• Nie Znaleziono Wyników

23ts sum [fa b re 1939 b a tte n n u r roenige oolfsbeutfcb in tereffierte S te ife bei u n s eine m eb r a ls fad)[id)e B e jie b u n g ju b e r a n ooltm icbtiger beutfcber ©efcbicbte unb K unft fo reiib en © ta b t S tra fa u , a b e r m it bem g u fa m m e n b ru cb bes polnifcben © ta a te s ift fie u n s a lte n in einem feit ff a b rb u n b e rte n nicbt m eb r erleb ten SDtajje innerticb n ab e getom m en. 2B as 9te i3 u n b 23ebeufung ber © ta b t a u sm a c b t, ift red )t a u g e n fättig , es finb in einem gans »or=

toiegenben © r a b e ib re m itte ta tte rtiib e n B a u te n . S S e rb ättn ism ä b ig g u t e rh a lte n , finb fie es n o r altem , w o rin b er B e fu d je r Me e in z ig a rtig e © ta b t erlebt. B o r ib n en , ju ib re n g ü b e n entfibeibet jid ) b a s S rte b n is , b a s m ir fü r im m e r a ls (E rinnerung m ifnebm en w e rb en , unb bie B e rp ftic b tu n g , bie m ir b a r a u s b erte ite n . 9Bie eine 3nfe[ m o b to e rfra u te n U m riffes a u s bem SOleere e in e r nicbt m eb r beuffcben S an b fcb aft a u fra g e n b , a u f ber g o tie eines frem ben B o tf s tu m s , g ew in n en fie m eb r B e d e u tu n g u nb 2B ürbe a ts es gleichen S eiftungen in ©cbte»

fien o b er © ü b b e u tfib ta n b efm a gelingen fö n n te. ® iefer Ä o n tra ft, biefe S p a n n u n g gibt S fra fa u bie g a r b e b e r ü lftu a titä t.

® e r b e u tfb e S f ja r a tte r 6er m iffetattertioben B a u te n Ä r a fa u s ift im tefcfen g-abrc fo oft a u fg e je ig t m o rb en ,1) b a b m ir ihn fd>on a ls e tw a s © e lbftoerftänbticbes u nb aufeer a lte r (E rö rteru n g © teb e n b e s o o ra u sfe b e n d ü rfen . SJteine S tu sfü b ru n g e n fotten u n s n on einer neuen 9licbfim g h e r an den © e g e n fta n b n ä h e r fyeranfüfyren. 2tu s bem beutfcben S Inttiö, b a s die m itte la lte rlic h en B a u te n ju e rf t b er © ta b t geben, u nb a u s b er B o rb e rrfc b a ft, bie b a s üteid) ü b e r den polnifcben 9 la u m gew onnen b a t entfteben neue u nb e in jig a rtig e Śtufgaben.

3B er fid) fadilicb — etw a a ls SlonferD afor o b er © tä b fe b a u e r — m it ihnen ju befaffen b a t, bem W irb die B erb in b lic b fe it, bie h ie r en tfteb t, o on fetber H a r w erb en , der w irb in tiefe rer B e rfe n fu n g in bie e in jetn e B u fg a b e fetbft ju richtigen unb gtüdticben ßö fu n g en fom m en, ohne bes 9 la te s b er SEbeorte 3U b ed ü rfen . (S a tu rn w en d et fid) b a s g o lg e n b e auch nicht fo feb r a n den g a c h m a n n , fo n b e rn w itl m itbelfen, ein g an s attg em ein es B e w u fjffein o on ber n eu entftebenben B e ra n tw o rfu n g su m eden u nb u n te r denen, die biefer S tu ffa^ erreicht, einen S lä b rb o b e n ju fh a ffe n , a u f bem b a s ju erw a rte n d e S ch affen b er B e ru fe n e n ein fru c h tb a re s u nb a n re g e n d e s B e rf fä n b n is finbef. (S a s fa n n ju e rff baburcb gefcbeben, bafe m a n ficb SBefen u n b SB ert d er m itte la lte rlic h en B a u b e n im a te Ä r a fa u s ohne re ftam eb a fte ä b e rtre ib u n g u n b n a tü rlic h erft red ri ohne b o ffärtig e © eringfchäfeung CD rgegenm ärfigt.

ÜBar es einfach n u r bie ftatiftifcbe B le h rb e it beutfcher B lenfcben, bie im S R ifte ta tte r in S r a f a u anm efenb w a re n , die bie © ta b t 3U einer im ä u ß e r e n fü r alle S e ite n beutfcben ge=

m acht b a t? § a t es e tw a ein gertnam fcbes © u b ftra t gegeben noch, a u s b er S e it h er, d a an b er ob eren B k ic b fe l S üßanbakn u n b © o ten fa ß e n ? (Siefe g r a g e ift in bem S in n e 3U Der*

nein en , b a ß die K o n tin u itä t, in b er fid) (Elemente g erm an ifd )er K u ltu r fo rtp fla n ze n fo n m J) B o n m ir 3u te ß t im g ü b r e r durch K r a ta u (© eutfche © tä b te fü b re r im O fte n „SOtit u n fe ren B u g e n gefeben", S psg. ( $ i r3et) 1940.

243

ten m m ben © (arocn g etra g en rourbe. ffs b a t fotftoriftifebe (£r|cf>einungen germ anifeber

o t » ‘Kim b a s cinjifl S o m p lijie rte am a u fe c n b a u 5er Ä r a fa u c r © ofif.

Bleibt m eiften s n e u tra t u nb ift b a ru m oft einfacb g ra b tin ig gefüfirt, nid>t ap fib ia t. Ü ber rtd)fungsIofer, fid)tbarer Sacbffubl getreten, itnb an ben ©cbmalfeiten enbigte ber 9taum in {einerlei © ipfelung, fonbern in neutralen Öffnungen, Don benen ber 2krfel)r meifer aus=

ftraf>len fonnte. Ulnbers bie ßangräume ber ^irctjen. Ön ben ßaienbäufern baben mir meiftens mehrere ßangräume nebeneinanber. © ie ffreben nicbf in bioergierenben 9lid)tungen aus=

einanber, aud) bas Querbaus feblt burtbgebenbs, es gibt oor allem aber in ganj Ärafau {eine eigentlicbe |>a[lenfircbe — menn man einen Tppus mie ben oon §1. Jlreuä ter=

tretenen nicbt ails pralle bejeicbnen mill. 53ie fia lle ift ein bpnamifcber fftaum, reicb an

©pannungen unb SRoglicbfeiten ber Seroegung. 3bre ©tüften geftalten ben fHaum nid)t, fonbern formieren fid) in ibnr 3U einer feierlicben @d)ar. 3>iefe ©ebantenmelt ift ber Äratauer © otif fremb. § ie r finb bie ©tüfeen {onftruftioe B eb elfe, nadj S'lotmenbigfeit unb gtoed erbacbf, unb ibre fräffigen 2lnffiic£ungen binbern fogar ben unDermeiblid)ften aller Tturcbblide, ben Don ben ©eitenfdnffen in bas Sblittelfdbiff.

© o fann man Don ber Ärafauer © otif aucb nid)t bie feineren unb oft fpielerifcben, malerifd)en unb optifcben Sffelte ermarten, mo mit moblbered)neten Sblaueröffnungen fleine unb grofee Utäume neben« unb ineinanber tomponierf finb. SBöbnten bat barin s3efräcbt=

liebes geleiftet. ®s genügt, an feibft proDinjtelle 6d)öpfungen mie bie üRaumagglomerationen bet © t. T rinitatis in © ublom iö, © t. 2legibius in ©cbmibau an ber Singel ober ber Sorf= alfo mobl nicbt ein befonberer, fuffitenartiger Tffett, fonbern bie Unterteilung eines fid) auflöfenben dlaum es.

© o entfd>icben beutfd) bie flrafauer © otif alfo ift, fo geminnt fie bod> einen eigenen S u g in ber Stüdfidjt auf bas © dndfal ber © tabt, in bet fie mäcbft. 3Bas unter ange=

nebmeren ^ebingungen bätte reijDoll unb geiftreicb fein fbnnen, märe in Ärafau momöglicb oerurteilt gemefen, leichtfertig, ausfebmeifenb unb mie ein abnungslofes ©pintifieren äu m iden, unb bätte bie befonbere SSerantmortung Dernacbläffigf, bie bort, inmitten eines fremben unb nid)t immer moblgefinnfen ^ßolfstums, neben einer mißtrauifd)en föniglicben aHacbf, jeber T>eutfd>e empfanb unb aud) in allem, mas für bauernb gefebaffen mürbe, ju fpüren münfebte. 5>ie ©elbffänbigteit ber Äratauer 2Ird)ifeftut, bie im ÜBecbfelfpiel mit ber

©efd)i(hte entftanb, ermeift ficb aucb an ben 'Profanbauten. Ä tafau Derbinben Śesiebungen aud) mit bem korb en bes 9letcbes. ® ort mar es fd)on im 14. Sabrbunbert beliebt, bie T>ad>traufe ber Äird)e mit g'Dnenfränjcben, fein burdtbroebenen ŚRafemerfen ober atfifa»

artigen Aufbauten au befeßen. ® ie Anregung bmrsu ging übrigens Dom nieberbeuffeben 3Beften aus. Äratau bat biefes Tlement ard)iteftonifd)er © eftaltung offenficbtlid) getonnt, benn es ift im 16. Sabrbunbert ber ülusftrablungspunff für eine ficb weif Derbreitenbe Dermanbfe S&auform gemorben, bie man als „polnifdje 2lttifa" beaeiebnet bat, obmobl fie beftimmt (eine polnifcbe ©ebbpfung ift. T>ie Ärafauer © otif bat etmas T erarfiges mobl nie an monumentalen 35auten angemenbet, fonft müßte bei ber guten Trbaltung biefer SBerte boeb minbeftens ein folcber gaill ertennbar ober menigftens auf alten ©tabtanfidjten über«

liefert fein, hingegen ift es roabrfcbeinlicb, baß ber Sßobnbau etmas mie biefe 2lttita ge=

gäbe, mie es bie überminbung bes äft$etifcb unbefriebigenben ftumpfen SBintels amifeben aufgebenber 2Banb unb febräger ®acbfläd)e mar, fonbern um eine betonte dtepräfentation.

® a s |)a u s foil böber » irten . ® ie iHüdficbt auf bas Tiecorum ift ein eigentlich bürgerlich“

faufmännifeber ©ebanfe. Q a s Stnfeben im bucbftäblicben unb übertragenen © inne mirb aum S iel ber fünftlerifcben ©eftcrltung. Slucb hierin mirb ein © tüd Don ber 9lüd)ternbeit fid)t>

246

b a r , Me nicbt a u s b er fia b f u d jt, (onbern bem ^BeiDufeffein ein er b eftänbigen © e fä ^ rb u n g

2 R ttte Ia lfe rs fe tn e sto cg s m it ben rom cm tildjen 2tu g en bes beutfdjen X o u rifte n b e r © e o en -

gana fü n fjig gafyre n a bcr © ru n b u n g to u rb e a b e r bie 6fa b t b is au ben gitfeen b er 33u rg wtnätgen ßtchfoffnungen als §m tergrunbbeftanbteil für bie 20 SÜleter hohen genfter ber otPfatrfirche por. ® ie fteilen, bod) fo bcfchetbenen ©trohbächer jener Räuschen mufiten anrnjefen fein 'e ^ er öer Äirc^e tD!’e fP'elerifche SBieberhölung, fheue Nachahmung

T re n n u n g 6er © runbftücfe » i e eine gennffe V a r ia tio n 6er F o lie n » o n © efdjofi, © o ^ tb a n f,

E R I C H K E Y S E R

6efchicbte

des óeutfdien

Powiązane dokumenty