• Nie Znaleziono Wyników

4 . edukacja domowa jako usługa edukacyjna

Rodzina jest szczególnym układem egzystencjalnym, struktural-nie i funkcjonalstruktural-nie przygotowanym tak, że potencjalstruktural-nie zabezpiecza, kształtuje i optymalnie reguluje proces prawidłowego rozwoju dziecka.

Jest układem otwartym i dynamicznym, a jednocześnie pierwszym, na-turalnym środowiskiem życia dziecka. Posiada wszystkie walory, cechy opieki, wychowania, kształcenia, odpowiednią do tego strukturę, or-ganizację, funkcjonowanie i mechanizmy zmian i modyfikacji. „Życie rodzinne jest pierwszą szkołą, w której uczymy się, co czuć do samych siebie i jak inni będą reagować na nasze uczucia, co myśleć o tych uczu-ciach i jaki mamy wybór możliwych reakcji, jak odczytywać i wyrażać nadzieje i obawy” (Goleman, 1997, s. 296). Rodzina jako grupa i in-stytucja daje możliwość znacznie szerszego oparcia w wielu trudnych sytuacjach życiowych, co znajduje szczególny wyraz w realizacji funkcji opiekuńczo-zabezpieczającej oraz w realizacji funkcji materialno-eko-nomicznej, a także emocjonalno-ekspresyjnej” (Kotlarska-Michalska, 1997, s. 211).

W wyniku przeobrażeń cywilizacyjnych oraz krytyki wokół rozwią-zań organizacyjnych, systemu nauczania i oceniania w szkole, wielu rodziców decyduje się na edukację domową swojego dziecka, czy-li spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Każde dziecko, które ma od 6 do 18 lat, musi się uczyć, ale każdy rodzic może ubiegać się o zgodę na edukację domową swojego dziecka. Wówczas dziecko uczy się w domu, a rodzic jest jego nauczycielem (może być nim również opiekun prawnym, lub inne osoby, które wskażą rodzice albo opieku-nowie). Mimo nauczania domowego, dziecko jest formalnie zapisane do szkoły na terenie swojego województwa. Rodzice w szkole obwodo-wej informują o swojej decyzji kształcenia dziecka w domu realizując podstawę programową, a dziecko zdaje roczne egzaminy klasyfikacyj-ne (https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-zgode-na-edukacje-domowa), kończące rok nauki. Otrzymuje legitymację szkolną i ma prawo uczest-niczyć w dodatkowych zajęciach organizowanych przez szkołę. Licz-ba dzieci w tym niesformalizowanym biurokratycznie rodzaju opieki

i indywidualnego wychowania dziecka w środowisku rodzinnym i lokal-nym wzrasta z roku na rok. W 2021 r. szacuje się, iż ok. 20 000 uczniów objętych byłą taką formą edukacji. W odniesieniu do edukacji domo-wej rośnie również popularność praktyki tworzenia szkół, które jed-nak szkołami nie są, ponieważ funkcjonują w oparciu o zapisy Ustawy o systemie edukacji, regulujące nauczanie domowe, czyli takie, za któ-rego organizację, przebieg i wyniki odpowiada rodzic ucznia. Założe-niem powstających szkół edukacji domowej jest to, iż nauka odbywa się nie w domu, pod okiem rodziców, którzy to niejako deklarowali i co dopuszcza ustawa, lecz w takiej właśnie quasi-szkole, rozmaicie nazywanym miejscu edukacji, prowadzonym przez osoby prywatne czy prywatne instytucje, pobierające opłaty za realizowane w nim usługi edukacyjne. Są zwykle firmowane czytelną ideologią, a odpowiadając na wzrastające zapotrzebowanie rodziców (których stać na opłacanie czesnego), głoszą użytkowanie nowoczesnych metod i form nauczania i kształtowania umiejętności, stwarzających solidny grunt pod przy-szłe sukcesy życiowe i edukacyjne absolwentów. Wiele z nich wpisuje się w popularny w Polsce nurt tak zwanych „szkół demokratycznych”, a intensywnie rozwijająca się sieć quasi-szkół, nazywanych akademia-mi, prowadzonych przez organizacje pozarządowe czy osoby prywatne.

O ile dostrzega się bardzo wiele pozytywnych aspektów w odniesieniu do edukacji domowej (m.in. wszechstronny rozwój dziecka według jego predyspozycji i zainteresowań, indywidualizacja, rozwój samodzielno-ści, odpowiedzialności oraz poczucia własnej wartosamodzielno-ści, o tyle również pojawiają się głosy krytyki, szczególnie w odniesieniu do urynkowienia edukacji domowej.

zakończenie

Jak pisze R. Michalak „(...) podejmowanie przez dziecko takich form aktywności, które zapewniają mu aktywny kontakt ze światem i jedno-cześnie integrują wszystkie bodźce do niego napływające, przyczynia się do zmian rozwojowych wszystkich jego struktur psychicznych, które

mimo swej odrębności są od siebie ściśle zależne i wzajemnie sprzę-żone. Ważne jest zatem dla ogólnego rozwoju jednostki, by sytuacje w jakich ona działa, były bogate, różnorodne i wyzwalały wieloraką aktywność” (Michalak, 2004, s. 18).

Powyższe rozważania wskazują na konieczność deinstytucjonalizacji usług edukacyjnych. Formami niniejszych jest m.in. szkoła środowi-skowa, edukacja środowiskowa czy edukacja domowa, która poza for-malnymi zasadami, kieruje się ideą wszechstronnego rozwoju dziecka, kształtowania jego osobowości oraz zainteresowań odpowiadających jemu samemu, ale również odpowiadające wymaganiom społeczności lokalnej.

bibliografia

Gajewska G. (2002). Edukacja środowisko a w przestrzeni życiowej dzieci i młodzieży. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.

Geryk M. (2007). Rynek uczelni niepublicznych w Polsce. Warszawa: Wy-dawnictwo Szkoły Głównej Handlowej.

Klus-Stańska D. (2002). Konstruowanie wiedzy w szkole. Olsztyn: Wy-dawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Kolman R. (2003). Zastosowanie inżynierii jakości. Poradnik. Wyd. AJG Oficyna Wydawnicza, Bydgoszcz.

Kotler P. (2002). Marketing. Podręcznik europejski. Warszawa: Państwo-we Wydawnictwa Ekonomiczne.

Kwieciński Z. (1998). Kłopoty edukacyjne w sytuacji zmiany społecznej.

W: Pedagogika i edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności.

Poznań: III Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny.

Marciniak-Madejska N., Stenka R., Weiner K. (2015). Podręcznik dobrych praktyk w zakresie deinstytucjonalizacji. Rozwiązywanie problemu bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego w oparciu o usługi świad-czone w lokalnej społeczności. Poznań: Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej, https://www.natak.pl/images/dokumenty/Publikacje/N._

Marciniak-Madejska_R._Stenka_K._Weiner_Dobre_praktyki_w_za- kresie_deinstytucjonalizacji_Regionalny_O%C5%9Brodek_Polity-ki_Spo%C5%82ecznej_Pozna%C5%84_2015.pdf

Okoń W. (1996). Słownik pedagogiczny. Warszawa: PWN.

Oliver C. (1992). The antecedents of deinstitutionalization. Organization Studies, 13: 563–564.

Olsen J. P. (1998). Institutional design in democratic contexts’. In: Bruns-son N. and Olsen J. P. (eds) Organizing Organizations. pp. 330, Co-penhagen: Fagbokforlaget.

Olsen J. P. and Maassen P. (2007). European Debates on the Knowled-ge Institution:The Modernization of the University at the European Level. In: Maassen P. and Olsen J. P. (eds) University Dynamics and European Integration, pp. 3–24. Dordrecht, the Netherlands: Springe.

Scott W. R. (2008). Institutions and Organizations. Ideas and Interests.

3rd edn. Thousand Oaks, CA: Sage.

Skrzypek E. (2006). Jakość w oświacie, uwarunkowania i czynniki suk-cesu. Problemy Jakości, 2, 16–17.

Theiss W. (1996). Zniewolone dzieciństwo: socjalizacja w skrajnych wa-runkach społeczno-politycznych. Warszawa: Wydawnictwo Akade-mickie „Żak”.

Uryga D. (2018). „Mała szkoła” – w drodze ku rewitalizacji idei szkoły środowiskowej. Forum Oświatowe, 30/1, 103–118.

Winiarski M. (2000). Rodzina–szkoła–środowisko lokalne. Problemy edukacji środowiskowej. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Zieliński G., Lewandowski K. (2012). Determinanty percepcji jakości usług edukacyjnych w perspektywie grup interesariuszy. http://jm.f.wzr.pl/pi-m/2012_3_3_h.pdf

https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/

fundamental-principles-and-national-policies-56_pl

https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-zgode-na-edukacje-domowa

Abstract

The society of the 21st century is a service society, and one of the educa-tional services is one of the important areas of social policy. Until recently, the state played the leading role in providing educational services, embed-ding recipients in the rigid framework of institutions. The modern world and the labor market poses new challenges, such as deinstitutionalization of educational services. The school is inscribed in the local space both as an educational institution, but also as a public space in which individual and group needs of residents can be realized, because it is a plane where ties of members of the local community (grandparents, parents, students, teachers, school staff and residents) intersect. a given city). An important role on the way to deinstitutionalization of educational services is played by the envi-ronmental school and envienvi-ronmental education, which has its roots in social pedagogy, where the environment is the subject and object of influence serv-ing the development of individual capabilities of an individual, with a view to their social participation and impact. The effect of the deinstitutionalization process is also the growing popularity of home education.

keywords: educational services, school, institutionalization, deinstitutionaliza-tion, community school, community educadeinstitutionaliza-tion, home education.