Definicja analogii wiary

Klasyczna formuła analogii wiary, którą Barth zawarł w KD I/1, jest trudna do przetłumaczenia. W języku polskim tekst można oddać następująco [tłuma-czenie własne]:

W wierze i wyznaniu słowo Boże staje się ludzką myślą i ludzkim słowem, mimo ludzkiego nieskończonego niepodobieństwa i nieadekwatności do swojego wzoru (Vorbild), aczkolwiek nie obcości wobec tego wzoru (Vorbild). Ludzkie słowo i ludzka

myśl są prawdziwym odwzorowaniem (Abbild) słowa Bożego235.

Powyższe stwierdzenie Bartha należy rozumieć w ten sposób, że w analogii wiary Bóg posługuje się ludzkimi słowami, mimo ich całkowitej nieadekwat-ności i nieskończonej różnicy w stosunku do Boga. Słowa te przyjęte w wierze prawdziwie odwzorowują Boga.

Mowa Boga do człowieka to przekazywanie treści między boskim a ludzkim umysłem, między boską a ludzką osobą. Zachodzi tu między nimi analogia wydarzenia w sensie duchowym, a nie analogia bytu w sensie naturalno- -cielesnym236. Barth później dodaje, że ta analogia zachodzi na poziomie czynu. Ze strony człowieka tym czynem jest wiara, czyli akt wierzenia. Ze strony Boga jest to decyzja łaski. Bóg razem ze stworzeniem ma wspólnotę czynu, którego nie może objąć żadna teoria. Ludzka decyzja jest – przy całym niepodobień-stwie – podobna do decyzji łaski Bożej237. Te dwa czyny stykają się w Chrys-tusie. Bóg daje Chrystusa, człowiek zaś w Niego wierzy. Wcielenie, gdy Bóg staje się człowiekiem, jest dla nas środkiem poznania Boga238. Czyn sam w sobie

234 Von Balthasar, s. 118.

235 Im Glauben und Bekenntnis wird das Wort Gottes menschlicher Gedanke und

menschliches Wort, gewiß in unendlicher Unähnlichkeit und Inadäquatheit, aber nicht in menschlicher Fremdheitgegenüber seinem Vorbild, sondern... dessen wirkliches Abbild (KD I/1, s. 254).

236 Tamże, s. 139.

237 Nicht ein Sein, das das Geschöpf mit dem Schöpfer bei aller Unähnlichkeit

gemein-sam haben soll, sondern das keiner bloßen Theorie zugängliche Tun, die menschliche Entscheidung ist im Glauben in aller Unähnlichkeit ähnlich der Entscheidung der Gnade Gottes (KD II/1, s. 252).

nie jest kategorią zastępującą byt i nie wnosi podobieństwa między Bogiem a człowiekiem. Czyn jest wielkością, która nie podlega pojęciowaniu (von keiner

Begrifflichkeit letztlich einholbar ist)239.

Świat jest tak stworzony, że przez podobieństwo (analogię) odbija w sobie, jak w lustrze, istotę Boga, ale o tyle, o ile Bóg chce się w tym świecie objawić! Dlatego świata nie można ujmować abstrakcyjnie – jak to czyni się w meta-fizyce – ale właśnie jako miejsce objawiającego się Boga. Tak objawiające-mu się Bogu ze strony człowieka przysługuje odpowiedź, którą jest wiara w prawdę objawienia240.

Barth posługuje się pewnymi elementami scholastycznej terminologii ana-logii i mówi o anaana-logii atrybucji, gdzie Bóg jest analogatem głównym, a stwo-rzenie jest przez Boga wprowadzone w relację do Niego samego. Oznacza to, że ta analogia swoje ostateczne ustanowienie otrzymuje w akcie łaski, która została ogłoszona w Chrystusie241. Przypomnijmy, że analogia atrybucji nie jest analogią bytową, bo podobieństwo w niej zawarte jest zewnętrzne, typu: zdrowie – zdrowe powietrze. A to oznacza zachowanie całkowitego dystansu ontycznego między znakiem a Bogiem i jednoczesne przezwyciężenie tego dystansu na poziomie poznawczym i werbalnym.

Przyjęcie objawienia powoduje przezwyciężenie podziału między Bogiem a światem. Bóg, który jest jednością, wyraża ją w swoim objawieniu242. Odtąd można mówić o nowym rodzaju kontinuum między Bogiem a światem. Pod-stawą tego kontinuum jest łaska, która nie ma nic ze stworzenia, cała jest z Boga. Jest to zatem kontinuum nadane przez Boga243. To też zabezpiecza Bartha przed popadnięciem w panteizm, jednocześnie broniąc go przed ana-logią bytu. Istnienie tego kontinuum jest także kolejnym przejawem imma-nencji Boga w świecie244. Ta immanencja wynika z faktu, że Bóg stworzył świat, objawił się ludziom, a następnie obdarzył ich łaską, tak że mogą Go odczytać w objawieniu.

239 Von Balthasar, s. 117.

240 FQI, s. 131-132, za: von Balthasar, s. 157.

241 Von Balthasar, s. 119-120.

242 Tamże, s. 106-107.

243 Tamże, s. 132.

Analogia wiary jest prawdziwym poznaniem i pozwala nam wgłębić się w istotę Boga245. Nie jest jednak możliwe tę istotę poznać do końca246. Barth powołuje się na tradycję Kościoła, aby stwierdzić, iż nie ma imienia (nazwy), które by wyrażało całą istotę Boga. Jest jednak wiele imion, które wyrażają stosunek Boga do całości stworzenia. Te imiona są ciemne i ubogie (dunkle und

dürftige)247. Mimo iż pełnią objawienia jest Chrystus – najdoskonalszy znak – jednak poznajemy Go w wierze i to ogranicza nasze poznanie Boga. Przykła-dowo: kiedy patrzymy na Chrystusa, który jest samą boską sprawiedliwością, trudno nam pojąć boską sprawiedliwość, całkowicie różną od sprawiedliwości ludzkiej248. Ograniczoność naszego poznania istoty Boga wynika także z tej Jego istoty, która jest nieskończona i zawiera nieskończoną ilość aspektów249. Przedstawiona analogia wiary jednoznacznie wskazuje na stosunek Bartha do wiary jako uprzywilejowanego sposobu poznania Boga przy minimalnym wykorzystaniu rozumu. Analiza analogii wiary jako metody poznania Boga stanowi jedynie wstęp do rozważań na temat relacji między wiarą a rozumem w tej kwestii. Aby pełniej poznać stosunek Bartha do roli wiary i rozumu w poznaniu Boga, należy poszerzyć kontekst i przejść do paradygmatu racjo-nalności wypracowanego przez Bartha, który to paradygmat usprawiedliwia powstanie analogii wiary. Ostateczna analiza tego typu paradygmatu pozwoli nam lepiej zrozumieć, do jakich konsekwencji on prowadzi. U jego podstaw leży przekonanie Bartha, że nauka o wybraniu Chrystusa jest centrum Biblii. Z perspektywy tego centrum odczytuje się całe przesłanie biblijne250, jak i po-szczególne jego części251.

245 KD II/1, s. 70. 246 Tamże, s. 3. 247 Tamże, s. 224. 248 RB, s. 72. 249 KD II/1, s. 457. 250 KD II/2, s. 177. 251 Tamże, s. 167-168.

1.3. UGRUNTOWANIE PIERWSZEŃSTWA WIARY