CZĘŚĆ I. PRAŁATURA PERSONALNA OPUS DEI I STOWARZYSZENIE
1. HISTORIA OPUS DEI I STOWARZYSZENIA KAPŁAŃSKIEGO ŚWIĘTEGO
2.2. Charakterystyka Prałatury personalnej Opus Dei
Papież Jan Paweł II po dokonaniu teologicznego rozeznania, uznał za rzecz
odpowiednią i pożyteczną przekształcenie instytutu Opus Dei w prałaturę personalną.
„Od czasu bowiem, gdy Sobór Watykański II dekretem Presbyterorum ordinis nr 10,
wraz z normami wykonawczymi zawartymi w motu proprio Ecclesiae Sanctae I, n. 4,
wprowadził do organizacji Kościoła formę prałatury personalnej powołanej do
wypełniania specjalnych zadań duszpasterskich, ta właśnie forma okazała się
najbardziej odpowiednia dla Opus Dei”
152.
Opus Dei jest pierwszą i jak do tej pory jedyną prałaturą personalną
153. W Ut sit
papież mówi, że Opus Dei zaistniało w życiu Kościoła „jako zjednoczony organizm
apostolski, w skład którego wchodzą kapłani i świeccy, zarówno mężczyźni jak i kobiety,
będąc równocześnie organiczną i niepodzielną całością – tzn. jako instytucja posiada
jedność pod względem swej duchowości, celu i kierownictwa”
154. Wspólnota
chrześcijańska, którą zaczął tworzyć św. Josemaría Escrivá, a która dzisiaj jest
instytucją Kościoła powszechnego, posiada faktycznie fundamentalne cechy: jest
wspólnotą społeczną o określonej strukturze, jej społeczność ma misję, składa się
z księży i świeckich, mężczyzn i kobiet, jej wewnętrzna struktura jest organiczna
152 US, tłum. za: R. Gómez Pérez, Opus Dei. Próba wyjaśnienia, dz. cyt., s. 240; por. PO, nr 10; por. P. Rodríguez, F. Ocáriz, L. Illanes, Opus Dei w Kościele..., dz. cyt., s. 45-46, w: http://www.ostatnia-szuflada.pl/ksiazki/odwk.pdf [dostęp, 27.07.2015]. Opus Dei, jako wspólnota chrześcijańska, nie jest Kościołem partykularnym, lecz międzydiecezjalnym zgromadzeniem wiernych, uniwersalnym, wykraczającym poza Kościoły partykularne. Nie wystarczy jednak powiedzieć, że jest to instytucja Kościoła powszechnego, aby wyczerpać znaczenie rzeczywistości eklezjalnej Opus Dei. Właśnie dlatego, że nią jest, wchodzi w tajemnicę wzajemnego przenikania się złożenia Kościół powszechny – Kościoły partykularne. Chociaż Opus Dei jest instytucją Kościoła powszechnego, to rzeczywistość egzystencjalna – rzeczywistość życia jego członków – należy do bogactwa Kościołów partykularnych, do rzeczywistości wspólnotowej każdej diecezji. Członkowie Opus Dei jako wspólnota chrześcijańska należąca do Kościoła powszechnego są również członkami Kościołów partykularnych, w których żyją i pracują. Prałatury personalne, a zatem Opus Dei, są instytucjami Kościoła powszechnego w wymiarze szczególności. Por. CN, nr 16. „Dla pełniejszego ujęcia tego aspektu komunii eklezjalnej, jakim jest jedność w różnorodności, należy zauważyć, że istnieją instytucje i wspólnoty ustanowione przez Autorytet Apostolski dla szczególnych zadań pastoralnych. Jako takie należą one do Kościoła powszechnego, chociaż ich członkowie są także członkami Kościołów partykularnych, w których żyją i pracują. Ta przynależność do Kościołów partykularnych i charakterystyczna dla niej różnorodność, wyraża się w różnych formach prawnych. Fakt ten nie tylko nie narusza jedności Kościoła partykularnego zbudowanego na biskupie, lecz przyczynia się także do nadania tej wewnętrznej jedności zróżnicowania, które jest właściwością komunii. W kontekście Kościoła pojętego jako komunia trzeba zauważyć również istnienie licznych instytutów i społeczności, będących wyrazem charyzmatów życia konsekrowanego i apostolskiego, którymi Duch Święty wzbogaca Mistyczne Ciało Chrystusa; chociaż nie są one częścią struktury hierarchicznej Kościoła, należą jednak do jego życia i do jego świętości. Ze względu na ich ponaddiecezjalny charakter, oparty na posłudze Piotrowej, wszystkie te rzeczywistości eklezjalne także służą komunii między różnymi Kościołami partykularnymi”.
153 Por. C. Errázuriz, Opus Dei, prałatura personalna, w: http://www.opusdei.pl/art.php?p=25451 [dostęp, 27.09.2013].
154
34
i niepodzielna, jej jedność jest jednością celu, ducha, zarządu i formacji duchowej
155.
Prezbiterium Prałatury tworzą wyłącznie księża wywodzący się spośród świeckich
członków Opus Dei. Podlegają oni swemu prałatowi, muszą jednak przestrzegać
ustanowionych przez biskupów diecezjalnych norm dotyczących dyscypliny
duchowieństwa, jak również wszystkich zarządzeń terytorialnych obowiązujących
wiernych katolickich. Zaznaczyć należy, że żaden kapłan lub kandydat do kapłaństwa
nie wywodzi się spośród duchowieństwa diecezjalnego
156. Świeckimi wiernymi
Prałatury są mężczyźni i kobiety, wolni lub żyjący w związku małżeńskim, różnych
stanów, będący w różnej sytuacji rodzinnej, wykonujący różne zawody. Podlegają oni
miejscowemu biskupowi, zgodnie z prawem, na równi z innymi wiernymi i zgodnie ze
Statutem Prałatury. Natomiast w tym, co dotyczy celów Opus Dei, podlegają
prała-towi
157.
Stosunki między Prałaturą a terytorialną hierarchią kościelną są określone
w statucie, co w sposób ogólny reguluje Kodeks prawa kanonicznego
158. Biskup
diecezjalny musi być poinformowany o planowanej stałej działalności Prałatury na
terenie swojej diecezji. Zgoda biskupa jest warunkiem koniecznym dla ustanowienia
ośrodka Prałatury. Biskup ma prawo sprawdzać czy zachowane są normy ogólne co,
do oratorium, tabernakulum i miejsca spowiedzi. Księża Prałatury mają jurysdykcje
wobec wiernych Prałatury; wobec pozostałych wiernych ich sytuacja jest taka sama,
155 Por. P. Rodríguez, F. Ocáriz, L. Illanes, Opus Dei w Kościele..., dz. cyt., s. 37, w:
http://www.ostatnia-szuflada.pl/ksiazki/odwk.pdf [dostęp, 27.07.2015].
„
Społeczność Opus Dei jako «wspólnotachrześcijańska» odpowiada temu, co nazwaliśmy «wymiarem wewnętrznym struktury Kościoła», to znaczy wymiarem wynikającym z podporządkowania sobie elementów «wierni / księża» lub, jeśli ktoś woli, z połączenia lub wewnętrznej relacji obu form uczestniczenia w kapłaństwie Chrystusa w Kościele. To dlatego Opus Dei jest w Kościele rzeczywistością społeczną organiczną i niepodzielną: ponieważ wierni świeccy (mężczyźni i kobiety) oraz księża, którzy tworzą prezbiterium, są w niej złączeni relacją pierwotną obowiązującą w Kościele pomiędzy «wiernymi» – którzy angażują w ten sposób wymogi i konsekwencje Chrztu – a «księżmi», którzy dodają do tego konsekwencje «służebne» sakramentu Święceń Kapłańskich. Mówi o tym Statut Opus Dei w numerze 1, gdzie czytamy, że «Opus Dei jest Prałaturą, która jednoczy w sobie (simul complectens) kler i świeckich»” – tamże; por. CIPOD, nr 4 § 2. „Sacerdotium ministeriale clericorum et commune sacerdotium laicorum intime coniunguntur atque se invicem requirunt et complent, ad exsequendum, in unitate vocationis et regiminis, finem quem Praelatura sibi proponit”.
156 Por. PP, nr 1; por. A. Fuenmayor, V. Gómez-Iglesias, J. Illanes, L’itinéraire juridique de l’Opus Dei..., dz. cyt., s. 619; por. R. Gómez Pérez, Opus Dei. Próba wyjaśnienia, dz. cyt., s. 137. „Duchowieństwo Prałatury nie jest nikomu wykradane. W praktyce członek Opus Dei, który przyjmuje święcenia kapłańskie, nie zostałby wyświęcony, gdyby nie przynależał do Prałatury”. Por. D. le Tourneau, Czym jest
Opus Dei, dz. cyt., s. 102.
157 Por. PP, nr 1; por. D. le Tourneau, Czym jest Opus Dei, dz. cyt., s. 102; por. R. Gómez Pérez, Opus Dei.
Próba wyjaśnienia, dz. cyt., s. 135-143. Autor wyjaśnia: „Aby rozróżnić członków Dzieła znajdujących
się w odmiennych sytuacjach, stosuje się odpowiednią terminologię, nazywając ich numerariuszami, przyłączonymi i supernumerariuszami”.
158 Por. KPK, kan. 297; por. C. Ruini, El servicio de la Prelatura del Opus Dei a las diócesis, w: Romana 46(2008), s. 170-175. Autor opisuje posługę prałatury w diecezji.
35
jak księży z innych diecezji przebywających na terenie danej diecezji
159. Posiadają
także prawo wyboru do Rady kapłańskiej, zarówno czynne, jak i bierne
160. W każdym
kraju Prałatura ma utrzymywać częste i regularne kontakty z przewodniczącym
konferencji episkopatu oraz biskupami diecezji, na terenie których działa
161. Ponadto,
jeżeli biskup diecezjalny chce powierzyć pieczę nad parafią Prałaturze, zawiera z Prałaturą
umowę
162.
Zatem na pytanie jaka jest natura eklezjologiczna Opus Dei, dokładna
odpowiedź brzmiałaby już tak: „jest to instytucja, której struktura wewnętrzna
odpowiada pierwotnej relacji istniejącej w Kościele pomiędzy kapłaństwem
powszechnym wiernych, jakie mają jej członkowie na mocy Chrztu, i kapłaństwem
służebnym lub hierarchicznym, jakie mają księża inkardynowani do niej”
163.
159
Por. CIPOD nr 40; por. KPK, kan. 967 § 2. „Ci, którzy posiadają habitualne upoważnienie do spowiadania, czy to na mocy urzędu, czy też udzielenia go przez ordynariusza miejsca inkardynacji albo miejsca stałego zamieszkania, z tego upoważnienia mogą wszędzie korzystać, chyba że w poszczególnym przypadku sprzeciwiłby się ordynariusz miejsca, z zachowaniem przepisów kan. 974, §§ 2 i 3”.
160 Por. KPK, kan. 498.
161
Por. Konferencja Episkopatu Polskiego, Informator 2015, s. 222. Prałatura Opus Dei jest umieszczona pod koniec rozdziału Diecezje, po ordynariacie polowym i po ordynariatach obrządku wschodniego, pozbawionych ordynariusza własnego obrządku.
162
Por. PP, nr 5; por. D. le Tourneau, Czym jest Opus Dei, dz. cyt., s. 103-104.
163
P. Rodríguez, F. Ocáriz, L. Illanes, Opus Dei w Kościele..., dz. cyt., s. 37, w: http://www.ostatnia-szuflada.pl/ksiazki/odwk.pdf [dostęp, 27.07.2015]; por. G. Romano, Opus Dei. Posłannictwo, inicjatywy,
ludzie, dz. cyt., s. 204-205. Opus Dei „jest instytucją duszpasterską, która wchodzi w skład istniejącej
hierarchii Kościoła, co wyklucza szczególne traktowanie czy korzystanie z przywilejów. Byłoby to zresztą niezgodne z duchem Dzieła, którego status ten nie ma w sobie nic elitarnego: mogą skorzystać z niego wszystkie instytucje w łonie Kościoła, których kierownictwo uzna, że odpowiada on realizacji ich celów. Prałatura personalna istnieje równolegle z diecezjami i nie wchodzi w ich kompetencje. Członkowie świeccy pozostają wiernymi, żyjącymi w diecezji, do których przynależą ze względu na zamieszkanie. Wstąpienie do Prałatury ma charakter dopełniający, realizuje się w obszarach wolnej inicjatywy duchowej każdego wiernego. Owoce pracy apostolskiej, która jest prowadzona przez członków świeckich i współpracowników Prałatury, pozostają w diecezjach, które z pracy Dzieła «czerpią korzyści» dzięki ewangelizacji rodzin, środowisk pracy, itd. Wiele osób, które kierują się poczuciem odpowiedzialności, rozpoczyna współpracę z organizmami działającymi w parafiach i diecezjach. Struktura prawna Prałatury jest pomyślana jako narzędzie służące wspieraniu, na skalę regionalną, krajową i międzynarodową, apostolstwa Kościoła w aspektach, które możemy nazwać «konkretnymi», to znaczy dopełniającymi już istniejące. Oznacza to, że jeśli diecezje ustalają «linie ramowe» duszpasterstwa, to ośrodki Prałatury zwracają się do tych samych osób z innym ukierunkowaniem duszpasterskim, aby realizować konkretne cele. W przypadku Opus Dei takim konkretnym celem jest uświęcanie się w pracy i pośród codziennych obowiązków. To niewątpliwie wzbogaca możliwości, gdyż tak prowadzona katecheza jest regularna i spaja różne sfery życia. Z tych samych powodów trudno jednak obiektywnie ocenić jej wyniki. Z zewnątrz mogą one wyglądać dosyć niepozornie, bowiem w większości są to spowiedzi, nawrócenia, osobiste postanowienia poprawy i decyzje o podjęciu apostolstwa. Wszystko to wymaga ducha braterstwa i współpracy ze wszystkimi innymi instytucjami kościelnymi. Nie mogłoby być inaczej, gdyż każda z nich na swój sposób współpracuje w osiągnięciu wspólnego celu. To najlepsza gwarancja spójnego działania, które dokonuje się we wzajemnym poszanowaniu własnej specyfiki. To samo odnosi się do relacji z władzami kościelnymi. Szczególnie ścisła jest współpraca z władzami diecezjalnymi, bowiem wymaga tego rzeczywistość, jak również Statut Prałatury. Bez zgody ordynariusza diecezji nie można założyć ośrodka Opus Dei. Zresztą sama Prałatura nie chciałaby działać bez takiej zgody, ponieważ pragnie – jak mawiał Założyciel – «służyć Kościołowi w sposób, w jaki on chce, aby mu służono». Odpowiedzialni za kierowanie Prałaturą mają częste kontakty z hierarchami kościelnymi wszystkich poziomów, począwszy od lokalnego, aż do krajowego i centralnego. Członkowie Opus Dei przywiązują wielką wagę do ich