P i e r w s z y m c e l e m a n k i e t y poprzedzającej sesją . . M e d i u m - Ś r o d o w i s k o - Tożsa-m o ś ć " b y ł o zebranie i n f o r Tożsa-m a c j i o zainteresowaniach i potrzebach p o t e n c j a l n y c h uczes-t n i k ó w k o n f e r e n c j i oraz nawiązanie z n i m i konuczes-takuczes-tu. Na j e j o s uczes-t a uczes-t e c z n y m kszuczes-tałcie zawa-ż y ł j e d n a k c e l bardziej u n i w e r s a l n y - p o p u l a r y z a c j a r ó zawa-ż n y c h idei z w i ą z a n y c h z zawa-ż y c i e m i m e d i a l n ą a k t y w n o ś c i ą r ó ż n y c h ś r o d o w i s k , niezależnie od i c h p r o f i l u . D l a t e g o też na-sza ankieta poruna-sza bardzo w i e l e zagadnień i stara się objąć j a k najszersze spectrum r ó ż n e g o r o d z a j u ś r o d o w i s k i i c h działalności. W k o n s e k w e n c j i w y p e ł n i e n i e a n k i e t y w y -m a g a ł o nieco dobrej w o l i . M a j ą c świado-mość tego w y z w a n i a , w s ł o w i e poprze-d z a j ą c y m ankietę p r o s i l i ś m y , aby p o t r a k t o w a ć ją j a k o psychozabawę. Pozostało m i e ć nadzieję, że c i , k t ó r z y zadali sobie t r u d przeczytania p y t a ń i zastanowienia się na nie-k t ó r y m i z nich, m o g l i d z i ę nie-k i t e m u d o w i e d z i e ć się czegoś o sobie, s w o j e j działalności oraz j e j m i e j s c u w k u l t u r z e i społeczeństwie.
A n k i e t a została rozesłana d o ponad 120 ś r o d o w i s k na L u b e l s z c z y ż n i e , które zaj-m u j ą się r ó ż n o r o d n ą działalnością, o d c z y s t o k u l t u r a l n e j p o p o l i t y c z n ą i społeczną.
K w e s t i o n a r i u s z odesłały 22 osoby ( 1 9 % ) reprezentujące: galerię ( 1 ) , r a d i o w ę z e ł s z k o l -n y (1), s z k o l -n e k o ł o dzie-n-nikarskie ( I ) , stowarzysze-nia ( e k o l o g i c z -n e , literackie i społeczne) - (3), audycje r a d i o w e ( 2 ) , n i s k o n a k ł a d o w e czasopisma (parafialne, uczelniane, l o k a l n e i o g ó l n o p o l s k i e ) ( 9 ) , licealne samorządy u c z n i o w s k i e (3) i m ł o d z i e ż ó -w k i p a r t y j n e (2). C h o ć taka ilość i różnorodność respondentó-w nic p o z -w a l a na-wet na pobieżną analizę zebranych i n f o r m a c j i , to j e d n a k n i e k t ó r y m d a n y m w a r t o się p r z y j -rzeć, p o ś w i ę c a j ą c p r z y t y m nieco u w a g i samej ankiecie i r e f l e k s j o m natury o g ó l n e j .
Pierwsza część kwestionariusza, „ D a n e o o r g a n i z a c j i / ś r o d o w i s k u " m i a ł a na c e l u ze-branie p o d s t a w o w y c h i n f o r m a c j i o respondentach - co m i a ł o b y znaczenie p r z y dużej l i c z b i e o d p o w i e d z i - ze z w r ó c e n i e m u w a g i na a k t y w n o ś ć m e d i a l n ą , która b y ł a tema-tem trzech p i e r w s z y c h tabelek. C h o d z i ł o w n i c h o to, aby z j e d n e j strony d o w i e d z i e ć się, z j a k i c h metod ( „ k a n a ł ó w " ) k o m u n i k a c j i korzystają respondenci, a z d r u g i e j , aby opisać j e p o d w z g l ę d e m r o d z a j u i ilości o d b i o r c ó w o r a z regularności i f o r m d y s t r y b u -c j i , pamiętają-c przy t y m , że -c z y m i n n y m j e s t i n f o r m o w a n i e o p o s z -c z e g ó l n y -c h s w o i -c h przedsięwzięciach (np. koncercie c z y n o w y m numerze pisma), a c z y m i n n y m o całej swo-j e swo-j działalności i m i s swo-j i . A b y obswo-jąć wszystkie te zmienne bez p r o swo-j e k t o w a n i a monstrualne-go formularza, z d e c y d o w a l i ś m y się ująć j e w e w s p o m n i a n y c h t i z c c h tabelkach.
C e l e m p i e r w s z e j z n i c h „ F o r m y istnienia m e d i a l n e g o czy o r g a n i z a c j a / ś r o d o w i sko s k u p i a się szczególnie na j a k i m ś m e d i u m ? " , b y ł o z a n a l i z o w a n i e p o d w z g l ę d e m i l o
-ści i rodzaju o d b i o r c ó w j e d n e g o , n a j w a ż n i e j s z e g o środka przekazu, u ż y w a n e g o p r z e z dane ś r o d o w i s k o . W naszych założeniach o d p o w i e d ź twierdząca na to pytanie oznaczałaby, że dane ś r o d o w i s k o skupia się w o k ó ł j a k i c h ś k o n k r e t n y c h f o r m k o m u n i k a c j i -np. w o k ó ł pisma, a u d y c j i r a d i o w e j c z y galerii. Niestety, w t y m p u n k c i e intencje auto-r ó w a n k i e t y o k a z a ł y się nieczytelne. Respondenci najczęściej d e k l a auto-r o w a l i , że skupiają się szczególnie na j a k i m ś ś r o d k u przekazu, po c z y m zaznaczali w s z y s t k i e l u b w i ę k -szość w y k o r z y s t y w a n y c h przez siebie m e d i ó w .
Całość działań m e d i a l n y c h b y ł a natomiast tematem d w ó c h następnych p u n k t ó w zat y zat u ł o w a n y c h „ F o r m y i n f o r m o w a n i a o d z i a ł a l n o ś c i " . C h o d z i ł o w n i c h o z w r ó c e n i e u w a gi na to, że p o p i e r w s z e ś r o d o w i s k a mają d o d y s p o z y c j i bardzo w i e l e r ó ż n y c h f o r m k o -m u n i k a c j i z l u d ź -m i , a p o d r u g i e , że sa-m fakt korzystania z j a k i e g o ś -m e d i u -m , np. p i s -m a czy p l a k a t ó w , n i c z a p e w n i a sukcesu. Ostateczny efekt, o d d ź w i ę k w ś r ó d o d b i o r c ó w , za-leży b o w i e m od i n n y c h jeszcze cech przekazu, t a k i c h j a k regularność czy f o r m y docie-rania d o o d b i o r c ó w .
Jeżeli za k a ż d y m razem, k i e d y np. o r g a n i z u j e m y j a k i ś koncert, w i e s z a m y p l a k a t y w t y c h s a m y c h miejscach i są t o miejsca o d w i e d z a n e przez potencjalną p u b l i c z n o ś ć , t o m o ż e m y b y ć p e w n i , że nasza r e k l a m a jest e f e k t y w n a . N i e t y l k o z a p e w n i a m y sobie w i -d z ó w na k a ż -d y m k o n c e r c i e ( w s z y s t k i c h o n i m i n f o r m u j e m y ) , ale r ó w n i e ż b u -d u j e m y w o k ó ł siebie ś r o d o w i s k o o b s e r w a t o r ó w l u b nawet s y m p a t y k ó w naszej działalności, k t ó r z y k t o w i c w przyszłości mogą nam p o m ó c w pracy. Jeżeli zaś zaniedbamy r e k l a -m ę n i e k t ó r y c h k o n c e r t ó w lub kapryśnie z -m i e n i -m y j e j f o r -m ę , część osób p o t e n c j a l n i e zainteresowanych straci d o nas zaufanie, a m y s t r a c i m y okazję, b y pokazać się j a k o rze-telna f i r m a , stając się m n i e j w i a r y g o d n i .
W w i c i u p r z y p a d k a c h nic bez znaczenia jest f a k t , że r e k l a m a d o t y c z ) ' nic t y l k o p o -s z c z e g ó l n y c h przed-sięwzięć, lccz r ó w n i e ż o g ó l n y c h założeń działalności. Stąd też w z i ą ł się p o d z i a ł p u n k t u „ F o r m y i n f o r m o w a n i a o d z i a ł a l n o ś c i " na d w i e tabelki. Tc d w a p r o b l e m y nie są tożsame, p o n i e w a ż w działalności kulturalno-społecznej b i b l i j n a zasad a „ p o z n a c i e i c h p o o w o c a c h " nie m a niestety zastosowania. Poza k r ę g i e m s y m -p a t y k ó w c z y u c z e s t n i k ó w ż y c i a k u l t u r a l n e g o i s-połecznego, k t ó r z y nas r z e c z y w i ś c i e znają, istnieje z a w s z e k r ą g w ł a d z , sponsorów, ś r o d o w i s k o p i n i o t w ó r c z y c h oraz szerszeg o społeczneszerszego otoczenia, d l a k t ó r y c h najczęściej j e s t e ś m y a n o n i m o w i . L u d z i e c i p r a w d o p o d o b n i e n i g d y nic będą m o g l i zapoznać się z t y m , co r o b i m y bezpośrednio, ale z a w sze mogą zadać sobie p y t a n i e : „ C z y m o n i się w ł a ś c i w i e z a j m u j ą ? " . Takie p y t a n i a w a r to sobie zadawać, dlatego też d o b r z e jest m i e ć p r z y g o t o w a n y tekst, k t ó r y jasno i c i e k a -w i e o k r e ś l i naszą m i s j ę i d o r o b e k . M ó -w i ą c dosadnie, c h o d z i tu o pokazanie, że ani m y , ani nasze p r o j e k t y „ n i c w y p a d ł y sroce s p o d o g o n a " .
W a ż n y m p u n k t e m a n k i e t y b y ł o pytanie o ilość c z ł o n k ó w ś r o d o w i s k a z p o d z i a ł e m na „ t r z o n " , c z ł o n k ó w „ z w y k ł y c h " i s y m p a t y k ó w . Z istnienia tych „ k r ę g ó w " k a ż d y intui c y j n intui e zdaje sobintuie sprawę, bo przecintuież zawsze m o ż n a wskazać g r u p ę l u d z intui n a j a k t y w niejszych, m n i e j a k t y w n y c h i „ ż y c z l i w y c h o b s e r w a t o r ó w " . Najczęściej j e d n a k i c h f a k t y c z n e istnienie w ś r o d o w i s k a c h j e s t uznawane j a k o coś danego z z e w n ą t r z , j a k p o g o -da, na którą nie m a się w p ł y w u . P r o b l e m p o j a w i a się d o p i e r o w t e d y , g d y np. „ t r z o n " na-gle o d k r y w a , że d z i a ł a w zupełnej p r ó ż n i , albo g d y n a j a k t y w n i e j s i w y c o f u j ą się i n i k t nic jest w stanie i c h zastąpić. T a k i e sytuacje k w i t u j e się z w y k l e w z r u s z e n i e m r a m i o n ,
p r z y j m u j ą c j c j a k o w y r o k losu, podczas gdy są one konsekwencją wcześniejszych za-n i e d b a ń c z y też za-n i e p o w o d z e ń w e w za-n ę t r z za-n e j działalza-ności a za-n i m a c y j za-n e j . Ó w t r ó j p o d z i a ł n i e j e s t j a k i m ś c z c z y m w y m y s ł e m , ale próbą określenia p e w n y c h „ n i s z " , które każde ś r o d o w i s k o c z y organizacja posiada i p o w i n n a zapełniać. Są one o d p o w i e d n i k a m i sta-n ó w esta-nergetyczsta-nych e l e k t r o sta-n ó w , z tą j e d sta-n a k różsta-nicą, że - o d w r o t sta-n i e sta-n i ż w a t o m i e - sta- naj-w y ż s z ą energią charakteryzuje się centrum. L u d z i e r ó naj-w n i e ż p r z y j m u j ą takie „ s t a n y e n e r g e t y c z n e " - czasem tryskają energią i d o b r y m i c h ę c i a m i , czasem w o l ą stać z b o k u . Ś r o d o w i s k o , będące t w o r e m ż y w y m , p o w i n n o pozostawać w stanic d y n a m i c z n e j r ó w -n o w a g i , propo-nując k a ż d e m u jakieś miejsce w s w o i m kręgu, tak aby w s z y s c y m i e l i c i ą g ł ą m o ż l i w o ś ć w i ę k s z e g o angażowania się bądź odejścia, bez r y z y k a działalności w p r ó ż n i , c z y nagłego, n i e k o n t r o l o w a n e g o w y p a d n i ę c i a poza nawias grupy.
Reprezentanci s a m o r z ą d ó w u c z n i o w s k i c h liczbę c z ł o n k ó w s w o i c h ś r o d o w i s k i i c h s y m p a t y k ó w oceniali na kilkadziesiąt lub kilkaset, automatycznie zaliczając d o n i c h w s z y s t k i c h u c z n i ó w szkoły. N i e z d a w a l i sobie p r a w d o p o d o b n i e s p r a w y z tego, że sytu-acja taka jest raczej n i e m o ż l i w a , p o n i e w a ż istnieje zasada, że c z ł o n k ó w ś r o d o w i s k a zna się z i m i e n i a c z y przezwiska, p o t r a f i się p r z y p o m n i e ć i c h w y g l ą d , o k o l i c z n o ś c i p i e r w s z e g o spotkania z n i m i itp.
O d p o w i e d z i s a m o r z ą d ó w pokazują, że organizacje, k t ó r y c h istnienie i o d b i o r c y są n i e j a k o „ z g ó r y " narzucone, mogą ulegać i l u z j i , iż t w o r z ą ś r o d o w i s k o . B y ć m o ż e t w ó r o n a z w i e „ s a m o r z ą d u c z n i o w s k i " nic jest tak naprawdę samorządem u c z n i o w s k i m i jest to słabością tego t y p u i n s t y t u c j i . W o w i e l e lepszej s y t u a c j i w y d a j ą się b y ć te środo-w i s k a , które muszą zabiegać o s środo-w o i c h c z ł o n k ó środo-w , o ich zainteresośrodo-wanie, a środo-w s z e l k i e sukcesy i p o r a ż k i na t y m p o l u są dla nich w y r a ź n i e w i d o c z n e . Ta p o z o r n i e m n i e j k o m f o r t o -w a sytuacja zmusza d o a k t y -w n o ś c i , szukania o r y g i n a l n y c h r o z -w i ą z a ń , n a -w i ą z y -w a n i a w c i ą ż n o w y c h k o n t a k t ó w i nic pozostawia złudzeń.
Podział na lidera, t r z o n i szerszą grupę został poruszony jeszcze raz w p y t a n i u o po-dział k o m p e t e n c j i w sferze inspiracji, d e c y z j i i administracji. W ś r ó d o d p o w i e d z i nic zarysowały się żadne wyraźne tendencje, ale ważne jest, że wszyscy respondenci o d p o w i e dzieli na to pytanie, chociaż nie b y ł o o n o łatwe. W y m a g a ł o zakreślenia aż 9 p ó l , w y b i e -rając za k a ż d y m razem jedną z trzech m o ż l i w o ś c i , co daje w sumie 39 c z y l i 19 683 wa-riantów różnego podziału k o m p e t e n c j i ! Pytanie o ó w podział b y ł o o tyle ważne, i ż poma-gało w y o b r a z i ć sobie, na c z y m polega działanie „ k r ę g ó w energetycznych" środowiska.
S k u p i a j ą c się t y l k o na n i e k t ó r y c h zagadnieniach, ważne jest na p r z y k ł a d , aby całe ś r o d o w i s k o - nie t y l k o l i d e r c z y t r z o n - m i a ł o m o ż l i w o ś ć w y s u w a n i a s w o i c h po-m y s ł ó w , c z y l i po-m o g ł o pełnić f u n k c j ę inspirującą. Jeszcze lepiej b y ł o b y , g d y b y wszyscy m o g l i te p o m y s ł y r e a l i z o w a ć , bo w t e d y nastąpiłaby naturalna decentralizacja ś r o d o w i -ska. N i e s t e t y c z ę s t y m grzechem „ s z e f o s t w a " j e s t poleganie t y l k o na sobie, nietoleranc j a dla p o m y s ł ó w i n n y nietoleranc h i o p ó r przed p r z e k a z y w a n i e m i m k o m p e t e n nietoleranc j i w y k o n a w -c z y -c h . Po-czu-cie s p r a w -c z o ś -c i , samodzielność i o d p o w i e d z i a l n o ś -c i jest niezbędne dla r o z w o j u c z ł o w i e k a i ś r o d o w i s k a .
N i c zawsze dobrze jest natomiast, j e ż e l i decyzje, szczególnie w k w e s t i a c h meryto-r y c z n y c h , p o d e j m u j e szemeryto-rsza g meryto-r a p a osób. W takiej s y t u a c j i konieczne j e s t meryto-r o z w i n i ę c i e struktur d e m o k r a t y c z n y c h , p o d o b n i e j a k w stowarzyszeniach (zarząd, częste zebrania, w a l n e zgromadzenia itp.), które c o p r a w d a straszą f o r m a l i z m e m , ale p o z w a l a j ą
wszystk i m działać w r a m a c h w e w n ę t r z n e j u m o w y społecznej, p r a w a i r ó w n o ś c i . Tawszystka s t r u wszystk t u -ra u m o ż l i w i a p r e c y z y j n i e podzielenie k o m p e t e n c j i i z a p i s y w a n i e d e c y z j i . Jest to konieczne, p o n i e w a ż , niestety, l u d z i e mają krótką p a m i ę ć , d ł u g i e j ę z y k i , niechętnie p r z y znają się d o b ł ę d ó w i lubią o d r e a g o w y w a ć na i n n y c h różne s w o j e w e w n ę t r z n e p r o b l e -my. S z t y w n e s t r u k t u r y pozwalają zapanować nad t y m ż y w i o ł e m .
A d m i n i s t r a c j a b y w a często postrzegana j a k o „ k u k u ł c z e j a j k o " , „ c i e m n a strona k s i ę ż y c a " i „ p i ę t a a c h i l l e s o w a " każdego ś r o d o w i s k a . K i e r o w a ć nią p o w i n n a w y s p e c j a l i z o wana osoba l u b osoby z k r ę g u „ t r z o n u " , a ich praca w i n n a b y ć m a k s y m a l n i e j a w n a i j a -sna d l a w s z y s t k i c h . Prace a d m i n i s t r a c y j n e na p e w n y m etapie działalności stają się bo-w i e m bardzo czasochłonne i o d p o bo-w i e d z i a l n e , c h o ć n i c zabo-wsze zaubo-ważalne przez w s z y s t k i c h . W p r z y p a d k u słabo f u n k c j o n u j ą c e j a d m i n i s t r a c j i ł a t w o o błędy. Z d r u g i e j strony często n i c docenia się pracy a d m i n i s t r a c j i i niesłuszne posądza się j ą o b i u r o k r a cję. W tej s y t u a c j i z n o w u w sukurs przychodzą s t r u k t u r y d e m o k r a t y c z n e , które z a p e w -niają k o n t r o l ę struktur a d m i n i s t r a c y j n y c h i p r z e p ł y w i n f o r m a c j i w i n s t y t u c j i .
P r z e j d ź m y teraz d o bardziej „ r o z r y w k o w e j " części ankiety, j a k ą jest r o z d z i a ł „ P o m y s ł y , o b a w y , n a d z i e j e " . W ś r ó d przeszkód w d z i a ł a l n o ś c i m e d i a l n e j najczęściej w s k a -z y w a n o na b r a k i finansowe ( 1 8 ) , spr-zętowe ( 1 3 ) , brak c-zasu (9), osób d o w s p ó ł p r a c y (9) oraz p r o b l e m y l o k a l o w e (8). N i k t natomiast nie narzekał na brak lidera i k o n f l i k t y osobowe. N a p i e r w s z y rzut o k a w y n i k i te nie są zaskakujące. Jeżeli jednak w s z y s t k i e przeszkody p o g r u p o w a ć w e d ł u g tego, c z y i c h p r z y c z y n y są czysto materialne (brak lo-kalu, sprzętu, f i n a n s ó w ) c z y też związane j a k o ś z tzw. „ c z y n n i k i e m l u d z k i m " (cała resz-ta) o t r z y m u j e m y p r o p o r c j e 39:50, c z y l i w i e l k o ś c i p o r ó w n y w a l n e .
M o ż n a b y zarzucić a u t o r o m ankiety, że takie w y n i k i b y ł y s p o w o d o w a n e sprowadze-n i e m t r u d sprowadze-n o ś c i m a t e r i a l sprowadze-n y c h d o trzech z d a w k o w y c h określeń, podczas g d y reszta roz-dzielona jest na w i e l e szczegółów. Słuszna uwaga, ale c z y b y ł b y sens rozbijać b r a k i lo-k a l o w e np. na bralo-k u m y w a l lo-k i c z y sali zebrań? Zresztą, nawet g d y b y r o z d z i e l i ć b r a lo-k i sprzętu co akurat b y ł o b y uzasadnione na brak k o m p u t e r ó w , ksero, faksu c z y i n t c m c -tu, t o i tak w y n i k i p r a w d o p o d o b n i e b y ł y b y podobne. Fakt, że skala p r o b l e m ó w finanso-w y c h z a finanso-w a r t y c h t y l k o finanso-w trzech p u n k t a c h r ó finanso-w n o finanso-w a ż o n a j e s t przez p r o b l e m y zafinanso-warte finanso-w p u n k t a c h aż k i l k u n a s t u , n i e w ą t p l i w i e ś w i a d c z y o w a d z e p r z y w i ą z y w a n e j p r z e z respondentów d o tych trzech p i e r w s z y c h p u n k t ó w . Z d r u g i e j jednak strony fakt, że p o -zostałe t r u d n o ś c i d a się s p r o w a d z i ć d o „ p r o b l e m ó w z l u d ź m i " , zdaje się ś w i a d c z y ć , żc jest on r ó w n i c w a ż n y , j a k b r a k i materialne (choć w s t y d l i w i e p o m i j a n y ) .
M o ż n a tu z a r y z y k o w a ć t w i e r d z e n i e , żc oba te zagadnienia są r ó w n i e w a ż n e , ale ze-spół p r o b l e m ó w a n i m a c y j n o - o r g a n i z a c y j n o - k o m u n i k a c y j n y c h jest m n i e j z a u w a ż a l n y , p o n i e w a ż j e s t r o z b i t y na w i e l e „ p o d - p r o b l c m ó w " , a ich r o z w i ą z y w a n i e nie daje ł a t w o z a u w a ż a l n y c h bezpośrednich rezultatów. Jeżeli d o s t a n i e m y 10 000 zł d o t a c j i , j e s t to pięć k o n k r e t n y c h c y f r . Jeżeli k u p u j e m y k o m p u t e r , to z a j m u j e on k o n k r e t n e miejsce na stole j e s t c z y m się p o c h w a l i ć . Jeżeli natomiast z w i ę k s z y m y zaufanie w zespole p o -przez p r e c y z y j n y p o d z i a ł k o m p e t e n c j i ł u b zainteresujemy c z y n a u c z y m y czegoś n o w y k r ą g l u d z i - m o ż l i w e , żc n i k t tego nie zauważy, łącznic z nami.
Jak na i r o n i ę , d o ś w i a d c z e n i e uczy, że ś r o d o w i s k a i organizacje s p o ł c c z n o k u ł t u r a ł -ne istnieją i działają właśnie m i m o p r o b l e m ó w materialnych, d z i ę k i pracy społecz-nej i z a p a ł o w i ich c z ł o n k ó w . L o k a l , sprzęt i dotacje to t y l k o narzędzia, które na nic się nic
zdadzą, j e ż e l i n i k t i c h nic u ż y j e l u b zrobi to nieumiejętnie. C o w i ę c e j , m o ż e m y b y ć p e w n i , że zawsze będzie t y c h narzędzi b r a k o w a ć . D r o g a d o ich posiadania zawsze w i e dzie j e d n a k nic przez d o b r e chęci i szczytne plany, ale przez faktyczną działalność i d o -robek, k t ó r e w y p ł y w a j ą bezpośrednio z l u d z k i e j i n w e n c j i , pracy i u p o r u . T o l u d z i e o r a z ich praca są n a j w i ę k s z y m b o g a c t w e m , o które trzeba dbać, n a j w i ę k s z y k a p i t a ł b ę d ą c y w zasięgu r ę k i . Trzeba t y l k o nauczyć się go doceniać o r a z u m i e j ę t n i e i n w e s t o w a ć . N i e stety, w y m a g a to z m y s ł u o b s e r w a c j i , s a m o k r y t y k i , o d w a g i c y w i l n e j , ż y c z l i w o ś c i , w i e -d z y i -doświa-dczenia. Ł a t w i e j jest w i ę c skupiać się na z -d o b y w a n i u p o m o c y z z e w n ą t r z .
W o d p o w i e d z i na pytanie c z w a r t e tej części a n k i e t y większość osób ( 1 5 ) w s k a z y -w a ł a , że „ p o p u l a r y z a c j a i d e i " oraz „ i n t e g r a c j a " są tak samo -w a ż n e dla i c h ś r o d o -w i s k . W następnym p u n k c i e n i c p o t w i e r d z i l i j e d n a k t y c h d e k l a r a c j i . P o d s t a w o w y m i c e l a m i działalności medialnej dla w i ę k s z o ś c i z n i c h jest p r z e p ł y w i n f o r m a c j i ( 1 5 ) i w y m i a n a m y ś l i ( 1 0 ) , m n i e j w a ż n a jest natomiast dla nich integracja ś r o d o w i s k a (6). I n n y m i s ł o w y , c h o ć respondenci w i d z ą potrzebę w e w n ę t r z n e j i n t e g r a c j i , n i e w y k o r z y s t u j ą w n i e j w ł a s n e j działalności m e d i a l n e j . Jest to p o w a ż n e przeoczenie, g d y ż t o w ł a ś n i e w s z e l k i e sytuacje zmuszające d o k o m u n i k a c j i - na z e w n ą t r z lub d o w e w n ą t r z - mają n a j w i ę k s z y potencjał i n t e g r a c y j n y . T o , że n i c j e s t on w y k o r z y s t y w a n y p o t w i e r d z a t y l k o o g ó l n y w n i o s e k , że n i c u m i e m y dbać o własne p o d w ó r k o . N a pocieszenie pozostaje f a k t , że j e ż e l i c h o d z i o działalność medialną (ilość o d b i o r c ó w , o d z e w , oceny z z e w n ą t r z ) samopoczucie w ś r ó d respondentów jest dobre. Określenia n e g a t y w n e - niep-o k ó j z a s t ó j , niep-obniep-ojętnniep-ość, r niep-o z c z a r niep-o w a n i e i s c e p t y c y z m w y b r a n niep-o t y l k niep-o 9 razy, pniep-odczas gdy o p t y m i z m 11, z a d o w o l e n i e 10, zapał 2, a nadzieję na e f e k t y w przyszłości aż 12 razy. C z y j e d n a k nic b y ł y to o d p o w i e d z i w y m i j a j ą c e ?
O d p o w i e d z i na ostatnie pytania kwestionariusza - d o t y c z ą c e ś r o d o w i s k , w k t ó r y c h działalność m e d i a l n a p r z y b r a ł a a u t o n o m i c z n ą f o r m ę (pisma, a u d y c j i itp.), także dostar-cza d o w o d ó w na temat p e w n y c h sprzeczności w m y ś l e n i u o „ w ł a s n y m p o d w ó r k u " . O p i s u j ą c s w o j e m e d i u m w p u n k c i e 1 l a ) , najczęściej w y b i e r a n o określenie J a k najszerszy o d b i o r c a " ( 1 3 ) , na d r u g i m m i e j s c u b y ł a „ u s t a l o n a g r u p a t w ó r c ó w " ( 6 ) , a na c z w a r -t y m (2 g ł o s y ) „ o -t w a r -t e w a r s z -t a -t y " .
W y n i k a z tego, że c h o ć działalność m e d i a l n a respondentów jest nieprofesjonalna i f a k t y c z n i e p r z y p o m i n a „ o t w a r t e w a r s z t a t y " , to cechuje j ą potrzeba ckspansywności, przy jednoczesnej hermetyczności. B y ć m o ż e z n o w u w k r a d ł o się tutaj n i e p o r o z u m i e nie, b o przecież „ w a r s z t a t y " , są określeniem w i e l o z n a c z n y m , nawet trochę p e j o r a t y w -n y m . A l e z drugiej stro-ny, w ł a ś -n i e ś r o d o w i s k a , które -nie boją się t a k o sobie m y ś l e ć , mają zabezpieczone „ t y ł y " , b o stwarzają z e w n ę t r z n y „ k r ą g e n e r g e t y c z n y " , w k t ó r y m n o w i l u d z i e mogą się czegoś n a u c z y ć , c z y m ś się zainteresować - z a n i m przejdą d o .ustalonej g r u p y t w ó r c ó w " .
O d p o w i e d z i na t o pytanie są sprzeczne z o d p o w i e d z i a m i na następne, o regionalną rolę m e d i u m . N a a k t y w i z a c j ę l u d z i i ś r o d o w i s k o r a z t w o r z e n i e płaszczyzny w y m i a n y p o g l ą d ó w i k s z t a ł t o w a n i a o p i n i i respondenci w s k a z y w a l i r ó w n i e często ( p o 14 razy), na r o z w i j a n i e w m i e s z k a ń c a c h o d p o w i e d z i a l n o ś c i za swoją „ m a ł ą o j c z y z n ę " ( L u b l i n , L u b e l s z c z y z n a ) w s k a z a n o 6 razy. Z j e d n e j w i ę c strony respondentom zależy na a k t y w i -z o w a n i u lud-zi, a -z d r u g i e j w y d a j ą się o n i o d ż e g n y w a ć od robienia tego popr-ze-z pracę edukacyjną oraz otwartość i nastawienie się na l u d z i z l o k a l n e g o otoczenia. M o ż e t o
oznaczać, żc grupa społeczna reprezentowana przez respondentów m a niską świadomość odpowiedzialności za s w o j ą „ m a ł ą o j c z y z n ę " . Przeważa w ś r ó d n i c h chęć własnej ekspre-sji, wyrażania się „ n a z e w n ą t r z " , której nic wydaje się towarzyszyć potrzeba dzielenia się m o ż l i w o ś c i a m i tej ekspresji z i n n y m i . O c z y w i ś c i e , nic są to dobrze uargumentowane w n i o s k i adresowane d o kogoś konkretnie, lecz raczej pewne ogólne hipotezy, o b a w y .
O d p o w i e d z i na ostatnie pytanie b y ł y podzielone. Jako g ł ó w n y „ m o t o r " działalności medialnej najwięcej respondentów u z n a w a ł o „ w ł a s n y r o z w ó j " (13 o d p o w i e d z i ) . N a d r u g i m miejscu b y ł a „ m o ż l i w o ś ć pracy z c i e k a w y m i l u d ź m i " (11), a dalej: „ w y k o r z y s t y w a -nie s w o i c h z d o l n o ś c i " (9), „ p o c z u c i e m i s j i " (7), „ w z g l ę d y t o w a r z y s k i e " (6), „ z a b a w a " (5) i „poważanie ze strony i n n y c h " (4). D z i w i ć może w y s o k a p o z y c j a własnego r o z w o j u j a k o m o t y w u działań m e d i a l n y c h , a niska „ z a b a w y " i „ w z g l ę d ó w t o w a r z y s k i c h " . T a k i r o z k ł a d o d p o w i e d z i może świadczyć, żc w m o m e n c i e w y p e ł n i a n i a ankiety respondenci p o d d a l i s w o j e m o t y w a c j e głębszej refleksji. B y ć może n i e ś w i a d o m i e starali się wypaść godnie w e w ł a s n y c h oczach l u b też f a k t y c z n i e potrzeba własnego r o z w o j u j e s t obecnie zauważana bardziej n i ż d a w n i e j . C o zaś do zabawy i w z g l ę d ó w t o w a r z y s k i c h , to w y d a j e się, żc -m i -m o n i s k i c h n o t o w a ń w ankiecie - właśnie one stanowią „ s ó l " w s z e l k i c h naszych działań, k t ó r y c h nie w y k o n u j e m y z o b o w i ą z k u . Z d r o w o jest zdać sobie z tego sprawę.
O c z e k i w a n i a respondentów w o b e c sesji „ M e d i u m Ś r o d o w i s k o T o ż s a m o ś ć " m o -żna sprowadzić d o d w ó c h zagadnień: chęci p r z y j r z e n i a się pracy i n n y c h i z d o b y c i a u m i e j ę t n o ś c i p o z y s k i w a n i a pieniędzy. N a bezpośrednie pytanie o o c z e k i w a n i a najczę-ściej w y b i e r a n o o d p o w i e d ź „ n a w i ą z a n i e k o n t a k t ó w " ( 1 8 ) i „ z d o b y c i e w i e d z y o t y m , co robią i n n i " . . Z d o b y c i e d o ś w i a d c z e n i a " i „ p o r a d p r a k t y c z n o t e c h n i c z n y c h " w y b r a n o o d -p o w i e d n i o 10 i 9 razy.
W ś r ó d z a p r o p o n o w a n y c h tematów, które m o g ł y b y być poruszone na sesji, n a j w i ę k -s z y m p o w o d z e n i e m cie-szył -się b l o k „ f i n a n -s o w y " : „ c z y j e -s t e ś m y w a r c i tych p i e n i ę d z y i d l a c z e g o ? " ( n a j w i ę c e j w s k a z a ń - 14), „ p o z y s k i w a n i e ś r o d k ó w na d z i a ł a l n o ś ć " ( 1 3 ) i
„ p o d s t a w y pisania w n i o s k ó w c e l o w 7 c h " (8). D r u g i e miejsce zajęły d w a t e m a t y z w i ą z a n e z osobą l i d e r a - „ r o l a l i d e r a i warsztaty p r a k t y c z n e " ( p o 8 w s k a z a ń ) . A ż o s i e m razy w y b r a n o też temat: „ R a d i o C e n t r u m : radio studenckie - to znaczy j a k i e ? C o ma robić, j a k d z i a ł a ć ? " C z y ż b y R a d i o C e n t r u m nie r o z w i e w a ł o s w o j ą działalnością t y c h w ą t p l i w o ś c i ? T y l k o j e d n o z p y t a ń zostało w y b r a n e 2 razy, n a j m n i e j : « P i s m o 0 » -dlaczego n i e w y s z ł o ? " Jeden z respondentów ( c z ł o w i e k d o ś w i a d c z o n y , z pozazdrosz-czenia g o d n y m d o r o b k i e m ) dopisał jednak własną uwagę: „ d o b r e , b o k o n k r e t n e " .
C h o ć ankieta i j e j w y n i k i nic mogą posłużyć rzetelnej analizie p o r u s z o n y c h w n i e j zagadnień, t o na p e w n o dostarcza pretekstu i w i e l u m a t e r i a ł ó w d o c i e k a w y c h r e f l e k s j i . P o r o k u 1989 o t w o r z y ł y się m o ż l i w o ś c i p o d e j m o w a n i a „ z p o t r z e b y serca" w ł a s n y c h działań s p o ł c c z n o k u ł t u r a l n o c d u k a c y j n y c h . O d tego czasu p o w s t a ł y niezliczone s t o w a -rzyszenia, t o w a r z y s t w a , fundacje i organizacje n i e f o r m a l n e , które w c i ą ż się uczą j a k przetrwać i r o z w i j a ć się w t y m s p e c y f i c z n y m , n i e s t a b i l n y m ś r o d o w i s k u j a k i m j e s t pańs t w o i pańspołeczeńpaństwo, przechodzące o d m y ś l e n i a i finanpańsowania pańs o c j a ł i pańs t y c z n o k o m u n i -stycznego do... n o , tego ideału, do którego w s z y s c y d ą ż y m y . P r o b l e m a t y k a d z i a ł a l n o ś c i t a k i c h ś r o d o w i s k jest tematem b a r d z o s z e r o k i m i w a r t y m zgłębiania nie t y l k o z c z y s t e j , n a u k o w e j c i e k a w o ś c i , ale przede w s z y s t k i m ze w z g l ę d u na m o ż l i w o ś ć niesienia i m p o -m o c y i r o z w i ą z y w a n i a i c h p r o b l e -m ó w .
52
M a r c i n S k r z y p e kMedium
54
M a r c i n S k r z y p e k0
1
wo
•N O
—* O o P3
3
O <N
.O O
>. O
2
I I €
J2
I f
3 O"£ § i i i
•2 o o
3 I
"2 Ś ś i i S "-5
3 "5.5 e e
I Bi
fca O• mm
-o
• f g
k *A
•o
E 3 3 "o. .o 2 E 5
0 c
1
A 32 .2
Uż
s V )
o1
1 1
C/5
8
C• o ej
§ o o 0
•N
1
•S c N
•l/O
•O 2
4>
e 3
O H 2 N U 4 3
I I
O § t/ł —. >% CS B o- 8 o
*—«
<o
•a ¥
I
56
M a r c i n S k r z y p e k$
o c JH ' n -o c«Vi
w o -O
o c
C3 I V . ę
| £
o
"m cc
•
•o
OJ c.
*N O O o E
'.ŚT "2 "2 *E C JO X) X)
g
g .
•a
• mm w X) U s
• • »
t)
• 8
•T
a
o
o w Ł ś
OJ CO
113
a koN O cd
V3 O
>N O
2
•c i r
•3 c p
„ M e d i u m - Ś r o d o w i s k o - T o ż s a m o ś ć " . O a n k i e c i e k o n f e r e n c y j n e j 5 9