Całkowite oddanie się Chrystusowi

Sobór Watykański II definiując postawę całkowitego oddania się Chrystusowi, podkreśla, że chrześcijanin składając śluby i zobowiązując się przez to do praktykowania rad ewangelicznych czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, „(…) oddaje się (…) całkowicie na własność umiłowanemu nade wszystko Bogu, tak że z nowego i szczególnego tytułu poświęca się służbie Bogu i Jego czci737”. W dekrecie Perfectae caritatis znajdujemy określenie oddania się Bogu przez profesję rad ewangelicznych, jako szczególnej konsekracji wyrażającej głębiej konsekrację chrztu świętego738

. Konstytucje Zgromadzenia Sióstr Służebniczek powołując się na wypowiedzi soborowe, wskazują całkowite oddanie się Bogu przez profesję rad ewangelicznych w kontekście wyrzeczenia, jako elementu nieodzownego do realizacji kultu Bożego739

oraz jako konsekwencję wynikającą z faktu złożenia ślubu czystości 740

.

Jan Paweł II, podkreślając element psychologiczny w tym czynie osoby, zwłaszcza kobiety, która podejmując życie konsekrowane, ma możliwość realizowania swoich predyspozycji osobowościowych bezinteresownego daru z siebie oraz służby⁷⁴¹. Podobnie ujmuje tę myśl Edyta Stein, podkreślając, że „motywem, zasadą i celem życia zakonnego jest oddać się całkowicie Bogu w miłości o sobie

737 KK, 44; KPK, Kan. 607 §1.; 738 PC, 1, 5. 739 Konstytucje, 1990, art. 6. 740 Tamże, art. 24.

741„W dobrowolnie wybranym dziewictwie kobieta potwierdza siebie jako osobę, czyli tę istotę, które Stwórca chciał dla niej samej, równocześnie zaś realizuje osobową wartość swej kobiecości, stając się „bezinteresownym darem” dla Boga, który objawił siebie w Chrystusie, darem dla Chrystusa, Odkupiciela człowieka i Oblubieńca dusz: darem oblubieńczym . (…) Wrodzona dyspozycja oblubieńcza osobowości kobiecej znajduje odpowiedź w dziewictwie rozumianym w taki sposób(…). Oddaje więc siebie Boskiemu Oblubieńcowi, a to osobowe oddanie zmierza ku zjednoczeniu, które ma charakter czysto duchowy: przez działanie Ducha Świętego staje się „ jednym duchem” z Chrystusem – Oblubieńcem (por. 1Kor 6,17)”, Jan Paweł II, List apostolski o godności i powołaniu

155

zapominając, wygaszać niejako własne życie. (…) Oddać się w miłości, stać się całkowicie własnością kogoś innego

i zarazem całkowicie go posiadać – oto najgłębsze pragnienie kobiecego serca”742

.

Ta antropologiczna płaszczyzna powinna mieć doniosłe znaczenie w formacji osób zakonnych od początkowego etapu i przez całą formację permanentną. W tym kontekście L. Rulla proponuje uwzględnianie w formacji trzech komponentów działania ludzkiego, poznawczy, uczuciowy i wolitywny⁷⁴³. W realizacji całkowitego oddania się Chrystusowi, jako najwyższej wartości, jak wynika z ich funkcji, odgrywają one zasadniczą rolę. Poznanie wartości, które rozpoczyna ten proces, jak opisuje K. Trojan w oparciu o teorię

L. Rulli, powoduje, że: „Wartości pociągają człowieka, więc angażuje się uczuciowo względem nich. Emocjonalne przeżywanie wartości jest później elementem ułatwiającym podejmowane działania mającego na celu ich realizację. (…) Aby nastąpiło realizowanie wartości, potrzeba decyzji woli prowadzącej do transcendencji: (…) Mówi się wówczas o zaparciu się siebie, o wyrzeczeniu⁷⁴⁴”. Wybór Chrystusa i całkowite oddanie się Jemu wymagają świadomej decyzji oraz zdobywania dojrzałości na płaszczyźnie tych trzech komponentów ludzkiego działania. W tym procesie wydaje się ważnym także zwrócenie uwagi na analizę emocji, które jako „(…) wrodzone człowiekowi tendencje ukierunkowują go albo na to, co jest ważne samo w sobie jako przedmiot działania, albo na to, co jest ważne dla interesu jednostki. Ponadto emocje związane z oceną emotywną prowadzą osobę do koncentrowania się na sobie samej. Emocje związane z oceną racjonalną pomagają

w uwolnieniu się od koncentrowania się na sobie samym

742 E. Stein, Kobieta jej zadanie według natury i łaski, Tczew – Pelplin 1999, s. 21.

743 L. Rulla, Depth psychology and vocation, a Psycho – social Perspective, Roma 1971, s. 35 – 43.

744

156

i ukierunkowują na to, co jest ważne samo w sobie, czyli powiązane

z wartościami, ukierunkowując na działanie prowadzące ku

autotranscendencji”745

.

Zaznajomienie się z tymi tendencjami może wspomagać dokonywanie świadomego wyboru wartości. Ocena tych emocji

prowadzi do podejmowania określonych zachowań, które

poprzez powtarzanie tworzą postawy, „ (…) czyli nabyte predyspozycje do podjęcia określonych działań, które mają wpływ na aktywność mentalną czy fizyczną człowieka. Każda z postaw może wypływać albo z zaspokojenia potrzeby, albo z realizowania wartości”746. Rozpoznając swoje motywacje w podejmowaniu życia zakonnego i realizacji postawy całkowitego oddania się Chrystusowi warto uwzględniać te zaprezentowane dane, które przedstawia L. Rulla w swojej psychologii głębi po to, by działanie stawało się wolne od różnych uwarunkowań

utrudniających lub uniemożliwiających oddanie się osoby

konsekrowanej.

Ponadto formacja zakonna postawy całkowitego oddania się Chrystusowi powinna uwzględniać najpierw naturalne środki formacyjne takie jak: poznanie siebie i akceptacja ze wszystkimi cechami fizjonomicznymi, psychologicznymi i duchowymi oraz pojednanie ze swoją osobistą historią, a także codzienna osobista asceza. Proponuje się środki nadprzyrodzone: Eucharystię i sakrament pokuty, nabożeństwo do Matki Bożej, intensywne życie duchowe, wspólnotę braterską oraz kierownictwo duchowe747. O kształtowaniu postawy całkowitego oddania siebie Bogu z wykorzystaniem wspomnianych

745 Tamże, s. 104; „Wybitny uczony, Tichomirow, wysunął oryginalną i odważną hipotezę na temat funkcji emocji w procesie rozwiązywania szczególnie trudnych problemów (…). Tichomirow udowodnił, że uczucia pełnią często rolę dodatkowej heurystyki, która decyduje o utrzymaniu danego kierunku poszukiwań lub o zrezygnowaniu z niego, która wpływa na przebieg myślenia jednostki”, J. Kozielecki, Koncepcje psychologiczne człowieka, Warszawa 2000, s. 220.

746 L. Rulla, K. Trojan, dz. cyt., s. 104.

747

157

wyżej środków naturalnych i nadprzyrodzonych mówią także Konstytucje Zgromadzenia ^748..

Oddanie się Chrystusowi nie może ograniczać się tylko do deklaracji wyrażanych podczas profesji rad ewangelicznych. O autentyzmie postawy oddania powinny świadczyć konkretne konsekwencje możliwe do zaobserwowania w relacjach z innymi. Tę kwestię porusza Jan Paweł II, wskazując na konieczność rozwijania ich przez całe życie. W ten sposób oddanie się Chrystusowi staje się źródłem autentyzmu apostolskiego i konkretnych postaw wyrażających się w czynach ukazujących uniwersalną miłość do ubogich

i potrzebujących, bez względu na społeczne i polityczne

uwarunkowania⁷⁴⁹. Podobną wypowiedź skierowaną do osób

konsekrowanych znajdujemy również w Perfectae caritatis750

.

Formacyjny charakter postawy oddania się Chrystusowi mogą mieć więc podjęte z zaangażowaniem i świadomością wszystkie dzieła apostolskie. Uwzględniając aspekt teologiczny i psychologiczny w formacji postawy całkowitego oddania siebie osoby konsekrowanej Bogu, należy uświadamiać wagę tego działania ze względu na osobowe relacje z Chrystusem, które dokonują się na płaszczyźnie wiary, ale również wymagają wysiłku autotranscendencji, umożliwiając ciągły wzrost w tej postawie, która później ma bezpośrednie znaczenie dla relacji z innymi ludźmi, do których osoby konsekrowane są posłane. O tej zależności postawy oddania się Chrystusowi i skuteczności podejmowanego trudu apostolskiego mówił Jan Paweł II w adhortacji Vita consecrata: „życie zakonne będzie tym bardziej apostolskie, im

748 Konstytucje 1990, art. 31, 33.

749

Jan Paweł II, Droga doskonałości, katecheza 9 XI 1994, 5, w: Zakonnicy i życie konsekrowane we

wspólnocie chrześcijańskiej, Poznań 1998. Por.: E. Stein, Wychowanie eucharystyczne, wykład

wygłoszony 14 VII 1930 r. w Spirze podczas Kongresu Eucharystycznego z okazji jubileuszu 900 - lecia katedry, w: I. Adamska, W zadziwieniu Eucharystią, Borne – Sulinowo 2004, s. 241.

750

158

głębsze będzie jego oddanie się Panu Jezusowi, (…)”751

. Eklezjalny wymiar konsekracji podkreśla Konstytucja dogmatyczna o Kościele, co powinno być także przedmiotem formacji: „poświęcenie zaś tym będzie doskonalsze, im silniejsze i trwalsze będą więzy, na obraz Chrystusa

związanego nierozerwalnym węzłem z Kościołem, swoją

oblubienicą”752

.

Zgodnie z Rytuałem obrzęd profesji zakonnej powinien odbywać się podczas Mszy św.753, ponieważ wówczas najpełniej można wyrazić oddanie się Chrystusowi, który realnie jest obecny w sakramentalnych znakach⁷⁵⁴. Ponadto w ten sposób ukazany jest szczególny związek konsekracji zakonnej z ofiarą Chrystusa”⁷⁵⁵.

Zakonnicy więc uczestnicząc codziennie w Eucharystii, mają okazję do wzrastania w postawie całkowitego oddania Chrystusowi, bo jak wyjaśnia J. Grześkowiak: „(…) we współofierze mszalnej chodzi o oddanie siebie Bogu w duchu posłuszeństwa, w postawie gotowości na pełnienie woli Bożej, a zobowiązuje do tego autentyczna miłość. Istotą miłości jest bowiem oddanie się osoby osobie nie z pobudek tylko osobistych (…). Prawdziwa miłość czyni wszystko ze względu na drugiego”⁷⁵⁶. Konstytucje Zgromadzenia ukazują znaczenie tej miłości, której celem jest zjednoczenie z Bogiem, wskazując na wyrzeczenie się siebie i posiadania dóbr, jako środki, które umożliwiają to całkowite oddanie się Bogu757

.

Założyciel Zgromadzenia bł. Edmund Bojanowski przygotowując kandydatki do całkowitego oddania się Bogu, uczył je wykorzystywania

751 VC, 72.

752 KK, 44.

753 Rytuał Rzymski, Obrzęd ślubów zakonnych, 1970, 6.

754 RNCH, 23.

755

SAC, 81

756 J. Grześkowiak, Oto wielka tajemnica wiary, Poznań 1987, s. 193.

757 „Jedynie wyrzeczenie się siebie i wszystkiego, cokolwiek możemy posiadać, udzieli (…) prawdziwej wolności, która pozwoli całkowicie oddać się Bogu”, Konstytucje Zgromadzenia, 1990, art. 55.

159

czynności codziennego życia, by oddawać się Bogu przez modlitwę i różne codzienne prace⁷⁵⁸. Dalszym etapem, na który wskazywał Bojanowski, jest zjednoczenia się z Chrystusem Eucharystycznym: „(…) częstym przystępowaniem do komunii św. coraz ściślej łączycie się z Panem Jezusem. Przez to łączenie się ze Zbawicielem, rozłączacie się coraz bardziej ze światem i ze sobą, a ile razy Bóg wstąpi do serca Waszego, to w sercu stanie się jaśniej i smutek się rozwieje, a pociecha zaświeci i słabość ustąpi, a moc i ufność się wzmoże tak, że już nie Wy, ale Bóg w Was żyć będzie”⁷⁵⁹.

Ważnym w tym kontekście wydaje zwrócenie uwagi na znaczenie motywacji w wyborze życia zakonnego. Ponieważ w społeczeństwie powszechnie obecne jest odrzucanie wszelkich długotrwałych zobowiązań, więc w czasie formacji zakonnej, zwłaszcza w jej początkowych etapach, należy poznawać motywy wyboru konkretnego instytutu⁷⁶⁰. Dlatego ukazywanie konsekracji zakonnej na płaszczyźnie teologicznej, jako daru łaski Bożej, wymagającej wolnego wyboru tej drogi życia, powinno wspomagać autentyczną motywację oddania się Bogu⁷⁶¹.

Jak wynika z przedstawionych propozycji, formacja tej postawy eucharystycznej wydaje się być istotna zwłaszcza w początkowych etapach formacji, by mogło dokonać się całkowite oddanie się Bogu osoby przez profesję rad ewangelicznych i następnie w dalszych etapach formacji, wyrażać się jako habitualny stan w jej świadomości i działaniu.

758„Módl się i pracuj spokojnie, wypełniaj wszystkie Twoje chociażby najmniejsze obowiązki domowe pilnie i ochotnie, a Bóg dać raczy, że niedługo będziesz mogła więcej czynić i całkowiciej się oddać służbie Jego świętej w powołaniu, do którego serce Twoje najmiłosierniej natchnął”, E. Bojanowski, List do kandydatki Jadwigi Głowacz , 24 I 1859, w: Smołka, dz. cyt., t. I, s. 217.

759 E. Bojanowski, List do S. Marianny Melcer, 29 VIII 1867, w: Smołka, dz. cyt., t. I, s. 386 – 387.

760 J. Gogola, Rady ewangeliczne, Kraków 1999, s. 118 - 119.

761

160