CZĘŚĆ II – SZCZEGÓŁOWA
10. Ciągi komunikacyjne, korytarze, hole
Autor: dr Wioletta Kacprzyk.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (fragment)
§ 74. W budynku użyteczności publicznej pomieszczenia ogólnodostępne ze zróżnicowanym poziomem podłóg powinny być przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych.
§ 305.
1. Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, a także posadzki w garażu, powinna być wykonana z materiałów niepowodujących niebezpieczeństwa poślizgu.
§ 306.
1. W budynku użyteczności publicznej, produkcyjnym i magazynowym, w miejscach, w których następuje zmiana poziomu podłogi, należy zastosować rozwiązania techniczne, plastyczne lub inne sygnalizujące tę różnicę.
Organizacja ciągów komunikacyjnych, korytarzy i holi zlokalizowanych w obiektach użyteczności publicznej wpływa na komfort poruszających się w nich osób, w tym również osób z niepełnosprawnościami i o ograniczonej sprawności.
Na poziom bezpieczeństwa wpływają: wysokość, szerokość, kąty pochylenia, struktura i charakter nawierzchni, ale również ewentualne dodatkowe elementy wyposażenia budynku zlokalizowane w obrębie przestrzeni komunikacyjnych.
Ciągi komunikacyjne wewnątrz budynku powinny być możliwie szerokie oraz mieć jak najprostszą konstrukcję, tj. bez zbędnych różnic poziomów, progów, wgłębień i innych barier architektonicznych. Jeżeli ciągi te są wąskie, należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby przestrzeni dodatkowo nie zawężały meble i inne elementy wyposażenia wnętrz19. Nie jest wskazane tworzenie dodatkowych przedsionków i rozdzieleń przestrzeni korytarzy za pomocą drzwi. Jeśli drzwi są konieczne, należy zapewnić odpowiednią przestrzeń manewrową dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich oraz zapewnić ich widoczność dla osób z dysfunkcją wzroku. Zawsze należy mieć na uwadze, żeby przestrzeń, zarówno nowo projektowanego, jak i remontowanego budynku była możliwie najbardziej komfortowa dla jej użytkowników, a ciągi piesze były wolne od powinny być oznakowane w sposób widoczny (szczególnie dla osób z dysfunkcją wzroku) lub wyłączone z użytkowania poprzez zastosowanie barier ochronnych, np. barierek. Bariery ochronne powinny być zamontowane na wysokości 90 cm nad poziomem podłogi lub gruntu i mieć dodatkową poziomą blokadę na
19 Jeżeli w obrębie ciągów komunikacyjnych (niezależnie od ich szerokości) istnieją elementy wyposażenia przestrzeni, wówczas powinny być pozbawione ostrych krawędzi i mieć kolor kontrastujący z otoczeniem lub chociaż posiadać kontrastowe oznaczenia, najlepiej w kolorze żółtym.
wysokości ok. 20 cm, uniemożliwiającą wsunięcie białej laski w ten obszar.
Ponadto wskazane jest oznaczenie barier ochronnym kontrastowym kolorem względem tła lub zastosowaniem innej struktury nawierzchni posadzki. Przykładem potencjalnie niebezpiecznej przestrzeni może być wnęka pod schodami – ze względu na obniżoną wysokość sufitu.
Rys. 21. Propozycja zabezpieczenia przestrzeni o wysokości sklepienia mniejszej niż 200 cm [cm]
Odpowiednia szerokość przestrzeni ruchu w obrębie ciągów komunikacyjnych i wszystkich łatwo dostępnych pomieszczeń jest niezbędna szczególnie dla osób z niepełnosprawnością ruchową, ze względu na wykonywanie manewrów wózkiem inwalidzkim.
Ciągi komunikacyjne powinny mieć szerokość minimum 120 cm, a najlepiej – 150 cm. Jeżeli szerokość ta wynosi 90–120 cm i jednocześnie jest dłuższa niż 5 m, wówczas przestrzenie manewrowania są konieczne zawsze na obu końcach tego wąskiego odcinka i najlepiej nie rzadziej niż co 20 m.
Przestrzenie manewrowania muszą mieć minimalną średnicę 150 cm. Bardzo ważne jest również, aby ciągi komunikacyjne nigdy nie były węższe niż 90 cm, gdyż uniemożliwi to bezpieczny przejazd osobie poruszającej się na wózku inwalidzkim. Jeżeli takie przestrzenie w budynku istnieją, należy dążyć do tego, aby były one możliwie najkrótsze i nigdy nie były dłuższe niż 150 cm.
Bardzo ważne jest bezwzględne przestrzeganie porządku i czystości wzdłuż łatwo dostępnych ciągów komunikacyjnych, tak aby na podłodze nie znajdowały się zbędne elementy czy przedmioty mogące potencjalnie zagrażać bezpieczeństwu osób z niepełnosprawnościami, szczególnie – z dysfunkcją wzroku. Mierząc szerokość przestrzeni komunikacyjnych, należy odjąć przestrzenie zajmowane przez meble, w tym np. przez krzesła, ławki, szafki (wiszące i stojące), jednym słowem – przez przeszkody zarówno nietrwale, jak i trwale przytwierdzone do podłoża czy ścian. Elementy te często ograniczają przestrzeń manewrową i mogą być potencjalnie niebezpieczne dla osób niewidomych. Tym niemniej są często pożądaną infrastrukturą. Jeżeli na
50 Las bez barier – obiekty kubaturowe
przykład krzesła powinny znajdować się w obrębie holi, nogi osób na nich siedzących nie mogą przeszkadzać osobom poruszającym się wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Korzystnym rozwiązaniem jest umieszczanie ich np. w zaułkach, wgłębieniach, wnękach w ścianie itd., oraz oznaczenie przestrzeni komunikacyjnych wolnych od barier poprzez zastosowanie oznaczeń barwno-fakturowych. Nie wolno również zapomnieć, aby obok krzeseł znajdowała się wolna przestrzeń, gdzie osoba jeżdżąca na wózku inwalidzkim mogłaby się bezpiecznie zatrzymać, a jednocześnie nie zawężałaby przestrzeni komunikacyjnej.
Rys. 22. Zalecane parametry ciągów komunikacyjnych [cm]
Struktura i charakter nawierzchni
Na bezpieczeństwo osób z niepełnosprawnościami i o ograniczonej sprawności zarówno ruchowej, jak i wzrokowej mają wpływ spadki podłużne i poprzeczne nawierzchni. Wewnątrz obiektów kubaturowych nie należy stosować jakichkolwiek spadków podłużnych czy poprzecznych, chyba że względy funkcjonalne tego wymagają. Nie powinny one jednak przekraczać 2%. Dopuszcza się sytuacje, w których spadek podłużny może sięgać nawet 5%, ale takie odcinki (lub obszary) powinny być możliwie krótkie (lub mieć niewielką powierzchnię).
Nawierzchnia w obrębie łatwo dostępnych przestrzeni komunikacyjnych powinna być pozbawiona wszelkich elementów wystających, mogących być potencjalną barierą zarówno dla osób niepełnosprawnych ruchowo, jak i wzrokowo. Dywany i wykładziny powinny być na stałe przymocowane do posadzki, a brzegi tak wykończone, aby się nie podwijały. W obrębie ciągów komunikacyjnych zgodnie z przepisami BHP nie powinny znajdować się kable prądowe i inne przeszkody o charakterze liniowym i punktowym20.
W obrębie przestrzeni komunikacyjnych należy stosować nawierzchnie i powierzchnie przeciwodblaskowe i antypoślizgowe oraz matowe posadzki.
Jednocześnie na podłodze wskazane jest zamontowanie oznaczeń kontrastowych lub dotykowych (o odmiennej fakturze) dla osób z dysfunkcją wzroku, pozwalających na utrzymanie właściwego kierunku ruchu lub też ostrzegających o przeszkodzie (więcej: rozdział 11).
Istotna jest również kolorystyka wnętrz przestrzeni komunikacyjnych.
Najwłaściwszym rozwiązaniem jest, kiedy podłogi i ściany wyraźnie kontrastują z elementami wyposażenia wnętrz, drzwiami lub ich ościeżnicami i ewentualnymi liniami systemów informacyjnych.
Przeszkody i obiekty nieprzytwierdzone oraz na stałe przytwierdzone do ścian
Elementy powieszone i znajdujące się na ścianach w obrębie ciągów komunikacyjnych na wysokości 70–240 cm nad poziomem podłóg, takie jak np.
szafki, obrazy, naścienne wieszaki na ubrania itp., nie powinny wystawać o więcej niż 10 cm w stosunku do płaszczyzny ścian. Dotyczy to również sytuacji, gdy szerokość przestrzeni komunikacyjnej jest większa niż 150 cm. Jest to szczególnie ważne dla osób z niepełnosprawnością wzrokową. Jeżeli jest to możliwe, elementy te powinny być kontrastowe w stosunku do ścian i podłóg.
20 Przeszkodami o charakterze punktowym mogą być kratki kanalizacyjne. Zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę, jest wzór kratki, tj. układ i wielkość otworów. Dłuższe otwory powinny być umieszczone prostopadle do głównego kierunku ruchu, aby podczas przemieszczania się osoby z niepełnosprawnością ruchową koło wózka nie uległo zaklinowaniu. Ponadto ze względu na osoby z ograniczoną sprawnością wzrokową średnica otworu musi być mniejsza niż 2 cm, co zapobiegnie zaklinowaniu się w nich końca laski.
52 Las bez barier – obiekty kubaturowe
Rys. 23. Spadki oraz elementy w obrębie nawierzchni komunikacyjnych [cm]
Rys. 24. Przeszkody i obiekty na ścianach w obrębie przestrzeni komunikacyjnych [cm]