• Nie Znaleziono Wyników

Sieć bezpieczeństwa systemów bankowych

Jednym z fundamentalnych czynników zapewniających bezpieczeństwo systemu bankowego są instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa. W Polsce konstytutywnymi elementami sieci bezpieczeństwa są:

- bank centralny,

- organ nadzoru bankowego, - system gwarantowania depozytów.

Dane części sieci bezpieczeństwa można precyzować jako zespół rozwiązań instytucjonalnych oraz zespół regulacji prawnych mających na celu asekurację systemu przed destabilizacją1.

Jako sieć bezpieczeństwa można także przyjmować powiązane ze sobą rozwiązania funkcjonalne i instytucjonalne, których obustronne relacje powodują pomnożenie bezpieczeństwa i efektywności. Takie rozwiązania sprzyjają zachowaniu konkurencji pomiędzy bankami zarazem na terenie jednego kraju, jak i na arenie międzynarodowej.

Istnienie sieci bezpieczeństwa przyczynia się niekiedy do narodzenia się tzw.

pokusy nadużycia. Taka sytuacja ma miejsce, gdy jeden podmiot unika negatywnych konsekwencji swojego postępowania kosztem innych.

1 M. Zaleska, Unia bankowa, Wyd. Difin SA, Warszawa 2013r, s. 160.

80 Jednym z pierwszych postulatów wobec instytucjonalnej sieci bezpieczeństwa jest jej efektywność. W teorii ekonomii można napotkać się z różnorakimi definicjami efektywności, jednakże z punktu widzenia sieci bezpieczeństwa jest to efektywność oznaczająca umiejętność systemową instytucji do dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia i rozwiązywania problemów. Zapewnienie wydajnego działania sieci bezpieczeństwa staje się jednak niełatwe w obecnej sytuacji dynamicznych procesów sektora finansowego, a w szczególności takich zjawisk, jak:

- pomnożenie znaczenia instrumentów rynkowych odnośnie do tradycyjnych form pośrednictwa finansowego,

- wzrastająca skala aktywności instytucji finansowych,

- świadczenie przez pewien podmiot wielu typów usług finansowych, - zwyżkująca skala działalności transgranicznej instytucji finansowych.2

Istotną kwestią z punktu widzenia sieci bezpieczeństwa jest określony podział odpowiedzialności i kompetencji między tworzącymi ją instytucjami. Ani jedna z instytucji nie jest w stanie w zupełności uchwycić złożoności wzajemnych powiązań pomiędzy niektórymi nadzorowanymi podmiotami. Dodatkowo coraz bardziej powszednie są matematyczne metody formowania ryzyka, które identyfikują choć częściowe problemy mogące wystąpić w systemie, lecz nie umożliwiają wglądu w problem całego systemu. Problematyka sieci bezpieczeństwa powoduje, iż nie istnieje jeden uniwersalny model rozwiązań instytucjonalnych.

Na początku XXI wieku pojawiła się jednak ideologia mówiąca o tym, że jedynie sama współpraca między krajowymi organami sieci bezpieczeństwa nie wystarcza. Zauważono brak organu, który by monitorował i kontrolował ryzyko systemowe światowego sektora bankowego. Taki kontrolujący organ, ażeby mógł konsekwentnie spełniać swoje funkcje powinien posiadać możliwość otrzymywania informacji od krajowych organów nadzoru bankowego oraz od krajowych banków centralnych. Do czasu powołania takiej instytucji międzynarodowa sieć bezpieczeństwa pozostanie jako struktura rozproszona jak i rozbudowanym schematem powiązań i zależności.3

Sieć bezpieczeństwa sprawuje dwie funkcje: profilaktyczną i zarządzania kryzysowego. System gwarantowania depozytów doskonale łączy obie funkcje, zaś nadzór bankowy często skupiony jest tylko na funkcji profilaktycznej, a bank centralny zajmuje się funkcją zarządzania kryzysowego. Fundamentalnym filarem sieci bezpieczeństwa systemu bankowego jest zatem instytucja nadzoru bankowego. Taką instytucję charakteryzować powinno szybkie, ciche i efektywne działanie oraz trzymanie kontroli nad nienaruszaniem przez banki wytycznych praw i norm. Umiejętnie działający nadzór bankowy może być też wzorem dla pozostałych instytucji sieci bezpieczeństwa. Jednakże w przypadku wadliwego funkcjonowania organu nadzoru instytucje sieci bezpieczeństwa mogą być narażone na ryzyko kredytowania czy niewypłacalności banków. Może to zaszkodzić całemu sektorowi.

2 J. Koleśnik, Bezpieczeństwo systemu bankowego teoria i praktyka, Wyd. Difin, Warszawa 2011, s. 108

3 J. Koleśnik, Bezpieczeństwo systemu bankowego teoria i praktyka, Wyd. Difin, Warszawa 2011, s. 86

81

Bankowość elektroniczna

Pojęcie bankowości elektronicznej można zdefiniować na wiele sposobów.

Różnica w określeniu tkwi w zakresie i szczegółowości rozpatrywanego problemu.

Zasadnicze definicje to :

- wyeliminowanie papierowych zleceń klientów,

- nowoczesna, bezkontaktowa forma realizowania usług bankowych,

-koncepcja opierająca się na stosowaniu nowych technologii komunikacyjnych i informacyjnych do udoskonalenia obiegu pieniądza bezgotówkowego,

- systemy sterujące bankomaty, oraz systemy stosujące rozwiązania informatyczne do obsługi bankowości korporacyjnej, domowej i telefonicznej,

- podążanie do stworzenia systemu rozliczeń finansowych, które będą zdołały odbywać się bez obiegu mediów papierowych4.

Bankowość elektroniczna jest szczególną formą działalności bankowej.

Podstawową jej funkcją są tworzące kanały komunikacji środki teleinformatyczne, które obrazuje rysunek 1. Jednakże z formalnoprawnego punktu widzenia bankowość elektroniczna jest tez usługą. W związku z powyższym, bankowość elektroniczna jest to forma aktywności bankowej, polegająca na oferowaniu klientom danego banku ich internetowych usług bankowych poprzez elektroniczne kanały interaktywnej komunikacji5.

Do głównych systemów bankowości elektronicznej wlicza się:

- konta internetowe (on-line), poświęcone osobą fizycznym, które kierują własną działalnością, mikro firm lub dla użytkowników indywidualnych, - systemy modemowe (off-line), poświęcone dużym firmą do transakcji masowych.

Bank poprzez ustaloną umowę obliguje się do świadczenia wybranych rodzajów czynności, w tym na przykład zdalny dostęp do środków pieniężnych zgromadzonym na rachunku bankowym za pośrednictwem różnorakiego rodzaju urządzeń łączności, wykorzystanych przez właściciela, jak i również wykonywania operacji przez niego zleconych. W umowie o usługach bankowości elektronicznej właściciel konta uprawnia bank do obciążania jego rachunku bankowego należnymi prowizjami i opłatami w ustalonych terminach. Bank zobowiązuje się do zagwarantowania bezpieczeństwa przeprowadzanych operacji. Upowszechnia informacje wykonywane i realizowane o pobranych prowizjach i opłatach.

4 B. Świecka, Bankowość Elektroniczna, Wydawnictwo CeDeWu, Wydanie I, Warszawa 2004, s. 28.

5 M. Polasik, Bankowość Elektroniczna Istota-Stan-Perspektywy, Wydawnictwo CeDeWu,Wydanie I, Warszawa 2007, s. 29.

82 Rysunek 1. Elementy składowe bankowości elektronicznej

Źródło: Opracowanie własne

Korzystając z usług bankowości elektronicznej klient nie powinien zdradzać zasad czerpania z oprogramowania danego banku i udostępniać innym kodów identyfikacyjnych udzielonych przez bank. Interesant bankowy, jeśli nie będzie przestrzegał tych zasad, zostanie obciążony wszystkimi dokonanymi przy ich użyciu operacjami. Wszelkie usługi bankowości elektronicznej traktowane są w ustawodawstwie Unii Europejskiej jako jeden z rodzajów elektronicznych instrumentów płatniczych. W tym wypadku niezastąpiona jest specjalistyczna ochrona, która przypada zarówno bankowości elektronicznej jak i elektronicznym instrumentom płatniczym.

Bankowość elektroniczna najczęściej bazuje na technologii EDI (Electronic Data Interchange), czyli Elektroniczna Wymiana Danych. Jest to proces bazujący na przesyłaniu danych w formie elektronicznej poprzez teletransmisję. Komunikaty te są tworzone według ustalonych standardów i są niesprzeczne z systemami komputerowymi.

Dokumenty, które są przesyłane elektronicznie są równoważnikami dokumentów bankowych. Dzięki EDI dokumenty, które jak dotąd były przekazywane drogą pocztową, teraz mogą być dostarczane poprzez systemy komputerowe w postaci zapisu elektronicznego6.

6 Portal informacyjny www.infor.pl, Elektroniczna faktura w prawie polskim i wspólnotowym.

83 Autorami bankowości elektronicznej na świecie są banki amerykańskie. Banki te jako pierwsze wdrożyły karty, bankomaty, wykorzystały Internet i telefon do świadczenia usług bankowych. Pierwszym uruchomionym bankomatem na świecie był bankomat w Stanach Zjednoczonych w 1964 roku. Zaś w Europie w 1967 roku w Wielkiej Brytanii. Prędko w tej dziedzinie również rozwijały się kraje takie jak Szwajcaria, Szwecja, Francja i Japonia7.

W Polsce model bankowości wirtualnej rozpowszechnił się bardzo szybko.

Liderem bankowości internetowej został mBank. W ciągu roku zyskał on około miliard złotych na rachunkach. Początek XXI wieku był dla Polski przełomowy. Wiek ten przyniósł liczne innowacje i prężny rozwój w dziedzinie obsługi i komunikacji z nabywcą. Między innymi:

– zakładanie lokat przez Internet (mBank, 2002 rok),

– zawieranie umów kredytowych on-line (mBank – kredyt odnawialny, 2002 rok; Millenium – karta kredytowa, kredyt odnawialny oraz pożyczka gotówkowa, 2007 rok),

– szybkie płatności internetowe (Inteligo i mBank, 2002 rok), – sprzedaż ubezpieczeń (mBank, 2003 rok),

– supermarket funduszy inwestycyjnych (mBank, 2003 rok), – programy lojalnościowe (ING – bankujesz-kupujesz, 2008 rok),

– komunikacja z klientem z wykorzystaniem zewnętrznych platform społecznościowych (Facebook, Twitter, Blip, YouTube),

– płatności przez serwisy społecznościowe (AliorSync 2012)8.

Bankowość elektroniczna na całym świecie następowała etapami wraz ze postępem technologii, edukacją kadry bankowej oraz wzrostem zaufania klientów.

Rozwój bankowości elektronicznej wskazuje na transformację Internetu w działalności banku. Oznacza to, że postęp technologiczny opracował nowe perspektywy wzmacniania relacji między bankami oraz relacji banku z klientem. Bytem bankowości elektronicznej jest kreowanie nowych rynków dla funkcjonowania banku, a nie wykorzystania Internetu do konkurowania na obecnych rynkach.