MEDICINE, MEDICAL UNIVERSITY OF BIAŁYSTOK
Zakład Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku ul. Kilińskiego 1, 15-230 Białystok
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy Janica
Summary
Medical malpractice results from inadequate profes-sional knowledge, incompliance to the present state of medi-cal knowledge or negligence and inattention. The aim of the paper was the analysis of medical malpractice cases based on material in the field of neurology. The cases were as-sessed according to the number and type in 32 medico-legal opinions issued by specialist teams of forensic medicine and neurology in the Department of Forensic Medicine, Medical University of Białystok in the years 2001–2006.
In 11 cases (34%) medical malpractice was concluded with reference to improper treatment after head injury or brain pathology, inadequate care at neurology unit, lacked or delayed diagnostics of head pathology and injury, non-referral to hospital by neurologists. In the material analysed diagnostic errors predominated. Majority of them originated from the open health care system. Incompetence of neu-rologists with regard to differential diagnostics resulting in misdiagnosis and improper therapy was noted. In one third of the overall cases medical malpractice was concluded.
The most common causes included misinterpretation of disease signs and symptoms, misapplication of available diagnostic potential and unjustified delay before commenc-ing diagnostics.
K e y w o r d s: medico-legal assessment – medical pro-cedures – neurology.
Streszczenie
Błędne postępowanie lekarskie jest skutkiem niedostat-ku fachowej wiedzy lekarza, niezastosowania się lekarza do aktualnego stanu wiedzy medycznej czy też niedbalstwa i nieuwagi.
celem pracy była analiza spraw związanych z oceną postępowania lekarskiego w zakresie neurologii. Oceniano liczbę i rodzaj popełnianych błędów lekarskich. Badaniami objęto 32 opinie sądowo-lekarskie opracowane w Zakładzie Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku w latach 2001–2006. Opinie zostały opracowane przez zespo-ły specjalistów z dziedziny medycyny sądowej i neurologii.
W 11 przypadkach zespoły opiniodawcze wykazały istnienie błędu lekarskiego, co stanowi 34%. Analizowane przypadki dotyczyły: nieprawidłowości w leczeniu pacjentów po ura-zie głowy lub ze zmianami chorobowymi w mózgu, braku odpowiedniej opieki na Oddziale Neurologii, nieprzepro-wadzenia lub zbyt późnej diagnostyki stanów chorobowych i urazowych dotyczących głowy, nieskierowania pacjentów do szpitala przez neurologów. W dostępnym materiale wy-kazano zdecydowaną przewagę błędów diagnostycznych.
Najwięcej błędów popełniono w otwartej służbie zdrowia.
Zaobserwowano braki w kompetencji lekarzy neurologów w zakresie diagnostyki różnicowej, stąd błędne rozpoznania i niewłaściwa terapia. W co trzeciej sprawie analizowanych przypadków uznano istnienie błędu. Najczęstszymi przy-czynami popełnionych błędów były: niewłaściwa
interpre-40 IWONA PTASZYŃSKA-SAROSIeK, ANNA NIeMcUNOWIcZ-JANIcA, JeRZY JANIcA I WSP.
tacja zgłaszanych objawów, niewykorzystanie dostępnych możliwości diagnostycznych oraz nieuzasadniona zwłoka w przeprowadzeniu diagnostyki.
H a s ł a: opiniowanie sądowo-lekarskie – postępowanie medyczne – neurologia.
Wstęp
Problematyka błędu lekarskiego jest stale aktualna i budzi żywą dyskusję w środowisku lekarskim i w spo-łeczeństwie. Błędem lekarskim jest postępowanie (działa-nie bądź za(działa-niecha(działa-nie) wbrew podstawowym, powszech(działa-nie uznawanym zasadom współczesnej (aktualnej) wiedzy le-karskiej [1]. Błędne postępowanie lekarskie jest skutkiem niedostatku wiedzy fachowej lekarza, niezastosowania się lekarza do aktualnego stanu wiedzy medycznej czy też nie-dbalstwa i nieuwagi. Stosownie do okoliczności błędy można podzielić na następujące kategorie: błędy decyzyjne, błędy wykonawcze, błędy organizacyjne i błędy opiniodawcze.
celem pracy była analiza spraw związanych z oceną postępowania lekarskiego w zakresie neurologii oraz licz-by i rodzajów popełnianych błędów lekarskich. Stosowa-no klasyczne kryteria błędu lekarskiego z ograniczeniem do błędów diagnostycznych i terapeutycznych, zwracano uwagę na ujemne skutki dla zdrowia pacjentów.
Materiał i metody
Badaniami objęto opinie sądowo-lekarskie opracowa-ne w Zakładzie Medycyny Sądowej Akademii Medyczopracowa-nej w Białymstoku (AMB) w latach 2001–2006. Z tego okresu wybrano i poddano analizie 32 sprawy, które dotyczyły oce-ny postępowania lekarskiego w zakresie neurologii. Opinie zostały opracowane przez zespoły specjalistów z dziedziny medycyny sądowej i neurologii. W badaniach uwzględniono podziały klasyczne i definicje ujmujące błąd lekarski jako nieprawidłowość w procesie leczniczym, a także w procesie diagnostycznym, polegającą na odejściu od zasad wiedzy le-karskiej, a wynikającą z niedbalstwa lub lekkomyślności.
Analizowane przypadki dotyczyły nieprawidłowości w leczeniu pacjentów po urazie głowy lub ze zmianami chorobowymi w mózgu, nieprzeprowadzenia lub zbyt późnej diagnostyki stanów chorobowych i urazowych dotyczą-cych głowy, nieskierowania pacjentów do szpitala przez neurologów.
Wyniki
Na 32 rozpatrywane sprawy w 11 przypadkach zespoły opiniodawcze wykazały istnienie błędu lekarskiego, co sta-nowi 34%. Błędy dotyczyły: nieprawidłowych rozpoznań, nieprzeprowadzenia lub niepełnej diagnostyki przy
obra-żeniach głowy, zwłoki w przeprowadzeniu diagnostyki.
Zestawienie poszczególnych przypadków błędów w postę-powaniu neurologicznym przedstawiono w tabeli 1.
T a b e l a 1. Zestawienie liczby błędów uznanych za błędy diagnostyczne i terapeutyczne
T a b l e 1. Number comparison of errors admitted to be diagnostic and therapeutic
Ilość błędów ogółem Number total errors
Ilość błędów
Pacjent zgłosił się do Poradni Neurologicznej z upor-czywymi bólami i zawrotami głowy trwającymi od godzin rannych. Lekarz przeprowadził badanie neurologiczne i ode-słał pacjenta do domu. Po kilku godzinach pacjent zmarł z powodu pękniętego tętniaka mózgu.
Przypadek 2
Pacjent przywieziony karetką pogotowia do Izby Przy-jęć Neurologii z powodu wystąpienia niedowładu prawej kończyny górnej, który ustąpił po dowiezieniu do szpitala.
Lekarz odesłał pacjenta do domu, a po godzinie pacjent trafił ponownie do szpitala z ciężkim udarem niedokrwiennym mózgu (2 przypadki).
Przypadek 3
Pacjent zgłosił się do Poradni Neurologicznej z powo-du nagłego silnego bólu głowy. Lekarz odesłał pacjenta do domu. Tego samego dnia pacjent trafił do szpitala – rozpoznano krwawienie podpajęczynówkowe.
Przypadek 4
Pacjent leczony na Oddziale Neurologii z powodu po-dejrzenia krwotoku mózgowego. Po kilku dniach okazało się, że pacjent przebył zawał mięśnia sercowego. Lekarze w złym kierunku prowadzili diagnostykę, nie poprosili na konsultację kardiologa, pomimo zgłaszanych przez pa-cjenta dolegliwości sercowych.
Przypadek 5
Pacjent po urazie głowy zgłosił się do Poradni Neuro-logicznej. Lekarz zlecił wykonanie zdjęcia RTG czaszki, które nie wykazało zmian pourazowych. Następnego dnia w ciężkim stanie pacjent trafił na Oddział Neurologii – rozpoznano rozległy krwiak śródmózgowy.
Przypadek 6
Pacjent upadł w czasie spaceru, był zdezorientowany.
Przywieziony został na Izbę Przyjęć Neurologii. Lekarz roz-poznał zespół psychoorganiczny i odesłał pacjenta do domu.
W domu nastąpiło pogorszenie i znów trafił na Izbę Przyjęć – rozpoznano krwiak śródmózgowy.
OPINIOWANIe SĄDOWO-LeKARSKIe W SPRAWIe BŁęDU LeKARSKIeGO Z DZIeDZINY NeUROLOGII 41 Przypadek 7
Pacjent hospitalizowany na Oddziale Neurologii z powo-du bólów głowy i sztywności karku (2 przypadki). Pomimo możliwości, badanie TK głowy wykonano dopiero po 4 dniach, stwierdzając udar krwotoczny mózgu.
Przypadek 8
Pacjent będący pod działaniem alkoholu doznał urazu głowy i trafił na Izbę Przyjęć Neurologii (2 przypadki). Pa-cjent został odesłany do Izby Wytrzeźwień, gdzie z powodu ostrego krwiaka nadtwardówkowego zmarł.
W dostępnym materiale wykazano, że najwięcej błędów popełniono w poradniach neurologicznych i izbach przyjęć neurologii. Na podstawie analizy omawianych przypadków można stwierdzić, że stosunkowo ograniczona liczba orze-czonych błędów podczas hospitalizacji może świadczyć o tym, że istnieje większe zagrożenie popełnieniem błędu w otwartej służbie zdrowia. W badanym materiale ujawnio-no zdecydowaną przewagę błędów natury diagujawnio-nostycznej.
Najczęściej dotyczyła ona rozpoznań wstępnych, a więc podczas pierwszego kontaktu z lekarzem neurologiem.
Nierozpoznanie w 2 przypadkach stanów pourazowych, maskowanych przez działanie alkoholu, świadczy o niedosta-tecznym przygotowaniu lekarzy do diagnostyki różnicowej w tym zakresie. Zaobserwowano też braki w kompetencji lekarzy neurologów w zakresie diagnostyki różnicowej, stąd błędne rozpoznania i niewłaściwa terapia.
Wnioski
W przedstawionych do opiniowania sądowo-lekar-skiego sprawach o błąd lekarski w dziedzinie neurologii 1.
w co trzeciej uznano istnienie błędu.
Najczęstszymi przyczynami popełnionych błędów w analizowanych przypadkach były: niewłaściwa interpre-2.
tacja zgłaszanych objawów, niewykorzystanie dostępnych możliwości diagnostycznych oraz nieuzasadniona zwłoka w przeprowadzeniu diagnostyki.
Lekarze w poradniach neurologicznych i izbach przyjęć neurologii powinni zwracać szczególną uwagę 3.
na diagnostykę w czasie pierwszego kontaktu z pacjentem oraz na diagnostykę różnicową.
Piśmiennictwo
Baran E
1. .: Uwagi na temat przydatności zachowania pojęcia „błąd lekarski” w opiniowaniu sądowym. Arch. Med. Sądowej Kryminol.
1995, 45, 1, 33–36.
Komentarz
Autorzy wzięli pod uwagę 32 opinie sądowo-lekar-skie z lat 2001–2006 wykonane w Zakładzie Medycyny Sądowej AM w Białymstoku. Wykazano 11 przypadków, w których udowodniono zaistnienie błędu lekarskiego.
Autorzy szczegółowo omawiają w pracy 8 przypadków.
Podkreślają, iż najczęstszą przyczyną błędu była niepra-widłowa interpretacja objawów, zwłoka, czy niewykorzy-stanie możliwości diagnostycznych. Stosunkowo dużą rola błędu może również wynikać ze specyfiki tej specjalności, która wiąże się często z dość znacznymi trudnościami diagnostycznymi.
dr hab. n. med. Mirosław Parafiniuk
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 2, 42–45
IWONA PTASZYŃSKA-SAROSIEK, ANNA NIEMCUNOWICZ-JANICA, JERZY JANICA, ZOFIA WARDASZKA