Ewaluacja

Ewaluacja jest „zorganizowaną i systematyczną analizą oraz określaniem stopnia realizacji przez organizację czy grupę stawianych jej wymagań wy-nikających z założonych celów, przypisanych zadań i oczekiwań klientów”

[Bogacz-Wojtanowska i  in. 2017, s. 17]. Ciągła, wewnętrzna ocena jest podstawą badań w działaniu, gdzie ce-lem ewaluacji jest nieustanne dosko-nalenie wdrażania [Khan, Tzortzo-poulos 2016, s. 119]. Ewaluacja będą-ca częścią cyklu badań w działaniu jest przeformułowaniem tradycyj-nie rozumianych praktyk ewalua-cyjnych. Ewaluacja w ramach badań w działaniu kładzie większy nacisk na wykorzystanie samego procesu badania do generowania zdolności ucze-nia się organizacji [Preskill, Torres 1999; Coghlan, Brannick 2014]. Badaucze-nia w działaniu czerpią z zaproponowanego przez Kolba [1984] modelu uczenia się przez doświadczenie (experiential learning model). Naukowiec ten poka-zuje między innymi model Lewina (rys. 12). Kolb przekonuje, że dane zebra-ne w trakcie badań i poddazebra-ne analizie oraz wnioski pochodzące z tejże ana-lizy dzięki doświadczeniu są powrotnie dostarczane badaczom, i służą one do modyfi kacji ich zachowań oraz wyboru nowych doświadczeń [Kolb 1984, s. 21]. Wiedzę zdobywa się zatem poprzez praktykę [Koźmiński i in. 2014].

Wiele procesów w ramach badań w działaniu, takich jak wspólne bada-nie, wspólne planowabada-nie, wspólne podejmowanie działań oraz refl eksja jest wykorzystywanych jako interwencje, aby ukształtować sposób, w jaki pro-jekty są oceniane w celu stymulowania uczenia się organizacji [Coghlan, Brannick 2014].

Skutki działania, zarówno zamierzone, jak i niezamierzone, w procesie ewaluacji mogą być rozpoznawane według propozycji uwzględniającej [Cogh-lan, Brannick 2014, s. 23]:

[Korzyściami ze współpracy są – przyp.

aut.] współpraca z młodymi, obiecującymi ludźmi, którzy dopiero rozpoczynają karierę zawodową; dzięki wzajemnej wymianie doświadczeń zapoznajemy się ze świeżą i szeroką perspektywą; projekty przeznaczone do wdrożenia pomagają nam ulepszać już wypracowane i stosowane mechanizmy. (Pracownik organizacji 6)

Action research w kształtowaniu współpracy uczelni z interesariuszami. Korzyści, szanse i wyzwania 104

• prawidłowość pierwotnej diagnozy;

• prawidłowość podjętych działań;

• stosowność sposobu podjętych działań;

• wpływ na kolejny cykl diagnozowania, planowania i działania.

Khan i Tzortzopoulos [2016] wykorzystali dorobek naukowców, aby za-proponować ramy oceny badania w działaniu, które koncentruje się na oce-nie jego praktycznego znaczenia. Ramy te zostały zorganizowane na trzech poziomach hierarchii: kryteria, atrybuty i defi nicje atrybutów (zob. tab. 8).

Rysunek 12. Model Lewina

Źródło: [Koźmiński i in. 2014, s. 206].

Tabela 8. Ramy oceny skuteczności i przydatności działań

Kryteria Atrybuty Defi nicje atrybutów

Prawidłowość

diagnoza dokładność pierwotnych ustaleń postępowanie przydatność podjętych działań

realizacja zgodność z techniką zastosowaną do podjęcia działania

Przydatność

zastosowalność stosowność działania w odniesieniu do sytuacji praktyczność łatwość wykorzystania działania pod względem prostoty

i przejrzystości

elastyczność możliwość dostosowania działania do obecnej praktyki

Skuteczność

uskutecznienie zdolność działania do osiągnięcia zamierzonych rezultatów wymierność zdolność działania, które ma być określone ilościowo akceptowalność zdolność działania do wzbudzenia zaufania co do jego

war-tości w praktyce

Źródło: [Khan, Tzortzopoulos 2016, s. 120].

Rozumna obserwacja Konkretne

doświadczenia

Aktywne eksperymenty

Konceptualizacja, tworzenie modeli

3. Współpraca organizacji z uczelniami w ramach prowadzenia badań w działaniu 105

W naszym projekcie przeprowadzaliśmy kilka rodzajów ewaluacji. Ewaluacje ex ante, ongoing i ex post. Ewaluację ex ante prowadziliśmy różnymi metoda-mi badawczymetoda-mi, a każda z nich metoda-miała innego odbiorcę. Badania ankietowe, skierowane do studentów po realizacji pierwszych warsztatów metodologicz-nych, służyły poznaniu ich opinii na temat formy i treści zaproponowanych tematów. Analiza tych ankiet pozwoliła nam przedyskutować zmiany, jakie możemy wprowadzić podczas organizacji kolejnych warsztatów, a także utrzy-mać pozytywnie ocenione elementy.

Aby zaplanować badania ex ante, a potem ex post nanieśliśmy na macierz główne cele projektu i zaproponowaliśmy wskaźniki ich pomiaru. Chcieliśmy uzgodnić, czego musimy się dowiedzieć, aby móc zmierzyć sposób, w jaki zre-alizowaliśmy nasze założenia projektowe w odniesieniu do trzech grup: stu-dentów, organizacji i promotorów. W wyniku naszej pracy przeprowadziliśmy dwie różne ankiety skierowane do przedstawicieli organizacji i studentów, któ-rych celem było poznanie opinii i oczekiwań dotyczących współpracy: w przy-padku pierwszego respondenta z uczelnią i studentem, w przyw przy-padku drugiego respondenta z organizacją i promotorem. Trzecia grupa badanych – promoto-rzy – zostali poproszeni o wypełnienie formularza autorefl eksji, który zawie-rał listę pytań mających pomóc w autoewaluacji. Pytania te dotyczyły pracy na seminariach, komunikacji z partnerami projektu, naszej roli we współpra-cy, rozwoju kompetencji i wiedzy.

Ewaluację ongoing prowadziliśmy poprzez metody wywiadu i ankiety. An-kieta skierowana do promotorów dotyczyła bieżącej oceny testowanego przez nas modelu realizacji prac opartych na badaniach w działaniu. Ponadto zrea-lizowano badania ankietowe skierowane do studentów, organizacji i promo-torów, które dotyczyły wniosków na temat współpracy pomiędzy partnera-mi biorącypartnera-mi udział w badaniu, sugerowanych zpartnera-mian i rozpoznania korzyści z pracy w modelu badań w działaniu. Pierwszą część wywiadów stanowiły wywiady z promotorami. Ich celem było poznanie sądów i refl eksji promoto-rów na temat sposobu pracy w ramach badań w działaniu, jego szans i ogra-niczeń oraz korzyści i trudności współpracy. Wywiady przeprowadzane ze studentami i pracodawcami dotyczyły natomiast oceny relacji pomiędzy part-nerami współpracy.

Ewaluacja ex post uwzględniała zaś ankiety, które były kompatybilne z an-kietami przeprowadzonymi ex ante. Promotorzy, studenci oraz organizacje dokonali oceny podjętych w ramach projektu działań i opinii na temat barier i możliwości współpracy międzyorganizacyjnej.

4. KORZYŚCI I BARIERY STOSOWANIA