Kadra pedagogiczna a proces resocjalizacji
3.1. Formy, metody i rodki oddziaływań resocjalizacyjnych stosowane w MOW
Badania wiadczą o tym, e najczęstszą formą stosowaną przez wychowaw-ców w MOW jest terapia behawioralna. Ponad 76,0% zdecydowanie lub raczej korzysta z tej formy oddziaływań resocjalizujących, a więcej ni 65,0% bada-nych wychowawców posiłkuje się w swojej pracy w stopniu większym bąd mniejszym socjodramą. Według deklaracji 6 na 10 osób z kadry stosuje arte-terapię. Sporadycznie wychowawcy w pracy z podopiecznymi wykorzystują psychodramę, niemal 19,0% w ogóle nie korzysta z tej formy oddziaływań.
Ponadto wychowawcy wypowiadali się, e korzystają tak e z terapii systemo-wej oraz ericksonowskiej.
T a b e l a 5 Formy oddziaływań resocjalizacyjnych wykorzystywanych przez kadrę pedagogiczną MOW Odpowiedzi
wychowawców
Terapia
behawioralna Psychodrama Socjodrama Arteterapia liczba procent liczba procent liczba procent liczba procent Zdecydowanie
tak 69 34,9 25 12,6 37 18,7 63 31,8
Raczej tak 83 41,9 82 41,4 92 46,4 59 29,8
Nie mam
zdania 9 4,5 10 5,1 15 7,6 9 4,5
Raczej nie 12 6,1 32 16,2 11 5,6 21 10,6
Zdecydowanie
nie 3 1,5 7 3,5 8 4,0 11 5,6
Razem 176 88,9 156 78,8 163 82,3 163 82,3
Brak danych 22 11,1 42 21,2 35 17,7 35 17,7
Ogółem 198 100,0 198 100,0 198 100,0 198 100,0 r ó d ł o: Badania własne.
Terapia behawioralna jest formą łatwą w zastosowaniu, a jej skuteczno ć dostrzegalna bywa zdecydowanie szybciej ni innych form. Dlatego te jest najczę ciej wykorzystywana przez kadrę pedagogiczną. Je li chodzi o socjo-dramę i psychosocjo-dramę, to muszą być one stosowane długofalowo, aby dostrzec ich skuteczno ć.
Zauwa ono zró nicowanie na poziomie istotno ci statystycznej (p = 0,045) dotyczące stosowania arteterapii a wieku. Najczę ciej tą formą oddziały-wań posiłkują się wychowawcy z przedziału wiekowego 36–45 lat oraz 46–
–55 lat, najrzadziej wykorzystywana jest ona przez osoby w wieku 56–65 lat.
Prawdopodobnie dzieje się tak dlatego, e oddziaływania przez sztukę zosta-ły włączone do praktyki resocjalizacyjnej stosunkowo niedawno, biorąc pod uwagę inne metody.
T a b e l a 6 Wykorzystanie metody arteterapii a wiek wychowawców
Wiek N rednia Odchylenie
standardowe
Błąd standardowy
95% przedział ufno ci dla redniej
dolna granica górna granica
24–35 lat 87 2,17 1,153 0,124 1,93 2,42
36–45 lat 43 2,00 1,272 0,194 1,61 2,39
46–55 lat 25 2,00 1,443 0,289 1,40 2,60
56–65 lat 2 4,50 0,707 0,500 -1,85 10,85
Ogółem 157 2,13 1,254 0,100 1,93 2,33
F = 12,538, df = 3, p = 0,045.
r ó d ł o: Badania własne.
Najczę ciej kadra pedagogiczna MOW w ramach oddziaływań resocjalizują-cych stosuje następujące metody: u wiadamiania skutków zachowań (94,0%), wzorów osobowych (92,4%), doradzania wychowawczego (90,9%), wpływu osobistego (87,9%), nadawania komunikatów (82,3%) oraz wyra ania sugestii (80,3%). Jak widać, są to w większo ci metody, które wią ą się z osobowo cią wychowawcy i wykorzystywaniem wpływu osobistego na wychowanków.
Równie badania Moniki Noszczyk-Bernasiewicz pokazują, e resocjaliza-torzy najczę ciej w pracy z nieletnimi anga ują własną osobę i do wiadczenie zawodowe. W swojej pracy bardzo często korzystają z przekonywania, dora-dzania oraz własnego przykładu201. Jednak u wiadamianie skutków nie jest
201 M. N o s z c z y k - B e r n a s i e w i c z, Nieletni przestępcy w percepcji personelu i nadzoru resocjalizacyjnego oraz studentów resocjalizacji, Katowice 2010, s. 245.
najskuteczniejszą metodą oddziaływań. Pomimo wiedzy o ryzykownych skut-kach zachowań, młodzie raczej dalej będzie postępować w niewła ciwy spo-sób. Bardziej zasadna w tym względzie wydaje się metoda wzorów osobowych i wpływu osobistego, ale i tu wychowawcy mogą napotkać na przeszkody. Aby skutecznie wykorzystać te metody, powinni mieć resocjalizatorzy autorytet w ród podopiecznych. Metody doradzania wychowawczego, nadawania ko-munikatów oraz wyra ania sugestii mogą okazać się pomocne w pracy z nie-letnimi, ale nie jako sposoby wiodące.
T a b e l a 7 Rodzaje metod oddziaływań resocjalizacyjnych wykorzystywanych w MOW*
Rodzaje metod Stopień wykorzystania Liczba Procent
Metoda nadawania komunikatów zdecydowanie tak 94 47,5
raczej tak 69 34,8
Metoda wzorów osobowych zdecydowanie tak 126 63,6
raczej tak 57 28,8
Metoda wyra ania sugestii zdecydowanie tak 54 27,3
raczej tak 105 53,0
Metoda doradzania wychowawczego zdecydowanie tak 117 59,1
raczej tak 63 31,8
Metoda przekonywania zdecydowanie tak 58 29,3
raczej tak 91 46,0
Metoda organizowania do wiadczeń zdecydowanie tak 68 34,3
raczej tak 84 42,4
Metoda wpływu osobistego zdecydowanie tak 122 61,6
raczej tak 52 26,3
Metoda oddziaływania dyscyplinującego zdecydowanie tak 84 42,4
raczej tak 79 39,9
Metoda u wiadamiania skutków zachowań zdecydowanie tak 135 68,2
raczej tak 51 25,8
Metoda treningu wychowawczego zdecydowanie tak 48 24,2
raczej tak 76 38,4
Metoda samorządu zdecydowanie tak 31 15,7
raczej tak 57 28,8
* Respondenci mieli mo liwo ć wielokrotnego wyboru.
r ó d ł o: Badania własne.
W ród wychowawców 8 na 10 z nich korzysta z metody dyscyplinującej.
Ponad 76,0% kadry stara się w swojej pracy posiłkować tak e metodami or-ganizowania do wiadczeń i przekonywania (75,3%). Rzadziej stosowany jest trening wychowawczy (62,6%). Sporadycznie wykorzystywana jest metoda samorządu, jedynie ponad 44,0% wychowawców zadeklarowało, e stara się
jej u ywać w pracy z nieletnimi. Metoda dyscyplinująca sprawdza się w danej chwili. Raczej nie zmienia postaw. Z badań wynika, e wychowawcy w pracy z nieletnimi nie doceniają metod treningu wychowawczego oraz samorządu.
A przecie dzięki treningowi wychowawczemu młodzie mo e nabywać ró ne umiejętno ci, wykształcać odpowiednie prospołeczne postawy, które z czasem będą się utrwalać. Powinno się tak e czę ciej korzystać z metody samorządu.
Młodym ludziom nale y bowiem pokazywać, e to od nich zale y, kim będą i jak pokierują swoim yciem. Ponadto wychowawcy korzystają z metod akty-wizujących, w tym z treningów kompetencji społecznych.
Najczęstszym rodkiem oddziaływań resocjalizacyjnych stosowanym w MOW jest rekreacja. W stopniu większym i mniejszym wykorzystywana jest ona przez ponad 90,0% badanych. Prawie tyle samo osób opowiada się za zajęciami kulturalno-o wiatowymi i nauką. Mniej, bo ponad 73,0%, deklaruje, e stosowanym rodkiem w pracy wychowawczej w placówkach jest nauka pracy. Jedynie ponad 46,0% badanych deklaruje, e rodkiem oddziaływań resocjalizacyjnych w o rodku jest duszpasterstwo.
T a b e l a 8 rodki oddziaływań resocjalizacyjnych wykorzystywanych w MOW
Odpowiedzi
Razem 193 97,5 179 90,4 185 93,4 184 92,9 168 84,8
Brak danych 5 2,5 19 9,6 13 6,6 14 7,1 30 15,2
Ogółem 198 100,0 198 100,0 198 100,0 198 100,0 198 100,0 r ó d ł o: Badania własne.
Badania Izabeli Gielewskiej oraz Darii Sikorskiej przeprowadzone w ród wychowanków schroniska dla nieletnich wskazują, e młodzi ludzie cenią so-bie takie metody, jak: rozmowy indywidualne, dyskusje grupowe i grupowo-
-zespołowe, sport i rekreację202. Wyniki badań Anny Karłyk-Ćwik potwierdza-ją, e w ród kadry pedagogicznej zakładów poprawczych równie najczę ciej stosowane są takie formy pracy, jak zajęcia sportowo-rekreacyjne, formy pracy indywidualnej oraz formy wpływu dyrektywnego. Natomiast nale y zwrócić uwagę, e najrzadziej stosuje się m.in. muzykoterapię, trening relaksacyjny, terapię zajęciową, arteterapię, psychodramę czy te socjodramę203.
Rekreacja, zajęcia sportowe są dla młodych ludzi atrakcyjne, jednak po-winno się większą uwagę zwrócić na wykorzystywanie w oddziaływaniach resocjalizacyjnych pracy. Dzięki niej młodzi ludzie uczą się konkretnego za-wodu oraz prospołecznych postaw, takich jak: szacunek, pracowito ć i uczci-wo ć.