEbafrü^ftüd bri fid) osrfam=

mrlt fyatte. Cbrnbort^in farnrn aud) iTabEuf? [^rEl;orotDic3, EijEmaligEr © ^ liiE t bst ünioErfitöt EOiino] unb 3u liu fj ©loroacfi . . .

JTJEin JtEi'JfigEfätirtE m a r . . . b is Ijirrb E t na<^ © rssb E n © r a f © ta n is ła m

«SEtruffi . . ( © . 8 5 ).

Jlu fE n ttja lt i n B tE s la u .

„On S rE s I a u DErmEiItEn m ir EinEn g an jB n © a g , inbom m ir bis © t a b t u n b bis S iri^ E n bEfidjtigtBn. J^ B ro u ffi fa g t, ba]§ b is H ü rn b E rg fEinE © t a b t in © E u tf^ Ia n b fo d i e I e u n b fo f^ ö n E im gotifdjEn © ü I e tja t miE B r e s l a u . Od> m a r boi bsm B u t^ b a n b lE t H o r n u n b burd) iijn n a d j^ E t b ei 3m ei b e rü h m te n b o rtig e n B ro fe ffo re n , ben H e rre n

■p a J J o ro u n b Q) a 4 1 e r- 2 l l k e rte ilte n a u ß e ro rb e n tlid ) l) ö flt4 u n b f l a r ib re n B a t u n b m a re n b ab ei feb r n e u g ie rig n ad) affen u n fe re n einfjeim ifdjen u n b fre m b e n , n am lid ) a u s D e u tfd jta n b ftam m e n b en p ro fe ffo re n m ie aud) n ad) ben © e g e n ftd n b e n , ü b e r bie u n b nacb bem , ro a s fie b ao o n o o r tra g e n . „On b e r ttK ffenfd)aft finb m ir fd)on e in obllig Der=

m a n b te s © e f ^ l e ^ t " — fa g te p r o fe f f o r P a ffo m . . . ” ( © . 8 7 ).

*

Stan'} P a ffo m , geb. 178Ó in lu b m i g s l u f t , geft. 1 8 3 3 in B r e s l a u , m a r ein b e r ü h m te r P h ilo lo g e u n b i e ^ i f o g r a p h . 18 0 7 — 1 8 1 0 bu rd ) © o e t f j e P ro f e f fo r b e r g rted ü fd jen

© praclje am © y m n a fiu m 3u fD e im a r, m ü rb e er f ü r bie 3 a l)re 18 1 0 — 1 8 1 4 3m e ite r B ir e f to r b e r g e le h rte n ©<hule in 3 e n f a u b ei B a ^ i g u n b 18 1 5 o rb en tlic h er P ro f e f fo r f ü r Üllter»

tu m sm iffe n fd ja fte n a n b e t S ln io e rfitä t B r e s l a u , © e in e iB e rfe : „ © ru n b 3Üge b e r grie=

diifdien u n b ro m ifd jen l i t e r a tu t g e f d j i d j t e ’’, B r e s l a u 1 8 1 6 , u n b „ © rie th ifth e s Q a n b m o rte r»

bu d )” e rle b te n g roge A u fla g e n . P a ffo m m a r ein g e fe ie rte r u n b g e lie b te r £ e h r e r .

£ u b ro ig Ü badjler, geb. 1 7 6 7 in © o tfja, geft. 18 3 8 in B r e s l a u , m a r ein oiel=

feitig e r P h ilo lo g e , © h e ^ a 6; © e f d j i ^ t s f o r f ^ e r u n b S ib lio th e f a r . B e r $ re u n b u n b

© d iro ie g e ro a te r P a )fo m s . 511s a f a b e m if ^ e r £ e h r e r b e b e u te n b , a l s <tha r <>?ter au fre ch t, g em an n er b u td ) fein e ö b e rfe : „ © e f^ id jte b er b'fit>rifd)en J o r f ^ u n g u n b S u n f t " , „ £ e h t=

buch b er © efdjichte'', „ ^ a n b b u c h b e r © e fd ü d ite b e r £ i t e r a t u r ” (hoffdnbifche u n b ruffifche S le b e rfe h u n g !), „ Ö o rle fu n g e n ü b e r bie ©efchichte b er teutfehen h a t i o n a l l i t e r a t u r " e in e n grofjen £ e f e r f r e is . © o e t h e lo b te g eg e n ü b e r bem S a i l e r o o n SHüffet fe h r P a c h t e r s

£ ite ra tu rg e fd )ic h te (16. B o o . 1 8 2 4 ).

B e r B efud) o o n p a f fo m u n b P a d j l c r b u td ) © b y n ie c b e s e u g t b a s 51nfei)en, b a s beibe in P o le n , u n te r ben P o l e n genoffen. — • © ic h e rli^ m a r e r fdjon m ä h re n b fe in e r P i l n o e r

© tu b ie n 3eit a u f beibe a u fm e rffa m geroorben. B e t b o rtig e P ro f e f fo r © r o b b e e f j . B . leg te in bem Ö o rro o rt j u r 2 . S lu flag e fe in e r © in fü h ru n g in bie gried)ifd)e £ ite r a tu r = g e f^ id )te ( P i l n o 1 8 2 1 ) P e r t b a r a u f 3U b e m e rfe n , baß bie 1. 3 (u fla g e fo hochgelehrten S H annern m ie B T o rgenftern in B o r p a t u n b p a f f o m in B r e s l a u fe in e s m e g s miß=

fallen h ö b e . . .

B r e s b e n . <frffe B e f u g e .

„ ü m B e rla u f e b e r o ie r © a g e, bie ich h 'e r m eile, le r n te id) a u ß e r b e r 3 efid > tig u n g b er © a le rie , b e r © c h a ß fa m m e r, b e r P a f f e n f a m m lu n g b e r e its fe n n e n : £ u b m ig © i e d , S rie b rid ) S i n b, ben ö e r fa ff e r b e s © e ^ tb u ^ e s g u r © p e r „ B e r ijre ifch ü ß ’' u n b o ie le r B ä n b e o o n S ic h tu n g e n u n b Ä o m a n e n , © i e b g e, b en Ö e rfa ffer b e t „ U r a n i a " , ein en a d )t3ig ja h rig e n © r e is , [© o n fta n tin ß a r l ] R a l f e n ft e i n , ben B ib lio tl)e fa r b er S önig=

lidjen B ib lio th e f u n b Ö erfa ffe r b e s „ £ e b e n S o ściu f3fD8 ”, ben JlT ufifer R u m m e l , ben S eid m er B e ß f d ) u n b ben b e rü h m te n 3 r o n i ? o ro f H . ” ( © . 8 7 /8 8 ).

*

B e r B r e s b n e r B la le r u n b B a b ie r e r $ r i e b r i d ) 21 u g u ft 2 \ e ß f d) (1 7 7 9 — 1 8 5 7 ), fe it 18 1 6 BTitglieb b e r B r e s b n e r S u n fta fa b c m ie , m a r b a m a ls feh r gefchäßt burch feine U m riffe 3u © o e th e s „Sauft", gu ffiebichten © d jiffe rs , B a lla b e n B ü r g e r s , B ra m e n

© h a fe f p e a r e s . © e in e J e i ^ n u n g e n ro a re n aud) in P o l e n b e f a n n t. © o ro a n b te fich im

„ P a m ię tn i? P a r f g a m f f i ” oon 18 1 8 b e r U r itif e r b e r 21b h an b lu n g o o n Ä a u lfu ß : „ P a r u m ift bie beutfd>e © p ra d )e . . . b e r f r a n 3ÖfiJ<hen o o r3U3ie h e n ? ” m it h r f l i g r n P o r t e n gegen bie 2 2. 3u m J a u f t g ehörenbe J e id jn u n g . . .

C onftcm tin S a r i J a lfe n f te ln (1 8 0 1 — 1 8 5 5 ) flam m te a u s © o lo tlfu tn tu 6er ©cfiroei's.

SIIs ^ a u s l e ^ r e r ro ar er ein p a a r 3<tare In 6 er SfluiIIie 6es poInifd)en © ra f e n £ u b te ń f f t, efie e r 1 8 2 5 S Ib lto tlje f a r In ö r e s b e n ro u tó e. © e ta IU e rt ü b e r Ś o śc tu fsfo , ó en e r n o Ą p erfönlld) f e n n e n le r n te , erfü)ien 18 3 4 in 2 . A u fla g e . J a lfe n f te in c e r o f f e n tli^ te aud>

„© ieóges i e b e n u n ö p cetifd jen tta ü jla g " .

iln te rfja ltu n g m it JHejEanber B roniferoffi.

„ B ro n ifo ro ffi . . 6er 3U m ir gleid) bei 6er erften S e f a n n tf d ) a f t fc^on n o n 2I6am [JTOcfierolcg] fp rad ), ging fogleid) m it m ir a u s 6em ^ a u fe / I u 6 mid) in 6a s erfte I)iefige, ä u ß e rlid ) g a r n i ^ t p rä d itig e B e f ta u r a n t u n 6 b ero irtete mid> m it a lte m ü n g a r r o e in . . . 3 d) fe^e in if)m 6 en D e rfa ffer uon „ B o r a tg ń f f i'', „B T cina”, „ D a s © d ilo ß a m © b e rflu ß '', r o e l^ e , roie D u Did) e r in n e rn roirft, u n s fo b e ja u b e r te n u n 6 in 6ie ö e r g a n g e n lje it oer=

f e s te n . € r ift aud) in 6cr £ ln te r ija ltu n g uoll © c^roung u n 6 $ e u e r, b e fc n b e rs roenn er i n s B b m b e r n fo m m t roie o o r je n e r $lafd)e H n g a tro e in u n 6 n a ^ i j e r b eim © p a jie r g a n g a u f 6er B r ü P f ^ e n © e rraffe. £ In 6 roie o c r f t e p u n 6 fü ljlt er 6 ie tiefe P c e fie u n fe re r © efd)id)te u n 6 © e b rä u d ie — 6a s ro a s n a ^ 2Infi(^t 6er iB a r f ^ a u e r S la ffife r f ü r ^öd)ft u n b e b e u te n ft u n 6 im m e r f ü r uoIIffän6ig unpoetifd) g ilt. Dod) a l s i ^ il)n 6ana<^ f ra g te , roesifalb er n id )t p o ln ifd ) fd)reibe, a n tro c rte te e r ju n ä d jf t, 6a ß er 6en erften S tn te rr id it in 6eutfd>er

© p ra d je geneffen ^ a b e u n 6 fie beffer b efietrfd ie a ls 6ie p o ln ifd je, u n ö 6a n a (^ , ö aß e s f ü r u n fe r p u b l i f u m , roenn m a n ü b e r 6ie eigenen J ln g e le g e n p ite n fd jreib en u n ö u o n ifjm gelefen u n ö gofdjätjt fein roolle, am beften fei in e in e r fre m ö e n © p ra d ie gu f ^ r e ib e n u n ö g u n ä d jft C e bfprud) bei öen S lu s lä n ö e rn gu geroinnen. € r b e h a u p te te au d ), ö aß n u r in 5(6am [JTticfieroicg] a lle in ro a b re s D e rffä n ö n is u n ö © e fü h l f ü r u n fe re © efd)id)te uor=

h a n ö e n fei, rocldje fonft, roie er fid) a u s ö r ü d t e , n ie m a n ö bei u n s b is h e r roirflid) o erfteh e . 3d) ro en ig ften s le rn te m'el H e u e s a u s fe in e r U n te r h a ltu n g , rocoon i<h f rü h e r ü b e r h a u p t n iih ts g e h ö rt h a tte . — © r m uß etroa 50 J a h r e a l t fein; feine © e fta lt ift u n a n fe h n tid j, a b e r fein © efidjt flu g . ©r roeiß a lle s , ro a s im iD a rfd ja u e r Itte ra rifĄ e n £i<ht gefdjieht, u n ö e s fcheint, öaß ih n ö a s in tereffiere. H Tergen h ab e id) ned) m it ihm ein Bcnöeg=DDUs im „ © ro ß e n © a r t e n " . . ( © . 8 8 / 3 9 ).

*

2 IIex a n 6 er CÜuguft J e rö in a n ö uon © p p e ln — B ro n ifo ro ffi (1 7 8 3 — 1 8 3 4 ), 6e r © ofm e in e s polnifchen ffie n e ra ta ö fu ta n te n am fäd)fifd)en ^ o f e u n ö e in e t 6 eutfd)en i l f u t t e r , ro a r gu fe in e r ein fehr b e f a n n te r u n ö m'el g elefener ö eu tfd )= p o ta if^ e r B o m a n fĄ riftfte tte r.

^ e u t e finö feine fD erfe, o o n ö en en ein e 2Ingaf)I ih re © e g e n ftä n ö e ö e r p o tn ifd jen © e f ^ iĄ te e n tn a h m e n , oerfth o llen u n ö o e rflu n g e n roie öie a lle rm e ifte n f ö e tf e , öie einft B r ü d e n 00m D e u tfch tu m g um p o t e n t u m fd jlu g e n .

D on feinen © rg a h lu n g e n ro u rö en in s p o ln ifd ie d b e rfe ijt:

D e r H T S u f e t u r m a m © o p l o f e e . © ine fa rm a tifd je © a g e a u s öer e rfte n f fä lf te ö e s n e u n te n J a h r h u n ö e r t s .

H f 0 i n a. © a g e u n ö © r g a p u n g g u g le i^ a u s u n lä n g ft u erflo ffen er 3 oit.

D a s © ^ l o ß a m © b e r f l u ß .

H i p p o l y t B o r a t y ń f f i . 4 B d n ö e . ( 3 n s © nglifĄ e ü b e rtra g e n oon H la le ria n S ra fin f fi, © ö y n ie c ' J r e u n ö .)

S a g i m i e r g 6 e r © t o ß e .

© I g i e r ö u n ö © I g a oöer P o le n im e ilfte n 3 a h c f)a tta e tt. 5 B d n ö e . D e r a h 11 a g.

P o l e n i m f i e b g e h n t e n J a h r h u n ö e r t e 06er J o h a n n e s ö e r D r itte ,

© o b ie ffi, u n ö fein H Df- 5 B d n ö e . (© b e n fa ü s oon Ü la le ria n S r a fm f fi in s ©nglifche überfeigt.)

D i e p r ä t e n ö e n t e n .

3 m J a h r e 1827 o e rö ffe n tlid jte B ro n ifo ro ffi in ö er „A llg em ein en H if ta rif ^ e n ©af(hen=

b ib lio th e f f ü r J e ö e r m a n n ” eine , , © e f d ) i d ) U P o l e n s ” in o ie r S ä n ö ^ e n , öie f i^ e r li^ ) n id )t u n b c m e r ft in p o le n blieb.

( H e b e r A le x a n d e r B ro n ifo ro ffi roirö a u s m e in e r § e ö e r eine a u s fü h rlic h e H lono=

g ra p h ie erf<heinen m it A n a ly fe a lle r fe in e t © c h riften .)

o.

Bcfud) bei Jricö rid ) ß m b .

„ S ric irtö ) S i n J m uß c t o a 00 3 a b r e a l t fein; a n lX)u(f)S ift er f lc in e r a l s D u u n ó roenn aud) m eöer in i>er © e fta lt ned) in öen 9 ü flcn — u n 6 id; b alier Jelbft n id )t tueiß tODtin, fo fd jein t er m ir öod) D ir ein roenig aljn lid ); fouiel © d)lid)tf)eit, 2 lu frid )tig fe it uni» © u tß e rg ig te it in iu'efen 3 ü g e n ! £ ln 6 aueß bie P fe ife la ß t er n id jt a u s 6cm JfRunbe.

SDenn D u g e a lte r t fein roirft, m irft D u g e n a u fo fein, uni» forooßl ö a s u n u n te rb ro d je n e

© iß e n a m © d jreib tifd ) rote aud) óie ü n t u f t geb en b a b e n es b a ß m gebrad»t, roie e t m ir felbft fag te, i»aß e r feit ein ig en 3 a b r e n fe in ein g ig es J lta l in 6 er 6 t a 6 t ro ar. £fn6 a u d ; feine J r a u u n 6 feine © o d jte r fin6 g e n a u fo — 6a bflfi ö u 6en ro a b rß a ft ty p ifd jen D e u tf ^ e n in 6 er bödjften B e d e u tu n g diefes tü o r te s .

D e r Befucb, 6en icß ißm g eftern 2tben6 n b fta tte te , fteßt m ir o o r 6en 2 fu g en roie ein fläm tf<bes B if6 . 3 ^ t r a f fic a tte im © ä rte ß e n , in 6 e r oon t ü e i n r a n f e n befeß atteten l a u b e . © r felbft, im © o m m e rfd jla fro d , in P a n to f f e ln , oßne P u d ) am £)alfe, m it ein em fle in e n ro te n Ä äp p tß en a u f 6em S o p fe , m it e in e r g ro ß e n p o rz e lla n e n P f e ife in 6 er £)an6, lo s la u t irg e n d ein e n e u e D icß tu n g . 21n einem groeiten f le in e re n Pif<ß, a u f dem a u f ein em © p ir itu s f o tß e r S a ffe e fo d jte , faß fein e 5 r a u m it 6em © tr u m p f in 6 e r Q a n 6 , in einem einfaeßen, a b e r aueß feßr fa u b e re n S le id e , u n d ß ö rte a u f die D o rle fu n g , ro äß re n d fie a u f den K affe e a u f p a ß te . Sroifdjen iß n e n , a u f ein em n ie d rig e n f jo tfe r, faß d a s fdjone J r ä u i e i n Ä o s ro itß a (tö e iß e B o fe ), fo b e n a n n t n ad) dem b e rü ß m te fte n B o m a n iß r e s Ö a te r s :' n u r daß a u f dem ru n d e n , roeießen u n d lacßelnden © efi(ßtd)en die f ä r b e n b e id e r B o fe n fid) o e rb a n d e n u n d b efeß attet ro a re n oon den ü p p ig e n B in g e in d er ^ a a r e . . . 3 ß te S ie id u n g ro a r g an g in roeiß m it S lu sn a ß m e e in e t feßroargen m it B lu m e n b e ftre u te n

© cßürge, a u s d enen fie e in e n © tr a u ß f ü r iß r d rc ifd ß rig e s ©<ßroefterd)en . . . b a n d , roelcßes fi(ß m it d e r a lte n t ü ä r t e r i n im © ä r t ^ e n a u fß ie lt. S in d , den i(ß feßon am D orßergeßenden P a g e in d e r S ö n ig lid je n B ib lio tß e b durd) D e rm ittlu n g S a lte n f te in s te n n e n g e le rn t ß a tte , ffellfe mi(ß fe in e r J r a u u n d P o tß te r n o t u n d f a lte te au d ) die Ö erfe g u fa m m e n , ro as m ir fogleicß den fe u rig e n , n e u g ie rig e n B licf d es F r ä u le in s B o s ro itß a o erfeßaffte, roelcßer fi<ß m it m ein em ä ß n ltd )e n b e g e g n e te , roobei in iß re m © efidjt die e rrö te n d e B o fe en tftß ied en die © b e rß a n d ü b e r die roeiße g ero an n . 3cß e r in n e rte m id) g um © l u d a n einige f e ile n a u s © o e tß e s „ D a s B lü m le in tt>underfd»ön'' u n d iß re E in fü h ru n g o e rß a lf m ir gu dem erfte n © e fp r ä ^ s f to ff .

D ie U n te r ß a ltu n g m it dem P a t e r begog fieß g u n ä tß ft a u f die D o rfteilu n g d es „$ret=

f<ßüß" in IP a rfc ß a u u n d a u f D e rla n g e n oon J r a u l e i n B o s ro itß a fpraeß id) in P o ln ifc ß ein p a a r © tro p ß e n a u s dem „ P ß o r d e r 3 ä g e r '' u n d a u s d er E id e d er E lgatße. 3d) ß ie lt es dem entfpreißenid f ü r m e in B e d )t, den D erfa ffe r g u t © rin n e ru n g a n die a n g e n e ß m e 3 e f a n n t=

f ^ a f t u m die D o rle fu n g irg e n d e in e s fe in e r © edießte gu b itte n , fflie m a n feßen fo n n te , f(ßien d ie B i t t e n id ;t g u d r in g li^ , d en n d er P a t e r b e fra g te feßm ungefnd die P o r t e r , ro as fie o o rg u le fe n r a te , © ß n e © tß ro a n te n u n d d e b e r le g e n a n tr o o rte te fie: „ D er ß eilig e

© ß rift” [„ D e r © ß rifta b e n d " ]; u n d fo fo rt b a n d fie die © cßürge a b , roicfelte die B lu m e n d a re in u n d e ilte in s f f a u s n ad) dem B ucße; icß a b e r fpraeß u n te rd e ffe n m it d e r E ltu tte r ü b e t d a s feßöne © ä rte ß e n u n d ü b e r die roeiße S ö n ig in d er B lu m e n , a ls ob icß a u f d a s p e r f © b u l g e s „D ie roeiße E^ofc" [„D ie b e g a u b e rte E^ofe’'] mieß begöge, ß a tte a b e r freilicß den © e d a n fe n i n p e 11 o, daß m ein I P o r t fein S iel erreieße.

„ D e r ß e ilig e © ß rift” n u n ift die ro eß m ü tig e © egende oon d er a rm e n fle in e n iP a ife , roelcße a m P a g e o o r Ö Eeißnacßten a b e n d s a u f d e r © tr a ß e e r b la ß t, in d em fie in ein e rleu cß tetes ^ e n ffe r feßaut u n d fid) dabei e r in n e r t a n die © Itern u n d a n den B a u m , den aud) fie einft fü r fteß a u ffte llte n . 3 n einem ^ a u f e ift d e r © la n g g rö ß e r a l s in den a n d e re n ; u n d da die l e u t e in d a sfe lb c ß in e in g e ß e n , g eßt aueß fie d a ß in e in . Elber da n im m t fie a n f ta tt d es B a u m e s e in e n S a t a f a l f ro a ß r u n d a u f ißm ein fle in e s E ltä d ^ e n in iß re m E ilte t, © s t u t iß r leid u m diefe Peuroecßfelung u n d leid u m die P e rfto rb e n e , roelcße geroiß gtücflicß geroefen ro a r; u n d d ies t u t der e rfe ß ü tte rte n ETlutter fo leid , d aß fie die IP a ife g u t P o cß ter a n n im m t.

Ellies d ies fo etnfaeß u n d rü ß re n d e rg ä ß lt, d aß icß ro a ß rß a ftig e rfe ß ü tte rt g u ß ö rte . D ie fe r © indruef geroann m ir die o e rd o p p e lte 5 re u n d lid )fe it diefer g an g en e ß r b a re n S a m itie u n d roir n a ß m e n feßr ßergücß o o n e in a n d e r Elbfcßied, icß befeßenft m it einem d re ifa rb ig e n

© t r a u ß a u s roeißen u n d ro te n E^ofen u n d © tie fm ü fte re ß e n , roelcße „die feßöne B lu m e ttn n "

Jdeutfd) im p c ln if ^ c n n id jł cfine © in n e n f ü r mid) g u fa m m e n b a n ü . 3 $ märe-lo n g e r geb lieb en , ro orum er mid) b a t, m enn id) n id jt a m 2ib e n 6 j u iT ied f)ä tte eilen, m u ffen ." ( © . 8 9/9 2).

*

3 D b an n Jrie ó rid ) S in b (1 7 6 8 — 1 8 4 3 ) fla m m te a u s £ e ip 3ig, m ü rb e roie fe in t3 a te r 3 u r if t u n b m a r uon 17 9 3 — 1 8 1 6 in ö r e s b e n a ls S lb u o fa t. D a n a d ) roibm ete er fiĄ ber

© d jriftftc llc re i u n b gero an n a l s ü b e r a u s fle iß ig e r ö i d j t e r u n b H e ra u s g e b e r oon iTCufen=

o l m a n a ^ e n u n b J e itu n g e n foroie JT tita rb e ite r a n J e itfd jriftc n e in en H a m e n , ö u rc i) feine j a b l r e i H m € r 3äl)lu n g e n , b ra m a tifd je n © e b id jte, feine (Te^te 3u m „ 5 re ifd )ü ^ ” C a r l H t a r i a u c n i D e b e t s , „ H a d jtla g e r o o n © r a n a b a ” S r e u ^ e r s , „ H o lsb ie b ” H l a r f d j n c r s ufm . rourbe er b cr S ü ß re r b e s fp ä tro m a n tifd te n — ober m ie m a n u n t e r b em «Einfluß u en 2 l n b e r s S t ü g e r 3U fagen p fle g t — p fe u b o ro m a n tifd je n l i e b e r f t e i f e s i n D te s b e n . „ Ä o s m itb a ” ift ein e © a m m ln n g e e n <Et3äl)lu n g e n S in b s u n b erfdn'en in 4 B ä n b e n 18 1 1 — 1 816. D ie fle in e t3 crsb id )tu n g „ D e r C ß rifta b e n b " b e fd ilie ß t b en e rfte n S a n b b er „ B o s m itß a " ( © . 3Ó3— 3 7 2 ); fie ift in ber iü a t r ü ^ r e n b u n b ß a t fiĄ?

o u (^ u e rb ie n te rm a ß e n la n g e in £ e fe b ü d )e rn u n b 2lntßD logien e rß a lte n .

J^Dsroitßa Sinb (1814— 1843) mar reid) beanlagt, genoß einen D0t3Üglid)en Hnter=

rid)t unb maHte fid) a ls Did)terin befannt bur^ Hfitarbeit an ber ,,3lbenb3eitung'' ißres Ö aters, an jeitfdjriften unb 2llmanad)en unb ÖerBffentIid)ung eines B anbes

„© ebi^te" im 3oßre 1843. — © ie mar alfo 1829, als fie ©byniec fo gut gefiel, 15 3abre alt.

D a ß © b y n iec Ieid)t en tsü n b lid ) m a r u n b an d ) a l s ein d ja r m a n te r ju n g e r H ta n n a u f 3u tr e te n m u ß te , lä ß t fid) b e fo n b ers a u s fein en iB e im a re t B rie fe n erfeßen.

4.

Befud)e bei £ubmig © ie i.

üorlefung bes „Kaufmanns non öen eb ig” bureß ITiecf.

„ £ u b ro tg ^ i e d , bei bem id) m it J a lte n fte in m a r — roeldjem mid) 2lb a m [5!Tlic!iemic3j' n o r fe in e r Jlb re ife em pfoßlen u n b a u f ben er mid) in einem fü r mid) 3u rü d g e la ffe n e n . B r ie f a l s J ü ß r e r in D re sb e n ßingeroiefen ß a tte — £ u b m ig © ietf, ein m enig gebred)lid), m it e in e r © e fta lt u n b einem ffiefidjt ooll B e ro eg u n g , fa ft m bdjte id) fagen uoll © ^ a l b — Jooicl © d )lau f)eit u n b S lu g ß e it f e i g e n fid) in iß n e n — , m it feltfam fe u rig e n u n b butd)=-

„ £ u b ro tg ^ i e d , bei bem id) m it J a lte n fte in m a r — roeldjem mid) 2lb a m [5!Tlic!iemic3j' n o r fe in e r Jlb re ife em pfoßlen u n b a u f ben er mid) in einem fü r mid) 3u rü d g e la ffe n e n . B r ie f a l s J ü ß r e r in D re sb e n ßingeroiefen ß a tte — £ u b m ig © ietf, ein m enig gebred)lid), m it e in e r © e fta lt u n b einem ffiefidjt ooll B e ro eg u n g , fa ft m bdjte id) fagen uoll © ^ a l b — Jooicl © d )lau f)eit u n b S lu g ß e it f e i g e n fid) in iß n e n — , m it feltfam fe u rig e n u n b butd)=-

Powiązane dokumenty