OrfM Z«'ł4xka 1и1мап> peleldch.
m i7m3i£ riBVi;c»T apiŁiii WfAiiiwia «twr.r.iw «lUolKtW jt-*»
» \ ie iraUi ЯЯ *• вАтЬ!»!!» рпчи Ł4.»«5*ł»l- m ■«MN pyiiw^a » «'la łtwumnia !»•««• мкаЛг»'*» иЛпйсюмГо п)»вп«
•■.oW b U m b t w ^ X łvtki> dla « U a t e i i ь ы (■m Im owV u m kogri uŁ»«r< a(tr»^cn*'e' |»op*M *Bt*« erjfinrfe.
I 4 t» 9 « u to n łl* j.n |* la c u j«
;.} «• «к «iVKrihf. кмс «Xvał> «i>> « Itaict vttftiU л »utefv№ i pnvoinb>w«.«« o4 Icb poUkdnwi.
5 4 . Przegląd K sięgarski’' organ Zw iązku K sięgarzy Polskich
Od 1910 r. zaczyna się ukazywać w Warszawie organ Związku Księgarzy Polskich „Przegląd Księgarski”, pierwsze profesjonalne czasopismo księgarskie. Czasopismo z przerwami na dwie wojny światowe, ukazywało się do 1950 r. Krótsze przerwy to lata 1920- 1921. Pierwszjnn redaktorem periodyku był Andrzej Turkuł, któiy pełnił także funkcję pierwszego prezesa Związku Księgarzy Polskich.
Początkowo do 1914 r. był to dwutygodnik, w którym publikowano w gruncie rzeczy zapowiedzi wydawnicze. W 1918 r. podczas ważne
go dla księgarstwa pierwszego Zjazdu Księgarzy Polskich w Lublinie postanowiono, że „Przegląd Księgarski” będzie ukazywać się w cyklu
miesięcznym, jego naczelnym redaktorem zostai Aleksander Hef- lich. D uży udział w zm ianie profilu periodyku i zawartości tem a
tycznej czasopisma miał m.in. M ieczysław Kulikowski. Rozpoczęto wówczas publikacje ważnych dokumentów organizacji i konferencji księgarskich oraz opracowania z teorii książki, praktyki zawodowej i historii księgarstwa, także teorii i praktyce czytelnictwa, ponadto dane dotyczące statystyki druków i bibliografię.
W iatach 1930-1932 redaktorem „Przeglądu Księgarskiego” był do momentu powstania Zjednoczonych Organizacji Księgarskich Jan Muszkowski. To dobre lata tj^ułu: przywrócono dwutygodniowy cykl publikacji, nowy redaktor deklarował, że teraz będzie to pismo adre
sowane do szerszej publiczności, poświęcone zagadnieniom książki, sprawom jej wytwarzania i obiegu.
Po Muszkowskim do końca 1933 r. redaktorem „Przeglądu” był dr Józef Dzierżyński. Ponieważ w 1933 r. nasze księgarstwo obchodzi
ło uroczyście 25. rocznicę powstania Związku Księgarzy Polskich (1908 -1 9 3 3 ), warto osobną wzmiankę poświęcić jubileuszowemu wydaniu „Przeglądu Księgarskiego” nr 25 z 1933 r. Czasopismo mia
ło cią^ą numerację stron, numer jubileuszowy wydrukowany jest na stronach 168-274. Znajduje się tu duże zdjęcie prezydenta lizeczypo- spolitej Ignacego Mościckiego a poniżej odbitka odręcznie napisa
nych życzeń, które zac3^tujemy w całości: „W okresie niewoli k sią ż
k a p o lsk a b y ła d źw ig n ią ży c ia n a ro d o w e g o - d z iś w O jczyźn ie N iepod ległej winna b y ć czynn ikiem szerzen ia i pom nażania kul
tury n arodow ej” i podpis I. Mościcki. Zaskakujące, że w odręcznym tekście w słowie pom nażania jest błąd ortograficzny (pomnarzania), który autor lub jego sekretarz odręcznie poprawił i w takiej formie przekazał do druku. Związek otrzymał również życzenia od premiera Janusza Jędrzejewicza.
Obszerne listy gratulacyjne przesłali także: Ferdynand Antoni Ossendowski jako Prezes Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy, poetka Kazimiera Iłłakowiczówna i pisarz Wacław Gąsiorowski oraz profesor Uniwersj^etu Jagiellońskiego Tadeusz Sinko. W edycji jubi
leuszowej „Przeglądu” wydrukowano także życzenia od dostojników kościoła katolickiego: prymasa Augusta Hlonda, kardynała Aleksan
dra Kakowskiego oraz metropolity wileńskiego arcybiskupa Romual
da Jałbrzykowskiego.
Wydanie jubileuszowe było okazją do dokonania bilansu osiągnięć ruchu wydawniczego i księgarstwa na terenach kraju podzielonego między poszczególnych zaborców oraz w okresie Polski niepodległej.
Tu z kolei znajduje się zaskakująca informacja: „Z p o w o d ó w o d Redakcji n iezależn ych nie m o ż e m y za m ieścić artykułu, ukazują
cego dzieje księgarstw a polskiego na ziem iach b. K rólestw a K on gresow ego. R edakcja «P rzeglądu K sięgarskiego» w yra ża z tego pow odu ży w e ubolewanie Ponieważ nie żyją świadkowie tam te
go czasu, możemy się tylko domyślać źródeł takiej decyzji: cenzura z powodów politycznych, towarzyskich a może autor nie zdążył po pro
stu na czas dostarczyć tekstu.
W latach trzydziestych „Przegląd Księgarski” byl wspólnym or
ganem Zjednoczonych Organizacji Księgarskich, utworzonych przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek i Związek Księgarzy Pol
skich. Prowadzono wspólne biuro, razem ponoszono koszta edycji ty
tułu prasowego, organizowano szkolenia i formułowano wystąpienia do władz.
Od początku 1939 r. „Przegląd Księgarski” ukazywał się 3 razy w miesiącu. W czasopiśmie dostrzec można atmosferę powszechną w kraju - przygotowania do wojny z Niemcami. „Przegląd” podaje decyzję władz państw ow ych o mobilizacji, drukuje informacje 0 zbiórkach na Fundusz Obrony Narodowej i obronę przeciwlotniczą, na zakup masek przeciwgazowych. Drukowano informacje o paleniu przez Niemców książek, o stosowaniu konfiskat książek niemieckich przez polskie władze, o braku polskiej książki w bibliotekach i czytel
niach naszego zachodniego pogranicza.
W ostatnim wydanym przed wojną numerze „Przesądu Księgar
skiego”'^ jest informacja o decyzji Ministra W yznań Religijnych 1 Oświecenia Publicznego o odroczeniu na kilka dni pierwotnego termi
nu rozpoczęcia nauki w szkołach, planowanego na 4 września 1939 r.
N
ie m ie c k a„
g a d z in ó w k a”
k s ię g a r s k a Potem nastąpiło blisko siedem lat przerwy. Władze niemieckie próbowały same wydawać czasopismo księgarskie. W marcu 1941 r.ukazały się w Krakowie tylko dwa numery periodyku publikowanego w języku polskim i niemieckim. Był to „Księgarski Biuletyn Informa
cyjny dla Generalnego Gubernatorstwa - Mitteilungsblatt fur den Buchhandel in den Generalgouvemement”. W ydawcą był Wydział
^ ,.Przegląd Księgarski" 1933 nr 5, s. 201.
Przegląd Księgarski" 1939. nr 24 (z datą31 sierpnia 1939 r.).
Oświecenia Ludowego i Propagandy w Rządzie Generalnego Guber
natorstw a, redaktoram i odpow iedzialnym i byli H. Schonfelder i H. Drecher.
Z
n o w u„
p r z e g l ą d k s ię g a r s k i”
Pierwszy powojenny numer „Przeglądu Księgarskiego” ukazał się z datą 2 lipca 1946 r. w Poznaniu, nosił cią^ą numerację roczników, czyli Rok X X V I. Redaktoram i czasopism a byli B olesław Zynda i Antoni Bocheński. Publikowano informacje o najbliższych zamia
rach władz Związku Księgarzy Polskich, m.in. decyzje o wydawaniu własnego periodyku oraz „Przewodnika Bibliograficznego”, co było praktykowane przed II wojną światową. Od końca 1947 r. koszty opracowania i druku „Przewodnika” czyli Urzędowego Wykazu Dru
ków Rzeczypospolitej Polskiej pokrywane są z funduszy państwo
wych, w imieniu państwa edycję tę realizuje od tego czasu do chwili obecnej Biblioteka Narodowa. „Przegląd Księgarski” zamieszczał również oroszenia i komunikaty Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, ze wz^ędów oszczędnościowych obydwie organizacje prowa
dziły wspólne biuro. Drukowano również komunikaty Związku Zawo
dowego Pracowników Księgarskich.
„Przegląd” informował o powołaniu na szczeblu krajowym Rady Książki, której przewodniczącym został z urzędu Minister Oświaty.
Z kolejnego numeru czytelnicy dowiadywali się o utworzeniu Polskie
go Inst}rtutu Książki - także przy Ministrze Oświaty. Pierwszy nu
mer „Przeglądu” miał objętość 24 kolumn, stałe rubryki, m.in. wypo
wiedzi czytelników zatytułowane D a jem y głos, kilka stron o^oszeń.
W dalszych numerach (począwszy od nr 3) publikowano obszerne sprawozdanie autorstwa Feliksa Pieczątkowskiego Ks/ęg'ars^wo p o lsk ie w cza sie w ojn y i okupacji 1 9 3 9 -1 9 4 5 . W numerze 4 ogło
szono obszerną listę członków ZKP, którzy stali się ofiarami wojny.
Związek wystąpił z inicjatywą tworzenia biblioteki bibliologicznej na potrzeby kształcenia zawodowego, dużo miejsca zajmowały kwestie książkowego zagospodarowania Ziem Odzyskanych. Związek Księga
rzy Polskich pismem z 17 września 1946 r., opublikowanym w nr 4
„Przesądu” wskazuje ministrowi oświaty na swoją rolę i na społeczną funkcję księgarza, także jako fachowca od rozprowadzania po-dręcz- ników. Dużo miejsca poświęcano, podobnie jak przed II wojną świa
tową, kwestii kształcenia księgarzy. W numerze 4 z 1946 r. znalazła
się obszerna informacja o uruchomieniu trzyletnich kursów księgar
skich w systemie korespondencyjnym.
Od 1 stycznia 1948 r. redakcja „Przeglądu Księgarskiego” wróci
ła do Warszawy. Jako autorzy występują m.in. osoby tak znane jak pisarz Adam Grzymaia-Siedlecki, literaturoznawca Juliusz Nowak- Dlużewski, historyk i pamiętnikarz, uczestnik Powstania Warszaw
skiego Stanisław Podlewski. Ale ten okres pracy od podstaw mija z końcem 1948 r. W numerach z 1949 r. jest na przykład coraz mniej informacji o przyjmowaniu księgarni do rejestru Związku Księgarzy Polskich, coraz częściej też w czasopiśm ie ogłaszają się wydawcy spółdzielczy i państwowi. Ostatni numer „Przeglądu Księgarskiego”
ukazał się w sierpniu 1950 r.
„ K
s ię g a r z”
z w ią zk o w yCiekawą historię m a czasopismo księgarskie zatytułowane po prostu „Księgarz”. Pierwszym był kwartalnik ukazujący się od 20 lipca 1913 r. w Krakowie, jako organ zawodowy współpracowników księgarskich. W ydaw cą jest Stowarzyszenie Polskich W spółpra
cowników Księgarskich w Krakowie, założone w 1903 r., pierwszym redaktorem naczelnym (wówczas mówiło się o takim „redaktor kie
rujący”, był Antoni Zbigniew Zembaty, księgarz, nakładca, właści
ciel Księgarni Podhalańskiej przy zakopiańskich Krupówkach.
Księgarnia ta przetrwała dwie wojny światowe, natomiast ówcze
snego „Księgarza” ukazały się tylko dwa num ery. W pierwszym numerze czytamy m.in.:
„Na s tr a ż y s ta ć c h c e m y in te r e s ó w n a s z e g o za w o d u , p r z e s trze g a ć czysto ści je g o , u trzym ując ścisłą łą czn o ść w śró d ogółu, p ie lę g n o w a ć h arm on ię n a s z e g o za w o d u z ca ło lcszta łtem ży c ia społeczn ego i n arodow ego”^. Dalej mowa jest o potrzebie zorgani
zowania się wszystkich polskich współpracowników księgarskich bez względu na granice terj^orialne.
Następne czasopismo o tym samym tytule zaczęło okazywać się w połowie 1919 r. w W arszawie, tym razem jako organ Związku Polskich Pracowników Księgarskich. Pierwszym numer tego „Księ
garza” zredagował księgarz W ładysław S. B iernacki, potem
re-.Księgarz'’. Kraków, 1913, nr 1.
daktorem został Edward Staniecki, księgarz, działacz oświatowy i związkowy. Ze zmiennym szczęściem co do periodyczności (szcze
gólnie w latacli kryzysu ekonomicznego) Staniecki prowadził bez
interesownie czasopismo związkowe do 1939 r.
X ____________ У п г м е с т U p k c 1918 f. R o t L organu Zw iązku Polskich Pracowników Księgarskich
Od 1923 r. czasopismo posiadało cią^ą numerację stron, pojawiła się też stała rubryka poradnicza „Z teki facłiowca”. W wydaniacłi z 1922 i 1923 r. drukowano „Kurs księgoznawstwa”. W numerze 1 z maja 1925 r. zamieszczono pierwszą fotografię przy okazji wspo
mnienia o pierwszym redaktorze „Księgarza” Władysławie Biernac
kim. Numer miał wyjątkowo kartonową okładkę, znalazła się w nim też informacja, że periodyk nie będzie się ukazywał w cyklu kwartal
nym tylko „w m iarę p o tr z e b i posiadan ia m a teria łó w ”. Następny numer „Księgarza” ukazał się w grudniu 1925 r., redaktorem wyda
nia był Wiktor Śmiałkowski.
Po dziesięciu latach widać w piśmie zmianę nastrojów: jest więcej pieniędzy, Edward Staniecki nie musi już sam poszukiwać funduszy na wydawanie periodyku. Od 1936 r. „Księgarz” zaczął się ukazy
wać w cyklu miesięcznym, wtedy też był tu drukowany cykl „Słow
nik księgarski” autorstwa St. T. (Stanisława Tarkowskiego).
„ K
s ię g a r z”
o r g a n s k pPo II wojnie światowej w 1957 r. pojawia się „Księgarz” będący organem Stowarzyszenia Księgarzy Polskich. Pierwszy numer (jako dwutygodnik) ukazał się z datą 31 sierpnia 1957 r. W ciągu kilku na
stępnych lat „Księgarz” traktowany jest nadal jako dwutygodnik, ale regularnie pojawiają się numery podwójne. Każdy numer ma własną paginację, spis treści znajduje się na końcu edycji. W 1959 r. spis tre
ści został przeniesiony na II stronę okładki, w każdym numerze znaj
duje się kronika „Z życia Stowarzyszenia”, przegląd czasopism księ
garskich na świecie, dużo materiałów jest poświęconych kontaktom zagranicznym i obcemu księgarstwu oraz międzynarodowym targom książki. W „Księgarzu” znajdują się również dodatki historyczne i tematyczne. Do numeru 7-8 z 1960 r. dołączono wkładka z okazji
„Dnia Księgarza i Bibliotekarza”, któiy został ustanowiony w maju tegoż roku.
Orgtut S19u)arjg»$ettk |)oUkith
w
56. Pierw szy numer „K sięgarza” organu Stow arzyszenia K sięgarzy Polskich z 1957 r.
Lata następne to czas zmian w częstotliwości: w 1962 r. periodyk ukazuje się co miesiąc, w 1963 r. „Księgarz” jest kwartalnitóem, ma mniejszy format, kartonową, kolorową okładkę i objętość powyżej 72
stron. Autorami zostają osoby spoza księgarstwa, pracownicy nauko
wi instytutów bibliotekoznawstwa kilku uniwersytetów oraz Instytu
tu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej — Jadwiga Kołodziej
ska i Stanisław Siekierski. Wprowadzono także obszerny i przydatny przegląd bibliograficzny na tem at całego obszaru kultury książki a także roczny indeks treści. W podobnym układzie „Księgarz” uka
zywał się do 1989 r. Publikowano w nim artykuły na ważne i aktu
alne tem aty polskiego księgarstw a w spółczesnego a także w iele opracowań źródłowych, związanych z historią książki i księgarstwa.
W latach 1957-1989jego redaktorami naczelnymi byli kolejno Wal
demar Galster, Michał Jagła, Stanisław Połeć, Radosław Cybulski i Tadeusz Hussak.
57. „Księgarz" organ Stow arzyszenia K sięgarzy Polskich po ocenzurowaniu w 1983 r.
„ B
iu l e t y n k s ię g a r s t w a8РОЬВ71ЕЬС2ЕСЮ
99w 1945 r. rozpoczęto wydawanie „Biuletynu Księgarstwa Spół
dzielczego”, jako pierwszego czasopisma księgarskiego po zakończe