2. Metodologia pracy badawczej
2.5. Konstrukcja planu badawczego
2.5.1. Dobór i charakterystyka próby badawczej
W opisywanym badaniu jakościowym przyjęto, iż optymalnym sposobem konstruowania próby badawczej będzie dobór celowy. Skupienie uwagi poznawczej na problematyce niewymagającej statystycznej reprezentatywności, a raczej uzyskania możliwie bogatych treści opisujących poszczególne, zidentyfikowane w badaniu aspekty związane z codziennymi realiami życia w Polsce – przed wyjazdem zarobkowym za granicę – oraz na obczyźnie – po emigracji – implikuje poszukiwania takich przypadków, które pozwalają na stałe wzbogacanie zbieranych danych jakościowych; aż do czasu „teoretycznego nasycenia”
51 Por. Ibidem, s. 162
52 Por. Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, s. 58 - 61
53 Por. Konecki K., Studia z metodologii…, op. cit., s. 31 - 32
PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo
40
analizowanych treści. W trakcie trwania procesu gromadzenia materiału empirycznego, wykorzystywano wiele źródeł informacji na temat emigrantów zarobkowych z obszaru województwa zachodniopomorskiego, z którymi można przeprowadzić wywiady. Istotna część z nich płynęła od samych uczestników badania. Informowali oni o Polakach pracujących za granicą, a niekiedy udostępniali dane kontaktowe oraz rekomendowali ankieterów jakościowych lub samych autorów badania, gdy to oni przeprowadzali wywiady.
Najważniejszym kryterium udziału w badaniu był fakt stałego zamieszkiwania na terenie województwa przed wyjazdem zarobkowym za granicę. Pozostałe sprowadzały się zawsze do kluczowych zagadnień tworzących problematykę badania.
Próba badawcza powstała w długotrwałym procesie gromadzenia i analizowania danych empirycznych, stanowiąc swoistą egzemplifikację emigracyjnych losów, doświadczeń i stylów myślenia o sobie i otaczającym świecie; w samej istocie procesu poznawczego, niezależną od płci, wykształcenia czy wieku, które to zmienne – jeśli w analizie pojawiało się przypuszczenie, że mogą w istotny sposób oddziaływać na postawy czy działania – stanowiły wyznacznik dla poszukiwań w badaniu statystycznym. Tu natomiast cała uwaga skupiona została na identyfikacji treści, z jednej strony wzbogacających obraz zachodniopomorskiej emigracji zarobkowej, z drugiej zaś odsłaniających lub tylko sygnalizujących istnienie społecznych mechanizmów sprawczych.
W tabeli nr 1 zestawiono podstawowe informacje na temat emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego, biorących udział w badaniu jakościowym w charakterze informatorów. Wyszczególnione cechy zostały następnie wykorzystane w dalszej części opracowania do identyfikacji wypowiedzi w tabelach kodowania otwartego.
Tabela 1. Charakterystyka próby emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego, uczestniczących w badaniu jakościowym
numer
wywiadu płeć wiek wykształcenie kraj imigracji
zarobkowej
gmina emigracji zarobkowej
W. 1 kobieta 42 lata wykształcenie wyższe Anglia Szczecin
W. 2 mężczyzna 42 lata wykształcenie wyższe Niemcy Koszalin W. 3 mężczyzna 36 lat wykształcenie wyższe Norwegia Szczecin W. 4 mężczyzna 34 lata wykształcenie zas. zaw. Norwegia Węgorzyno W. 5 mężczyzna 28 lat wykształcenie wyższe Anglia Szczecin
W. 6 kobieta 54 lata wykształcenie wyższe Niemcy Płoty
W. 7 mężczyzna 33 lata wykształcenie zas. zaw. Szwecja Węgorzyno
W. 8 kobieta 25 lat wykształcenie wyższe Anglia Szczecin
W. 9 mężczyzna 22 lata student Anglia Szczecin
W. 10 kobieta 25 lat wykształcenie średnie Niemcy Szczecin W. 11 mężczyzna 38 lat wykształcenie wyższe Norwegia Szczecin W. 12 kobieta 24 lata wykształcenie średnie Anglia Stargard Szczeciński W. 13 mężczyzna 26 lat wykształcenie wyższe Irlandia Szczecin W. 14 mężczyzna 43 lata wykształcenie wyższe Austria Szczecin W. 15 kobieta 24 lata wykształcenie wyższe Wielka Brytania Wolin
PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo
41
Tabela 1 – c.d. Charakterystyka próby emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego, uczestniczących w badaniu jakościowym
numer
wywiadu płeć wiek wykształcenie
kraj imigracji zarobkowej
gmina emigracji zarobkowej
W. 16 kobieta 26 lat wykształcenie wyższe Anglia Świdwin
W. 17 mężczyzna 35 lat wykształcenie zas. zaw. Niemcy Koszalin W. 18 mężczyzna 46 lat wykształcenie wyższe Niemcy Szczecin W. 19 kobieta 25 lat wykształcenie wyższe Holandia Szczecin
W. 20 mężczyzna 25 lat wykształcenie średnie Anglia Łobez
W. 21 kobieta 23 lata student Anglia Szczecin
W. 22 mężczyzna 35 lat wykształcenie średnie Irlandia Trzebiatów W. 23 kobieta 31 lat wykształcenie wyższe Słowacja Białogard W. 24 mężczyzna 32 lata wykształcenie średnie Irlandia Wałcz W. 25 kobieta 48 lat wykształcenie zas. zaw. Niemcy Złocieniec
W. 26 kobieta 62 lata wykształcenie średnie USA Koszalin
W. 27 mężczyzna 23 lata wykształcenie średnie Holandia Stargard Szczeciński W. 28 mężczyzna 27 lat wykształcenie wyższe Niemcy Szczecin W. 29 kobieta 28 lat wykształcenie średnie Anglia Szczecinek
W. 30 kobieta 22 lata student Niemcy Szczecin
W. 31 mężczyzna 30 lat wykształcenie wyższe Anglia Szczecin W. 32 mężczyzna 52 lata wykształcenie podstawowe Norwegia Pyrzyce W. 33 mężczyzna 44 lata wykształcenie zas. zaw. Anglia Nowogard W. 34 mężczyzna 32 lata wykształcenie wyższe Niemcy Szczecin W. 35 mężczyzna 29 lat wykształcenie zas. zaw. Niemcy Kołobrzeg W. 36 mężczyzna 24 lata wykształcenie średnie Niemcy Szczecin
W. 37 kobieta 25 lat wykształcenie wyższe USA Wolin
W. 38 mężczyzna 25 lat wykształcenie wyższe Irlandia Szczecin
W. 39 kobieta 22 lata student Anglia Szczecin
W. 40 kobieta 40 lat wykształcenie średnie Holandia Szczecin
W. 41 mężczyzna 23 lata student Szwecja Świdwin
W. 42 mężczyzna 24 lata student Alaska - USA Police
W. 43 mężczyzna 23 lata student Szwecja Chojna
W. 44 mężczyzna 32 lata wykształcenie średnie Norwegia Darłowo W. 45 mężczyzna 29 lat wykształcenie zas. zaw. Norwegia Łobez W. 46 mężczyzna 24 lata wykształcenie wyższe Irlandia Szczecin W. 47 kobieta 23 lata wykształcenie zas. zaw. Norwegia Szczecin
W. 48 kobieta 21 lat student Holandia Szczecin
PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo
42
Tabela 1 – c.d. Charakterystyka próby emigrantów zarobkowych z województwa zachodniopomorskiego, uczestniczących w badaniu jakościowym
numer
wywiadu płeć wiek wykształcenie
kraj imigracji zarobkowej
gmina emigracji zarobkowej W. 49 kobieta 25 lat wykształcenie średnie Anglia Szczecin W. 50 mężczyzna 25 lat wykształcenie średnie Anglia Świnoujście W. 51 kobieta 29 lat wykształcenie wyższe Irlandia Stargard Szczeciński W. 52 mężczyzna 24 lata wykształcenie wyższe Anglia Trzebiatów
W. 53 kobieta 46 lat wykształcenie średnie Niemcy Pyrzyce
W. 54 kobieta 40 lat wykształcenie średnie Niemcy Świnoujście W. 55 mężczyzna 29 lat wykształcenie średnie Szwecja Goleniów W. 56 kobieta 49 lat wykształcenie średnie Niemcy Choszczno
W. 57 kobieta 40 lat wykształcenie wyższe Anglia Koszalin
W. 58 mężczyzna 28 lat wykształcenie wyższe Holandia, Anglia Szczecin W. 59 kobieta 47 lat wykształcenie zas. zaw. Holandia Choszczno W. 60 kobieta 35 lat wykształcenie wyższe Hiszpania Szczecin W. 61 kobieta 42 lata wykształcenie średnie Niemcy Drawsko W. 62 kobieta 46 lat wykształcenie wyższe Szwecja Marianowo W. 63 mężczyzna 54 lata wykształcenie zas. zaw. Antigua Barbuda Szczecin
W. 64 kobieta 22 lata student Anglia nie podano
W. 65 kobieta 26 lat student Niemcy Szczecin
W. 66 mężczyzna 58 lat wykształcenie wyższe Niemcy Szczecin W. 67 mężczyzna 33 lata wykształcenie zas. zaw. Niemcy, Belgia Szczecin Źródło: badanie własne
Wyróżnione cechy informatorów nie posiadają znaczenia analitycznego, a jedynie informacyjne oraz porządkujące. Niemniej w trakcie analizy stanowiły inspirację do postawienia hipotez, które nie mogły – co prawda – zostać poddane weryfikacji w oparciu o materiał jakościowy, natomiast stały się podstawą analizy w badaniu ilościowym. Dla przykładu, wypowiedzi (choćby na temat motywów wyjazdu do pracy za granicę) udzielane w trakcie wywiadów przez kobiety, na tyle różniły się od wypowiedzi mężczyzn, że płeć – mimo że stanowiła zmienną metryczkową w badaniu ilościowym – skupiła na sobie znaczną część uwagi w analizie danych z badania kwestionariuszowego.