V. Charakterystyka pozauczelnianej działalności nauczycieli akademickich
3. Formy współpracy nauczycieli akademickich ze środowiskiem
Jakzostało toprzedstawionew poprzednim podrozdziale, nauczyciele akademiccy współpracująz rozlicznymi instytucjami w zakresie pozauczelnianej działalności dy
daktycznej, naukowej ispołecznej.Współpracataprzybierawielorakie formy.
W działalności pozauczelnianej ocharakterze dydaktycznymnajczęściejwymienia
nymi formami współpracy było prowadzenie wykładówdla studentów studiów dzien nych, zaocznych, wieczorowych i podyplomowych różnych uczelni oraz dla uczniów szkół policealnych. Nauczyciele akademiccy prowadzą także wykłady na zajęciach z dokształcania i doskonalenia zawodowego. Są to zajęcia szkoleniowe i kursowe.
Pracownicy naukowi są także zapraszani przez różne instytucje do wygłaszania od
czytów i prelekcji. Mogą to być wykłady okolicznościowe związane zeświętami pań stwowymi (np.z okazji ŚwiętaOdzyskaniaNiepodległości), wykłady z okazji otwarcia wystaw muzealnych (Muzeum Etnograficzne, Muzeum Archeologiczne), prelekcje wramach akcji społecznych (akcja informowania o Unii Europejskiej, mające prze ciwdziałać patologiom społecznym, np. narkomanii, propagować działania na rzecz przeciwdziałania zachorowalności na raka itp.). Uczeni zapraszanisą ponadto do wy głaszaniawykładówna różnorodnychkursokonferencjach, sympozjach i szkoleniach.
Wdziedziniepozauczelnianej działalności nauczycieli akademickich o charakterze naukowym odnajdujemyrównież wiele form współpracy, które wynikająz różnorod
ności zadań, jakie stawiane są przed uczonymi. Badani nauczyciele akademiccy naj częściej powoływani sądo opiniowania i recenzowania projektów. Najczęściej opi
niowane są projekty badawcze zespołowe i indywidualne, przedkładane przez przed stawicieli uczelni wyższych i instytutów naukowych Komitetowi Badań Naukowych oraz innym instytucjom zajmującym siędofinansowywaniembadań naukowych. Obok opiniowania projektów równie częste są podsumowania zrealizowanych projektów
98 Nauczycieleakademiccy apopularyzacja wiedzy
badawczych, w postaci recenzji publikacji (książki, raporty i opracowania). Uczeni opiniują ponadtoprojektywdrożeniowe dla zakładówprzemysłowych (nowe technolo
gie), projekty rozwiązań urbanistycznych związanych z zagospodarowaniem terenu (np. projekt parku Dębnickiegow Krakowie),projekty dotyczące ochronyśrodowiska naturalnego (np. budowa i funkcjonowanie wyciągu narciarskiego na Pilsku czy re
kultywacja terenów pokopalnianychna Górnym Śląsku).
W rozlicznych projektachuczestniczą także osobiście -zwłaszcza przedstawiciele nauk ścisłych i technicznych, którzy działają w coraz prężniej rozwijających się inku
batorachprzedsiębiorczości i innowacjioraz parkach technologicznych.Formytesłużą wdrażaniu innowacji, czyli „upowszechnianiu zastosowań praktycznych uzyskanych w wynikutransformacji wiedzynaukowej”7. Problematyka tanie była tak mocnoeks
ponowanaprzez badanychwmomencierealizacjibadańwłasnych, ale obecnie stanowi niezwykle ważny element działalnościwiększości uczelni wyższych. Przykładem może być Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu działające przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Pośród zadań tego Centrum odnajdujemy także utworzenie Parku Technologicznego (Life Science Park), który będzie opierał swój potencjał głównie na wydziałach Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w szczególności:
biotechnologii, chemii, biologii oraz wydziałach medycznych Collegium Medicum.
Projekt Parku zakłada utworzenie najwyższej jakości infrastruktury naukowo- -badawczej w dziedzinie Life Science, spełniającej wymogi i oczekiwania klienteli komercyjnej. Połączenie takiej infrastruktury z istniejącymi zasobami ludzkimi po
zwoli na maksymalizację korzyści społecznych i ekonomicznych, przy jednoczesnym zachowaniupełnej ochrony ipoufności prowadzonych projektów badawczych. Otwar
cie Life Science Park planowane jest zkońcem roku 20 078.
7 B. Kowalczyk, A. Mazurkiewicz, M. Trzos, Wdrażanieinnowacji. Struktury organizacyjne, Wyd.
ITE,Radom 2000, s.16.
8 http://www.cittru.uj.edu.pl,strona Centrum Innowacji,Transferu Technologiii RozwojuUniwersyte
tu, stan z dnia20.09.2006r.
Kolejna grupaopiniowanych zagadnień to projekty uregulowań prawnych i ustawo
dawczych (współpracaz komisjami sejmowymi oraz urzędami ministerialnymi).
Następnym rodzajem działań pozauczelnianych o charakterze naukowym jest uczestniczenie w gremiachkonsultacyjnych i doradczych, takich jakkomisje eksperc
kie, oraz wspieranie swoją wiedzą i doświadczeniem wielu instytucji i organizacji.
Zarówno w działaniach konsultacyjno-doradczych, jak i w komisjach eksperckich uczeni występująwroli autorytetóww danej dziedzinie. Wiele instytucji musi posia dać akceptację swoich działań ze strony specjalistów akademickich ze względów for
malnoprawnych (np. doradztwo przy przetargachna zakup sprzętu).Dla wielu innych jest to niezwykle istotne ze względów prestiżowych (produkty, które są firmowane nazwiskami uczonych, lepiej się sprzedają leki firm farmaceutycznych, do których uczeni przekonują lekarzy, sączęściej przepisywane pacjentom itd.). Uczeni są po
nadto zapraszani do rozlicznych ciał wspierających osoby bądź gremia decyzyjne w danych miejscach.Sąwięcczłonkami radnaukowych, rad programowych czy komisji doradczych. Wielu pracowników naukowych - szczególnie profesorów i doktorów habilitowanych - jest członkami rad redakcyjnychczasopism naukowych.Najczęściej zajmują się w nichkwestiamiredakcyjnymi, edytorskimi i organizacyjnymi.
V. Charakterystykapozauczelnianej działalności nauczycieli akademickich 99
Osobną kategorię stanowi aktywność społeczno-polityczna nauczycieli akademic
kich. W sferze politycznej skupia sięona wokółwystąpień publicznych i publicznego opiniowaniaprojektów przedkładanych przez wspieraną organizację. Uczeni uczestni
czą ponadto w konferencjach, spotkaniach i wiecach wyborczych, zajmują się do
radztwem. W stowarzyszeniach uczeni angażują sięnajczęściej w działanianaukowe iredakcyjne (publikacje, wystąpienia na konferencjach, realizacja projektów badaw czych), organizacyjne ipromocyjne (zaangażowanie organizacyjne w różne akcje, np.
organizację zjazdów) orazszkoleniowe (prowadzenie wykładów i zajęć warsztatowych na kursach i szkoleniach).
Jeśli weźmiemy pod uwagęcałość pozauczelnianychdziałań nauczycieli akademic
kich, widoczne stają się pewne prawidłowości w stosunku do osób z różnymi stopnia
mi naukowymi. I tak:
- w grupie profesorów i doktorów habilitowanych, w sferze pozauczelnianej dy
daktyki, dominuje prowadzenie wykładów i wygłaszanie referatów, wobszarze działań naukowych: przygotowywanie raportów, opinii i ekspertyz, udział w pracach komisji konsultacyjno-doradczych, przygotowywanie projektów ba
dawczych i wdrożeniowychdla przemysłu;
- wgrupie doktorów - również prowadzenie wykładów, z czegoczęściej na zaję ciach o charakterze kursowym, wygłaszanie referatów oraz udział w realizacji projektów i programów badawczych;
- w grupie magistrów najczęściej wymienia się prowadzenie szkoleń, pracę w in stytucjach społeczno-kulturalnych, działaniakonsultacyjneoraz różnorodne prace zlecone wykonywanenazamówienieinstytucji i zakładów przemysłowych.
Trudności finansowe w szkolnictwie wyższym doprowadziły do sytuacji, w której wielu uczonych wykonuje zarobkowo inneprace niezwiązanezdziałalnością naukową lub dydaktyczną. Najczęściej podejmują się ich magistrzy, którzy wymieniali: pracę biurową, prace redakcyjne (wykonywanie korekt), przepisywanie tekstów, prace bi bliograficzne, udzielanie korepetycji, prace zlecone w firmach produkcyjnych. Pośród odpowiedzipojawiłysię ponadto pracezlecone„na wysokościach” (mycieokien, mon
towanie bilbordów), prowadzenie własnej firmy, pisanie programów komputerowych, tłumaczenia tekstów. W grupie doktorów badani wymienili: kierowanie jakąś instytu
cją stowarzyszeniem lub organizacją prace zlecone nad projektami, pisanie progra mów komputerowych, organizowanie imprez społeczno-kulturalnych i artystycznych, zajęcia dziennikarskie, prace w wyuczonymzawodzie (np. leczenie pacjentów), ana
wet pracę agenta ubezpieczeniowego. Magistrzy i doktorzy często prowadzą własną działalność gospodarczą polegającą najczęściej na wykonywaniu usług. W grupie profesorów i doktorów habilitowanych jedyne prace zarobkowe wychodzące poza działaniao charakterze naukowym lub dydaktycznym odnoszą się do pracy w ramach wyuczonego zawodu (np. leczenie pacjentów, praca w kancelarii adwokackiej, malo
wanieobrazów).
100 Nauczyciele akademiccy apopularyzacja wiedzy