Za największy walor dydaktyczny muzyki młodzieżowej nauczyciele języka polskiego i wiedzy o kulturze uznają teksty piosenek, sam przekaz. Pokazuje to poniższa wypowiedź:
Sądzę, że największym walorem, tutaj edukacyjnym, może być treść tych utwo-rów, czyli taka zawartość merytoryczna, to o czym tekst traktuje, jaką historię opowiada […] Jeżeli może być ten utwór również ilustracją do literatury, gdzieś się w niej opierać, to jest po prostu dodatkowym narzędziem dla mnie do po-szerzenia wiedzy o właśnie tekście literackim, do pokazania, że tekst literacki nie istnieje tylko na papierze, ale właśnie może być przekształcany, wykorzysty-wany, może być jakąś […] muzyczną trawestacją – tak bym nawet powiedziała [Magdalena, 36, T].
W dalszej części wypowiedzi respondentka przywołała utwór Maanamu Krakowski spleen, który pomógł uczniom zrozumieć zjawisko dekadentyzmu, obecne w literaturze końca XIX wieku.
Inne nauczycielki (tych samych przedmiotów) wspomniały o możliwości wykorzystania w sferze dydaktycznej nie tylko utworów o wysokich walorach artystycznych, ale nawet tych najbardziej prostych i banalnych:
Można to jakoś wykorzystywać […] albo jako pokazanie kiczu […] takiej tan-dety i takich właśnie bardzo płytkich wartości – jako przykłady, prawda. Czyli tak naprawdę przykłady negatywne, albo są też teksty […] w tej muzyce popu-larnej […] które pewne wartości promują albo krytykują jakieś negatywne…
[Beata, 47, L].
67 Na pewno walory edukacyjne ma muzyka dance, którą na przykład omawiamy
przy okazji kiczu językowego […] czy dance, czy disco-polo [Jolanta, 40+, L].
W kontekście walorów dydaktycznych muzyki młodzieżowej szczególnie interesujące wydają się słowa jednej z nauczycielek, która wskazała na integra-cję muzyki z treściami innych przedmiotów (tutaj języka polskiego oraz histo-rii), gwarantującą wielozmysłowe postrzeganie tekstów kultury. Jej zdaniem muzyka popularna:
[…] uwrażliwia na tekst, wprowadza odpowiedni nastrój, wprowadza atmosferę, w sytuację danego okresu, którego tekst dotyczy – to jest bardzo ważne – a przy tym bardziej na różne zmysły oddziaływuje, nie tak jak oddziaływujemy przez słuchanie – tylko na słuch, poprzez słuchanie tekstu mówionego – ale […] na tę wrażliwość, na estetykę […] nawet na walory te typowo muzyczne […], bo na przykład jakiś fragment melodii jest taki, że wpada w ucho [i] młodzież mi-mochodem zapamiętuje dany tekst. Także […] znaczenie muzyki – jeśli chodzi o edukację, o dydaktykę – jest bardzo duże. Może troszeczkę za mało wykorzy-stywana jest […] Nie ma takiego zrozumienia dla tego, jak ważna jest muzyka, wydaje mi się, w szkołach. Nie ma takiej refleksji nauczycieli… [Ewa, 46, LT].
W trakcie analiz okazało się, że muzyka młodzieżowa jest wykorzystywana nie tylko na przedmiocie wiedza o kulturze czy języku polskim, ale także na lekcjach języków obcych:
Wydaje mi się, że jeśli ja uczę języka obcego przez jakąś znaną piosenkę, to dla nich jest to takie bardziej naturalne […] te słówka im wchodzą do głowy wtedy […] Młodzież częściej słucha angielskich piosenek niż niemieckich, a ja uczę akurat tego języka i tego. No to angielskie są dla nich łatwiejsze. Dlaczego? No bo na co dzień stykają z tą muzyką, słuchając jej w domu, na dyskotece i tak dalej [Anita, 35, L].
W opiniach wielu nauczycieli walory muzyki popularnej czynią ją uży-teczną w procesie dydaktycznym. Potencjał edukacyjny muzyki młodzieżowej (popularnej) jest ogromny i – jak podkreśliła jedna z respondentek – nie do końca wykorzystywany. Może ona ilustrować pewne zjawiska kulturowe, lite-rackie, dawać szerszy ich obraz, angażując inne zmysły, a także wspomagać naukę języka obcego.
Konkluzja
Niniejsza publikacja zawiera zaledwie mały wycinek zgromadzonych w ba-daniach danych, niemniej jednak nawet te kilka przykładowych wypowiedzi
68
nauczycieli pozwala wysnuć pewne wnioski, świadczące o istotnej obecności muzyki popularnej w różnych kontekstach praktyki edukacyjnej.
Generalnie, nauczyciele doceniają walory edukacyjne muzyki młodzieżo-wej, dostarczając przy tym wielu przykładów, gdzie i jak tego typu twórczość można wykorzystać w procesie kształcenia. Wyraźnie podkreślają oni walory rozwojowe, poznawcze i ekspresyjne muzyki popularnej. Wiele wypowiedzi respondentów odnosi się do wartości wychowawczych (patriotycznych, este-tycznych, kreowania postaw etyczno-moralnych) oraz czysto dydakeste-tycznych, wzbogacających warsztat metodyczny nauczycieli, szczególnie w ramach takich przedmiotów, jak: język polski, wiedza o kulturze, historia czy język angielski.
Powyższe rozważania można podsumować, przywołując fragment wypo-wiedzi jednego z nauczycieli:
Muzyka pop wcale nie musi być kiepska […] To jest tak naprawdę problem umiejętności wyłapania rzeczy wartościowych, czyli tego przekazu, który jest wartościowy […] I to nie jest istotne tak naprawdę, jaka forma muzyczna w tym przypadku będzie służyła za podstawę przekazu. To nie jest ważne. Może to być pop, może to być i disco polo […] Kwestia tego, kto tworzy, jak tworzy i umie-jętności wyszukania [Marcin, 44, L].
Bibliografia
Birch A., Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości, przeł. J. Łuczyń-ski, M. Olejnik, Warszawa 1997.
Christenson P.G., Roberts D.F., It’s Not Only Rock & Roll. Popular Music in the Lives of Adolescents, New Jersey 2004.
Kvale S., Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Warszawa 2010.
Michalak M., Muzyka popularna i jej wartości w opiniach młodzieży ponadgimnazjalnej,
„Studia Muzyczno-Edukacyjne” 2013, 1(1).
Michalak M., Muzyka rockowa w świadomości i edukacji młodzieży gimnazjalnej, Toruń 2011.
Rentfrow P.J., The Role of Music in Everyday Life: Current Directions in the Social Psychology of Music, “Social and Personality Psychology Compass” 2012, 6(5).
Sławecki B., Znaczenie paradygmatów w badaniach jakościowych, [w:] Badania jakościowe, t. 1, Podejścia i teorie, red. D. Jemielniak, Warszawa 2012.
Walory edukacyjne muzyki młodzieżowej w wypowiedziach nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych
Streszczenie: Celem publikacji jest wyodrębnienie/określenie walorów edukacyjnych mu-zyki młodzieżowej na podstawie wywiadów przeprowadzonych z 42 nauczycielami szkół po-nadgimnazjalnych. Wstępna analiza danych pokazała, że respondenci doceniają preferowa-ne przez współczesną młodzież gatunki muzyki popularpreferowa-nej. Twierdzą oni, że twórczość tego typu posiada wiele walorów edukacyjnych (rozwojowych, poznawczych, ekspresyjnych).
Jako nośnik wartości moralnych/etycznych, patriotycznych, estetycznych, społecznych czy ekonomicznych może ona także wspomagać proces wychowania i kształcenia młodych ludzi.
Słowa kluczowe: muzyka popularna, edukacja, młodzież, nauczyciele Educational Values of Youth Music in the Statements Expressed by Upper-Secondary School Teachers
Summary: The aim of the publication is to specify/determine the educational values of youth music on the basis of interviews conducted with 42 teachers of upper-secondary schools. The initial data analysis showed that respondents appreciate genres of popular music preferred by contemporary youth. They claim that creativity of this type of music possesses a great deal of educational values (developmental, cognitive, expressive). As a medium of moral/ethical, patriotic, aesthetic, social or economic values, it can also assist the process of upbringing and educating young people.
Keywords: popular music, education, youth, teachers
71