bETWEEN SOCIAL ENvIRONMENTS
4. health behaviour and the age of test subjects
Age turned out to be the variable that did not signif-icantly differentiate the results. The study showed only interdependence in relation to health practices, such as habits pertaining to sleep, recreation and physical activity.
The group of persons in late adulthood (aged 75–89 years) obtained higher scores, on average, than the younger group.
This result goes against the research of Gniazdowski (1990), which shows that the younger age group is the group that is most often physically active [19].
These results could mean that care for health is inten-sified when bodily changes are observed. On that account, health behaviour may be a form of intentional activity result-ing from the awareness of a deterioratresult-ing state of health [20].
It also serves as a defence against a state of dependence on the social environment [20]. This should be accepted as a positive aspect of adapting to old age and a factor contribut-ing to development durcontribut-ing this period. Unfavourable health changes deemed to be irreversible or limiting independent functioning can intensify healthy behaviour.
During construction of the research hypotheses, the fact that nutrition after the age of 60 is in many aspects
grupy osób po 60. r.ż. na podokresy, stąd niejednoznaczność założeń. Badanie korelacji wieku i prawidłowych nawyków żywieniowych jednak nie wykazało istotnych statystycznie różnic dla poszczególnych grup (p = 0,270).
Osoba w okresie późnej dorosłości doświadcza biolo-gicznego starzenia się organizmu, utraty statusu społecz-nego i przejścia na emeryturę. Są to wysoce stresogenne wydarzenia [26, 27, 28]. Dodatkowo przewlekłe schorzenia w tym wieku predestynują do szybszej utraty pozostałych zdolności [29], co może w konsekwencji przyczynić się do gorszego funkcjonowania psychicznego. Wyniki badań nie wskazują na istotne różnice pomiędzy grupami wieko-wymi: 60–74 i 75–89 lat. Z pewnością włączenie do grupy osób powyżej 90. r.ż. wzbogaciłoby tę pracę badawczą.
Materiał uzyskany z badań jest w tym aspekcie niekompletny.
Próba badawcza nie zawiera osób opisywanych w klasyfi-kacji WHO jako sędziwych.
Zachowania zdrowotne w okresie późnej dorosłości zróżnicowane są w zależności od sposobu funkcjonowania (DPS, UTW), jak i korelują z cechami o charakterze socjo-demograficznym. Każda kategoria zachowań zdrowotnych pozostaje w odmiennych relacjach z wybranymi zmien-nymi. Najczęściej korelują one z wykształceniem (ogólny wskaźnik zachowań zdrowotnych, pozytywne nastawienie psychiczne). Przypisanie do grupy DPS bądź UTW pozo-staje w zależności z pozytywnym nastawieniem psychicz-nym. Wobec powyższego warto edukować pracowników instytucji o charakterze opiekuńczym i wspierać samych mieszkańców ośrodków pomocy społecznej.
Zmienne płeć i wiek mają marginalne znaczenie.
Wyniki badań pokazują ciekawy aspekt dotyczący dba-łości o zdrowie u seniorów. Programy promujące zdrowy styl życia należy kierować do szerokiej grupy odbiorców w okresie późnej dorosłości bądź młodszych. Akcje pro-mocyjne warto podejmować w ramach działalności UTW.
W dalszej perspektywie warto wykorzystać potencjał osób z tej grupy skierowany w stronę ośrodków pomocy spo-łecznej.
Dane socjodemograficzne mogą pomóc w dotarciu do tych osób, nie mogą być jednak kryterium zasadni-czym. Wiek, płeć i wykształcenie są na tyle mało istotnymi predykatorami zachowań zdrowotnych, że należy odwo-ływać się do innych zasobów ludzkich. Obecnie oferty badań profilaktycznych odwołują się do danych demogra-ficznych grupy docelowej, typu płeć i wiek. Są one równo-cześnie uzasadnieniem dla podejmowanych działań słu-żących zdrowiu.
Wnioski
Podsumowując, zachowania w okresie późnej dorosłości uwarunkowane są zarówno przynależnością do grup DPS, UTW, jak i cechami o charakterze socjodemograficznym.
Spośród czterech kategorii zachowań zdrowotnych oraz ogólnego ich nasilenia tylko wynik pozytywnego
incomplete and contains many nutritional deficiencies was taken into account according to Ostrowska -Ogórek and Bartoszek [21]. Moreover, only 40% of the persons tested adhere to dietary restrictions indicated for their illness or illness group [25]. Other analyses do not take into account the division of the group of people aged 60 and above into subgroups, hence the ambiguity of the assumptions. The study of the correlation between age and proper eating hab-its did not indicate any statistically significant differences between the individual groups (p = 0.270).
A person in late adulthood faces the biological aging of the body, loss of social status and retirement. These are stress -inducing life events [26, 27, 28]. Additionally, the studies by Chabior (2000) prove that experiencing chronic illness during this time predisposes one to a faster loss of remaining abilities [29]. This can, in turn, contribute to poorer psychological functioning. The results do not indicate significant differences between the following age groups: 60–74 and 75–89 years. It is certain that including persons aged 90 and above in this study would enrich this work of research. In terms of this aspect the results of the study are incomplete. The research sample does not include people described by the WHO as elderly.
In summary, health behaviour in late adulthood is dif-ferentiated by the manner of functioning (DPS, UTW) and correlates with sociodemographic characteristics. Each health behaviour category remains in different relation with the selected variables. They are most often correlated with educa-tion (the general indicator of health behaviour, positive psycho-logical attitude). Belonging to a DPS or UTW group remains related to positive psychological attitude. In relation to the above it is worthwhile to educate employees working in care facilities and to support the inhabitants of social care centres.
The variables sex and age have marginal importance.
The results of the study indicate an interesting aspect of seniors caring about their health. Programmes that promote a healthy lifestyle should be directed at a broad group of recipients in late adulthood or younger. Promotional cam-paigns run by Universities of the Third Age are worthwhile.
Looking forward, it would be beneficial to make use of the potential of this group and aim it towards social care centres.
Sociodemographic data can help reach these persons;
they cannot, however, be the basic criteria. Age, sex and education are insignificant as predictors of health behav-iour. That is the reason to refer to other sociodemographic parameters. Current offers of preventative examinations refer to the demographic data of the target group, like sex and age. They are simultaneously the justification for under-taking healthy activities.
Conclusions
In summary, behaviour during the period of late adult-hood is influenced by both belonging to DPS or UTW groups and sociodemographic characteristics.
nastawienia psychicznego pozostaje w statystycznym związku z przynależnością do grupy DPS bądź UTW.
Każda kategoria zachowań zdrowotnych pozostaje w odmiennych zależnościach z wybranymi zmiennymi.
Najczęściej korelują one z wykształceniem (ogólny wskaź-nik zachowań zdrowotnych, pozytywne nastawienie psy-chiczne). Im wyższe wykształcenie, tym większe nasilenie tych zachowań.
Zmienna płeć ma marginalne znaczenie. Jedynie w sto-sunku do nawyków żywieniowych poziom p < 0,05. Kobiety są grupą deklarującą zdrowsze odżywianie się.
Wiek okazał się tą zmienną, która różnicowała istotnie wyniki dotyczące nawyków snu i rekreacji oraz aktyw-ności fizycznej. Młodsza grupa uzyskała średnio niższe wyniki.
From all of the four categories of health behaviour and its general intensity, only the positive psychological attitude score remains in statistically significant relation to belong-ing to a DPS or UTW group.
Each health behaviour category remains in different relation to the selected variables. They are most often cor-related with education (the general indicator of health behav-iour, positive psychological attitude). The higher the level of education, the greater the intensity of this behaviour.
The sex variable is of marginal significance. The p -value was less than 0.05 (p < 0.05) only with respect to eating habits. Women eat more healthily.
Age turned out to be the variable that significantly dif-ferentiated the results pertaining to sleeping, recreational habits and physical activity. The younger group scored lower, on average.
Piśmiennictwo / References
Zielińska M.
16. : Społeczne uwarunkowania zachowań zdrowotnych łódz-kich kobiet w wieku prokreacyjnym. Prob Hig Epidemiol. 2008, 89 (3), 367–372.
Ogińska -Bulik N., Juczyński Z.
17. : Osobowość. Stres a zdrowie. Difin,
Warszawa 2008, 189–190.
Dolińska -Zygmunt G.
18. : Behawioralne wyznaczniki zdrowia. In: Pod-stawy psychologii zdrowia. Ed. G. Dolińska -Zygmunt. Wyd. Uniw.
Wrocław., Wrocław 2001, 33–67.
Heszen I., Życińska J.:
19. Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytyw-nych inspiracji. Wyd. Academica, Warszawa 2008, 73–87.
Królikowska S
20. .: Nierówności w stanie zdrowia między kobietami a męż-czyznami w kontekście płci biologicznej oraz społeczno -kulturowej.
Ann Univ Lodz Folia Sociol. 2011, 39, 33–52.
Ostrowska L., Karczewski J., Szwarc J.
21. : Sposób żywienia jako jeden
z czynników środowiskowych nadwagi i otyłości. Rocz Państ Zakł Hig. 2007, 58, 1, 307–313.
Azevedo M.R., Araújo C.L.P., Reichert F.F., Siqueira F.V., Cozzensa 22. da Silva M., Hallal P.C.: Gender differences in leisure -time physical
activity. Int J Public Health. 2007, 52, 8–15.
Fredenburg K.B., Betcher D., Solmon M., Harrison L. Jr., Lee A.M.
23. :
Gender, Race, and perceptions of ability: how do they interact to affect engagement in physical activity? Res Q Exerc Sport. 2000, 71, 161–174.
Astbury J.
24. : Gender disparities in mental health. In: Mental health.
Ministerial round tables, 54th World Health Assemble, WHO, Geneva 2001, 2–25.
Ostrowska
25. -Ogórek M., Bartoszek A.: Health behaviors of the elderly.
Pielęg Położ. 2002, 4, 17–19.
Cavanaugh J.C.
26. : Ageing. In: Developmental psychology. Eds: P.E. Bry-ant, A.M. Colman. Longman, London–New York 1995, 109–130.
Musielak M.:
27. Suicidal behaviours in the elderly. In: The many faces of being old. health & socio -cultural aspects of ageing. Ed. M. Musielak.
University of Medical Sciences, Poznań 2006, 35–50.
Walton C.G., Beck C.K
28. .: The aged adult. In: A holistic life – cycle approach. Eds: R.P. Rawlins, S.R. Williams, C.K. Beck. Mosby, St Louis 1993, 801–823.
Chabior A.
29. : Rola aktywności kulturalno -oświatowej w adaptacji do starości. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom–Kielce 2000, 137–157.
Elinson J.
1. : Socjomedyczne wskaźniki zdrowia. In: Socjologia a zdrowie.
Red. I. Sokołowska. PZWL, Warszawa 1976, 371–393.
Tobiasz -Adamczyk B.
2. : Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby.
Wyd. Uniw. Jagiell., Kraków 2000, 61–62.
Zych A
3. .: Leksykon gerontologii. Impuls, Kraków 2007, 165–168.
Hill R.D.
4. : Positive aging: A guide for mental health professionals and consumers. Norton & Company, New York 2005, 21–37.
Bee H., Boyd D.
5. : Lifespan Development. Prentice Hall PTR, New Yersey 2011, 650 -710.
Garre -Olmo J., López -Pousa S., Turon -Estrada A., Juvinyà D., Bal-6.
lester D., Vilalta -Franch J.J.: Environmental determinants of quality of life in nursing home residents with severe dementia. Am Geriatr Soc. 2012, 60, 1230–1236.
Kane R.A
7. .: Definition, measurement, and correlates of quality of life in nursing homes: toward a reasonable practice, research, and policy agenda. Gerontologist. 2003, 43, 28–36.
Gawęcki J.
8. : Żywność i żywienie a zdrowie. In: Żywienie człowieka a zdrowie publiczne. Eds: J. Gawęcki, W. Roszkowski. PWN, War-szawa 2009, 37–55.
Muszalik M., Kędziora -Kornatowska K.:
9. The analysis health behavior
among elderly people in Juczyński’s Inventory of Healthy Behavior.
Adv Med Sci. 2007, 52, 105–107.
Zielińska -Więczkowska H., Kędziora - Kornatowska K
10. .: Quality of
getting old and elderly in opinion of the students of University of the Third Age. Gerontol Pol. 2009, 17, 137–142.
Kozieł, D., Kaczmarczyk M., Naszydłowska E., Gałuszka R
11. .: The
influ-ence of education at University of the Third Age on health behaviors of the elderly. Stud Med. 2008, 12, 23–28.
Szklarska A., Rogucka E
12. .: An assessment of biological age of males in Poland. Ann Hum Biol. 2001, 28, 30.
ś
13. lusarska B., Nowicki, G.: Zachowania zdrowotne w profilaktyce cho-rób układu krążenia wśród osób pracujących. Probl Hig Epidemiol.
2010, 91, 1. 34–40.
Schneiderman N.
14. : Psychosocial, behavioral & biological aspects of chronic diseases. Curr Dir Psychol Sci. 2004, 13, 247–251.
Cisek M., Gniadek A., Richter B., Chmiel I.
15. : Społeczno -kulturowe
uwa-runkowania zachowań zdrowotnych w rodzinie. Annales Universitatis Curie -Skłodowska, Lublin 2004, 59, Suppl. 14, 68, 359–363.
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2013, 59, 1, 114–6
bARbARA POTOCKA -bANAŚ, SŁAWOMIR MAJDANIK1, KAROLINA KORWIN -PIOTROWSKA2, TERESA DEMbIŃSKA, TOMASZ JANUS, KRZYSZTOf bOROWIAK