Definicja inteligentnego miasta

Nie ma jednej, ogólnie przyjętej definicji inteligentnego miasta. W przeszłości przy definiowaniu pojęcia smart city brano pod uwagę przede wszystkim stopień wyko-rzystania technologii, a zwłaszcza technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang.

Information and Communication Technologies, ICT) w funkcjonowaniu miast. Aktualnie ten element jest w dalszym ciągu istotny, jednakże generalna koncepcja ewoluowała w kierunku miasta inteligentnego jako modelu miasta opartego również na kapitale ludzkim i przyjaznego dla jego mieszkańców, a także pomagającego rozwiązywać najważniejsze problemy społeczne, takie jak ubóstwo, bezrobocie czy marginaliza-cję społeczną osób biednych i niepełnosprawnych (ang. social exclusion). W literaturze termin smart city jest często zamiennie wykorzystywany z takimi określeniami jak:

inteligente miasto (ang. inteligent city), miasto wiedzy (ang. knowledge city), miasto zrównoważone (ang. sustainable city), miasto cyfrowe (ang. digital city) czy miasto po-łączone, „okablowane” (ang. wired city). Wynika to z faktu, iż założenia dotyczące wszystkich z powyższych określeń są w dużej mierze podobne, niemniej jednak to właśnie termin smart city jest najpopularniejszy i najczęściej wykorzystywany⁷.

Jak wspomniano we wstępie, termin „inteligentne miasto” jest powszechnie ro-zumiany jako miasto powszechnie korzystające z cyfrowych technologii ICT, przede wszystkim na potrzeby kolekcjonowania i przetwarzania informacji dotyczących wewnętrznych procesów funkcjonowania, a następnie zarządzania tymi procesami⁸. Część autorów podkreśla znaczenie tzw. twardych inteligentnych rozwiązań polega-jących na zintegrowanym wykorzystaniu technologii ICT dla jak największej liczby

4 M. Bulu, Upgrading a city via technology, „Technological Forecasting & Social Change” nr 89/2014, s. 65.

5 D.V. Gibson, G. Kozmetsky, R.W. Smilor, The Technopolis Phenomenon: Smart Cities, Fast Systems, Global Networks, Rowman & Littlefield, 1992.

6 Zob. T. Nam, T.A. Pardo, Conceptualizing Smart City With Dimensions of Technology, People, and Institution, Proceedings of 12th Annual International Digital Government Research Conference: Digital Govern-ment Innovation in Challenging Times, ACM New York, 2011 s. 282290; S. Dirks, M. Keeling, J. Dencik, How smart is your city, IBM Institute for Business Value, New York 2009, s. 4–10; S. Alawadhi, A. Aldama-Nalda, H. Chourabi, J.R. Gil-Garica, S. Leung, S. Mellouli, Building understanding of Smart City initiatives, Proceedings of 11th IFIP WG 8.5 International Conference, EGOV 2012 Kritinsandv 2012, s. 40–54.

7 T. Nam, T.A. Pardo, dz. cyt., s. 283.

8 R. de Santis, A. Fasano, N. Mignolli, A. Villa, Smart city: fact and fiction, MPRA Munich Personal RePEc Archive, Paper nr. 54536, 2014, s. 3–4.

systemów transportowych czy budownictwa⁹.

Massachusetts Institute of Technology (MIT), prestiżowy instytut naukowy i tech-nologiczny ze Stanów Zjednoczonych, także zakłada kluczową rolę ICT w formowa-niu inteligencji miasta. W myśl definicji stosowanej w MIT, wykorzystanie technologii ICT w strategicznych i kluczowych obszarach funkcjonowania miasta – administracji samorzą-dowej, edukacji, opiece zdrowotnej i społecznej, usługach komunalnych – czyni miasto bardziej inteligentnym oraz wydajnym¹⁰. Jednakże „inteligentny to więcej niż cyfrowy” (ang.

smart is more than digital)¹¹, dlatego większość ekspertów i autorów współczesnych opracowań zwraca uwagę na szersze rozumienie koncepcji inteligencji miasta. Jedna z najczęściej cytowanych definicji naukowych opisuje inteligentne miasto jako takie, w którym technologie ICT są szeroko i na równi wykorzystywane przez sektor bizne-su, administrację, społeczności oraz zwykłych mieszkańców¹².

Shanghai Manual, raport ONZ stanowiący przewodnik do zrównoważonego rozwo-ju miast w XXI wieku, określa inteligentne miasta jako korzystające z połączonej (cyfro-wej) infrastruktury do poprawy efektywności ekonomicznej i politycznej oraz umożli-wienia lepszego rozwoju społecznego, kulturowego i miejskiego¹³. Wiele z istniejących definicji zaznacza, że inteligentne rozwiązania w miastach powinny mieć również swo-je zastosowanie w tzw. miękkich obszarach, np. w sektorze edukacji i kultury, działa-niach przeciwko społecznemu wykluczeniu, a także e-administracji oraz zarządzaniu.

W badaniach przeprowadzonych przez europejskich ekspertów w 2009 roku jako podstawowe kryterium inteligencji przyjęto wykorzystanie takich rozwiązań, które pozwolą prosperować współczesnym miastom poprzez ilościowy i jakościowy wzrost w ich produktywności¹⁴. Autorzy tej pracy dokonali metaanalizy wcześniej stosowanych

de-9 Zob. A. Kramers, M. Hojer, N. Lovehagen, J. Wangel, Smart sustainable cities – Exploting ICT solutions for reduced energy use in cities, „Environmenttal Modelling & Software” 2014, nr 56, s. 52–62; D. Washburn, U. Sindhu, S. Balaouras, R. A. Dines, N. M. Hayes, L. E. Nelson, Helping CIOs Understand „Smart City”

Initiatives: Defining the Smart City, Its Drivers, and the Role of the CIO. Cambridge, Forrester Research, Inc.

2010, s. 2–17; L.M. Correia, K. Wünstel, Smart Cities applications and requirements. White Paper of the Experts Working Group, Net!Works European Technology Platform 2011, s. 9–31; S. Dirks, M. Keeling, J. Dencik, dz. cyt., s. 3.

10 Cyt. za: Komisja Europejska, Mapping Smart Cities in the EU. Study of Directorate General for Internal Policies, Policy Department, Bruksela 2014, s. 22, http://www.smartcities.at/assets/Publikationen/

Weitere-Publikationen-zum-Thema/mappingsmartcities.pdf [dostęp: 5.04.2015].

11 Ambrosetti, Smart Cities in Italia: un’opportunità nello spirito del Rinascimento per una nuova qualità della vita, w: R. de Santis, A. Fasano, N. Mignolli, A. Villa, Smart city: fact and fiction, MPRA Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper nr.54536, 2014, s. 3.

12 R.G. Holland, Will the Real Smart City Please Stand Up?, „City”, nr12(3), 2008, s. 303–320, 316.

13 Shanghai Manual A Guide for Sustainable Urban Development in the 21st Century, United Nations Bureau International des Expositions, Szanghaj 2010, s. 228.

14 A. Caragli A., Ch. Del Bo, P. Nijkamp, Smart Cities in Europe, Third Central European Conference in Regional Science, CERS 2009, s. 47.

występujących we wcześniejszych opracowaniach:

1. Miasta inteligentne posiadają i wykorzystują połączoną cyfrowo infrastrukturę w celu podniesienia efektywności ekonomicznej i politycznej oraz umożliwienia rozwoju społecznego, kulturowego i miejskiego.

2. Inteligentne miasta są miastami przyjaznymi dla działań biznesowych, które są motorem napędowym rozwoju obszarów miejskich.

3. Miasta inteligentne rozwiązują problemy społeczne swoich mieszkańców, np.

dotyczące wykluczenia społecznego oraz ograniczonej dostępności dla wraż-liwych grup społecznych, np. osób niepełnosprawnych do usług oferowanych przez miasto.

4. Mieszkańcy w inteligentnych ośrodkach miejskich powinni stanowić inteligent-ną społeczność, potrafiącą adaptować oraz wdrażać innowacje i technologie.

5. Rozwój zaawansowanych technicznie technologii i „kreatywnych” sektorów go-spodarki odgrywa bardzo istotną rolę w długoterminowym rozwoju inteligent-nego miasta.

6. Istotnym elementem inteligentnego miasta jest jego zrównoważony rozwój spo-łeczny i środowiskowy, który uwzględnia limitowaną ilość dostępnych surow-ców naturalnych oraz w możliwe maksymalny sposób wykorzystuje surowce odnawialne przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dla dziedzictwa naturalnego i kulturalnego swoich mieszkańców.

Z kolei Chourabi wraz z zespołem ekspertów z Kanady i USA w swojej pracy przedstawia 8 grup czynników definiujących inteligentne miasto na różnych płasz-czyznach. Są to: zarządzanie i organizacja, technologia, nadzór publiczny, ludzie i społeczności, infrastruktura oraz środowisko naturalne¹⁵. Wśród kluczowych ele-mentów dla funkcjonowania inteligentnego miasta wymienia m.in. dostępność i ja-kość technologii ICT, partycypację mieszkańców w podejmowaniu decyzji oraz zrów-noważony rozwój i gospodarkę surowcami naturalnymi.

W rozważaniach na temat idei inteligentnych miast w literaturze przedmiotu czę-sto pojawia się termin open data¹⁶. Pojęcie to oznacza wszystkie dane zbierane i pro-dukowane przez instytucje publiczne¹⁷. Są to nie tylko wszelkiego rodzaju statystyki:

ekonomiczne, demograficzne lub historyczne, ale także dane geograficzne lub mete-orologiczne oraz cyfrowe wersje rządowych dokumentów i opracowań. Przykładem zastosowania takich danych są dane zbierane za pomocą systemu GPS (ang. Global Positioning System), który korzysta z ogólnodostępnych satelitów, czy np. dane na te-mat stanu zdrowia społeczeństwa, zarobków itp. Według Komisji Europejskiej korzy-stanie z tego typu danych publicznych jest istotnym czynnikiem w procesie

powsta-15 H. Chourabi, T. Nam, S. Walker, J.R. Gil-Garcia, S. Mellouli, K. Nahon, K., Understanding Smart City initiatives: An integrative framework, 45th Hawaii International Conference on System Sciences Maui, Hawaje. 2012, s. 2291–2293.

16 T. Bakici, A. Alimralii, J. Wareham, A Smart City Initiative: The case of Barcelona, „Journal of Knowledge Economy” nr 4/2013, s. 136.

17 http://ec.europa.eu/digital-agenda/en/open-data-0 [dostęp: 06.12.2014].

współczesne problemy społeczne, zwiększa efektywność administracji publicznej oraz sprzyja partycypacji obywateli w politycznych i społecznych działaniach¹⁸. Open data jest także ważnym elementem tzw. agendy cyfrowej, a już od 2003 roku w Unii Europejskiej funkcjonuje dyrektywa zachęcająca i ułatwiająca dostęp do informacji publicznych do ponownego wykorzystywania¹⁹.

Koncepcje teoretyczne dotyczące trzonu inteligencji w miastach nie zawsze znaj-dują swoje odzwierciedlenie w praktycznych działaniach. W pracy badawczej, której wyniki zostały opublikowane w 2014 roku, przeanalizowano różnice pomiędzy teore-tycznymi modelami inteligentnego miasta tworzonymi przez planistów i środowiska naukowe a rzeczywistymi pojawiającymi się rozwiązaniami z tego zakresu. Rezultaty badania wykazały, że rozumienie i sposób implementacji idei inteligentnego miasta jest bardzo różny i dużym stopniu uwarunkowany lokalnymi czynnikami geograficz-nymi, społeczgeograficz-nymi, ekonomicznym, a także technologicznymi²⁰.

Przedstawione powyżej interpretacje ilustrują ogromną różnorodność definicji stosowanych do opisu inteligentnych miast. To zagadnienie cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem naukowców i polityków, a jego poszczególne aspekty były do tej pory przedmiotem licznych opracowań. W efekcie jak do tej pory nie osiągnięto jed-nak globalnego porozumienia w kwestii definiowania pojęcia „inteligentne miasto”.

Jedną z najnowszych definicji inteligentnego miasta, uwzględniającą większość ele-mentów opisywanych przez cytowane prace, jest ta przyjęta przez Komisję Europej-ską w 2014 roku. Według KE (…) inteligentne miasto to miasto starające się rozwiązać problemy społeczne za pomocą rozwiązań bazujących na technologiach ICT i przy współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami²¹. W Unii Europejskiej także na poziomie stra-tegicznym stosuje się również drugą, bardziej rozbudowaną wersję tej definicji, utwo-rzoną na potrzeby Europejskiego Partnerstwa Innowacyjnego Inteligentne Miasta i Społeczności (ang. Smart Cities and Communities). Definiuje ona inteligentne miasto jako Grupy i systemy ludzi wzajemnie ze sobą oddziaływujących za pomocą przepływu ener-gii, materiałów, usług oraz środków finansowych na rzecz zrównoważonego rozwoju gospo-darczego oraz poprawy jakości życia. Te przepływy stają się inteligentne wówczas, gdy w pełni korzystają z infrastruktury informacyjnej oraz komunikacyjnej, a zarządzanie i planowanie rozwoju miasta jest przejrzyste i dostosowane do potrzeb ekonomicznych i społecznych jego mieszkańców²². Niezależnie od definicji, w celu łatwiejszej identyfikacji inteligentnych

18 Tamże.

19 Dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie po-nownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.

20 P. Neirotti, A. de Marco, A.C. Cagliano, G. Mangano, F. Scorrano, Current trends in Smart City initiatives:

Some stylised facts, „Cities” nr 38/2014, s. 30–34.

21 Mapping Smart Cities in the EU, Study of Directorate General for Internal Policies, Policy Department, Komi-sja Europejska, Bruksela 2014, s. 24.

22 Europejskie Partnerstwo Innowacyjne Inteligentne Miasta i Społeczności, Strategic Implementation Plan, Komisja Europejska, Bruksela 2013, s. 5.

ny ośrodek miejski. Poniższy podział jest szeroko przyjęty i wykorzystywany zarów-no przez oficjalne publikacje Komisji Europejskiej, jak również w pracach naukowych i opracowaniach strategicznych. Wspomniane obszary to²³: