• Nie Znaleziono Wyników

Wczesne lata

Hermann Bernhard Braeuning urodził się 19 stycz-nia 1880 r. jako syn profesora gimnazjum w Halle (ryc. 1).

Od Wielkanocy 1886 do jesieni 1898 r. uczęszczał do Gim-nazjum Państwowego w Halle. Maturę otrzymał w sierp-niu 1898 r. W latach 1898–1903 studiował medycynę na Uniwersytecie w Halle (letni semestr 1899 r. studio-wał w Monachium). Dyplom lekarza otrzymał 4 sierpnia 1903 r. Od 1 września 1903 do 1905 r. pracował jako asy-stent w Instytucie Fizjologii w Kilonii. W 1904 r. otrzymał tytuł doktora medycyny na podstawie pracy „Zur Kennt-niss der Wirkung chemischer Reize” („W sprawie działania chemicznych bodźców”) – rycina 2 [5].

Ryc. 1. Profesor Hermann Braeuning (1880–1946) Fig. 1. Professor Hermann Braeuning (1880–1946)

Ryc. 2. Strona tytułowa pracy doktorskiej, 1904 Fig. 2. Doctoral thesis, 1904

POCZĄTKI LECZNICTWA PRZECIWGRUŹLICZEGO W SZCZECINIE. HERMANN BRAEUNING (1880–1946) 107 Wykształcenie internistyczne

Doświadczenie zawodowe w zakresie chorób wewnętrz-nych zdobył, pracując jako asystent na oddziałach inter-nistycznych w Stralsundzie i Szczecinie oraz w latach 1908–1912 jako adiunkt w Klinice Chorób Wewnętrznych w Szczecinie (kierownik: prof. Ernst Neisser). Klinika Chorób Wewnętrznych w Szczecinie posiadała w roku jej powstania (1895) 160 łóżek. Ciągle się rozrastała i w 1930 r.

liczyła 400 łóżek. Pod kierownictwem swego szefa, pra-cowitego klinicysty i postępowego prężnego naukowca, dr Braeuning nie tylko zapoznał się z tajnikami aktualnej medycyny i jej trendów, ale również brał czynny udział w badaniach naukowych i studiach klinicznych. Opublikował wspólnie ze swym szefem, a także samodzielnie kilka prac, m.in. z diabetologii, przemiany tłuszczów, o przedwczesnym nasyceniu czy wędrującym zapaleniu żył. W 1910 r. dr Bra-euning opracował system odżywiania chorych (Diätsystem), który został wprowadzony w szpitalach. Ten tzw. szcze-ciński system (Stettiner System) został wydany w formie broszury „Taschenbuch der Diät” i opublikowany w czaso-piśmie „Zeitschrift für physikalische und diätetische Tche-rapie 1912”, Bd. XVI [6, 7, 8].

Zainteresowanie chorobami zakaźnymi i gruźlicą Profesor Neisser należał do nielicznych internistów, który od rozpoczęcia pracy na Pomorzanach wykazy-wał duże zainteresowanie chorobami zakaźnymi oraz problemem gruźlicy. Już w 1899 r. otworzył pododdział do walki z gruźlicą, a rok później oddział obserwacji cho-rych na gruźlicę. Rocznie badano tam 300–400 chocho-rych z podejrzeniem gruźlicy. W latach 1911–1915 dr Braeuning prowadził przykliniczną poradnię dla chorych na gruźlicę na Pomorzanach. W przychodni badano chorych, wyko-nywano badania bakteriologiczne plwociny itp. Prowa-dzono też badania naukowe, których wyniki publikowano.

Po wybuchu I wojny światowej dr Braeuning został wcielony do wojska z zadaniem zorganizowania Przeciwgruźliczego Szpitala Wojskowego w Szpitalu Miejskim na Pomorza-nach. Pracował w ciężkich warunkach lokalowych oraz borykał się z trudnościami kadrowymi. Pracował z dwoma studentami medycyny i „nieprzeszkolonymi pielęgniar-kami”. Pielęgniarze zostali wcieleni do wojska, a pielę-gniarki i młode dziewczęta nie chciały pracować na gruź-licy. Sytuacja znacznie się poprawiła po oddaniu nowego szpitala w Zdunowie [2].

Praca w Szczecinie -Zdunowie (Hohenkrung) w latach 1915–1945

Po wybudowaniu Szpitala Przeciwgruźliczego w Szcze-cinie -Zdunowie w 1915 r. na 174 łóżka dr Braeuning został jego pierwszym dyrektorem (ryc. 3). Wojsko zarekwiro-wało 100 łóżek szpitalnych. Okresowo hospitalizowano do 200 żołnierzy chorych na gruźlicę. Dopiero w 1919 r.

zlikwidowano lazaret [7]. W 1930 r. wybudowano pozostałe budynki i urządzono nowoczesny blok operacyjny z oddziel-nym septyczoddziel-nym i aseptyczoddziel-nym obejściem operacyjoddziel-nym.

Początkowo leczenie chorych z gruźlicą płuc polegało głów-nie na odpoczynku, wysokokalorycznej diecie i terapii obja-wowej, lekami. Próbowano też chorych z gruźlicą leczyć bodźcowo, zastrzykami tuberkuliny i światłem. Później stopniowo zaniechano tej bodźcowej metody na korzyść leczenia operacyjnego. W 1930 r. urządzono w Zdunowie

„filię chirurgiczną” Szpitala Miejskiego na Pomorzanach z nowoczesnymi salami operacyjnymi (aseptyczną i sep-tyczną) wyposażonymi w komory nadciśnieniowe. Umoż-liwiło to wykonywać operacje na otwartej klatce piersio-wej [1, 2].

W Hohenkrung leczono nowocześnie. Po wprowadzeniu odmy opłucnowej, metody przepalania zrostów i operacji plastycznej polegającej na przecinaniu albo resekowaniu żeber w czasie wytwarzania odmy opłucnowej w przebiegu terapii zapadowej gruźlicy wykonywano ponad 100 takich zabiegów rocznie. Leczenie operacyjne chorych na gruźlicę płuc polegało na unieruchomieniu jednego albo na prze-mian obu płuc, gdzie doprowadzano do czasowego zapad-nięcia płuca za pomocą odmy powietrznej (pneumotho‑

rax) poprzez nacięcie lub resekcję żeber (thoracoplastica) lub jednostronne unieruchomienie przepony (zmniejsze-nie tzw. urazu oddechowego) poprzez zmiażdże(zmniejsze-nie albo przecięcie nerwu przeponowego na wysokości szyi (phre‑

nicosexhairesis) – tzw. plomba zewnątrzopłucnowa pole-gała na wypełnieniu komory zewnątrzopłucnowej jałową parafiną. Te operacje wykonywano w Zdunowie dopiero od jesieni 1932 r. [1]. Leczono też chorych z gruźlicą kości.

Chorych z gruźlicą układu moczowo -płciowego leczono najpierw w Szpitalu Miejskim w Szczecinie na Pomorza-nach, a od początku lat 30. ubiegłego wieku w Zduno-wie [3, 9]. Przed wybuchem II wojny światowej dzien-nie obłożedzien-nie szpitala/sanatorium wynosiło 274 chorych, z tego 158 kobiet i 116 mężczyzn. Łącznie z personelem służby zdrowia znajdowało się tam 470 osób [10]. Dok-tor Braeuning był znakomitym organizaDok-torem, bardzo dobrym lekarzem i niezmiernie pracowitym badaczem.

Oprócz rutynowej działalności leczniczej i organizacyjnej był oddanym klinicystą i niestrudzonym naukowcem oraz utalentowanym pedagogiem.

Ryc. 3. Szpital w Zdunowie Fig. 3. Hospital in Hohenkrug

Ryc. 4. Publikacja w „Zeitschrift für Tuberkulose”

Fig. 4. Article in „Zeitschrift für Tuberkulose”

Ryc. 5. Wydanie książkowe, 1943 Fig. 5. Book, 1943

Praca naukowa i pisarska

Doktor Braeuning przez ponad 25 lat był twórcą i ani-matorem nowoczesnego poradnictwa przeciwgruźliczego w Niemczech. Zwrócił uwagę na wpływ warunków socjal-nych na powstanie tej choroby. To odzwierciedla jego tro-chę przesadne i dzisiaj mniej aktualne stwierdzenie: „Die Tuberkulose ist nicht eine Krankheit an sich, sondern nur ein Symptom der sozialen Erkrankung der Familie” („Gruź-lica nie jest chorobą samą w sobie, jest wyłącznie sympto-mem socjalnego schorzenia rodziny”). W swoich badaniach i całej działalności wychodził z założenia, że gruźlica jest w pierwszej linii chorobą zakaźną. Studiował też epidemio-logię gruźlicy wśród pielęgniarek zatrudnionych w jego instytucie. Wszystkie badania i opublikowane jego prace są dokładnie udokumentowane statystycznie [3].

Braeuning był autorem lub współautorem setek facho-wych artykułów, dziesiątek monografii, broszur -naukowych (np: „Co wiem o gruźlicy?”, „Gruźlica i walka z nią w szkole”, „Gruźlica płuc i ciąża”), książek oraz pod-ręczników z zakresu gruźlicy płuc (ryc. 4). Na podstawie jego corocznych sprawozdań z epidemiologii i wyników leczenia gruźlicy ustalono sposoby postępowania obowią-zujące w całych Niemczech. Braeuning był aktywnym

uczestnikiem na niemieckich i międzynarodowych kon-gresach. Regularnie wygłaszał referaty i żywo uczestniczył w dyskusjach [10, 11, 12, 13].

Działalność dydaktyczno -szkoleniowa

Wzorowo urządzony Szpital Przeciwgruźliczy w Zduno-wie „ściągał do siebie” coraz częściej i coraz więcej lekarzy, którzy chcieli się szkolić. W 1927 r. Pruskie Ministerstwo Opieki Zdrowotnej podjęło ustawę o obowiązkowych kur-sach szkoleniowych dla lekarzy zajmujących się chorymi na gruźlicę. Rocznie organizowano w Zdunowie dwanaście 14 -dniowych kursów. W każdym uczestniczyło 7 lekarzy ze Szczecina, miast powiatowych i z zagranicy, głównie z krajów skandynawskich. Kursanci otrzymywali bezpłatnie mieszkanie w szpitalu i materiały szkoleniowe. Po zakoń-czeniu kursu wysyłano uczestników na 3 dni do Mansfeld (góry Harzu) w celu zapoznania się z wzorowo urządzonym ośrodkiem państwowym [13, 14].

Braeuning organizował w Szczecinie 4 razy w roku niedzielne szkolenia dla lekarzy z lecznictwa otwartego z całego Pomorza. Regularnie organizował też spotka-nia informacyjne z odczytami na tematy związane z pro-blematyką gruźlicy dla pielęgniarek, uczennic Szkoły

POCZĄTKI LECZNICTWA PRZECIWGRUŹLICZEGO W SZCZECINIE. HERMANN BRAEUNING (1880–1946) 109 Pielęgniarskiej i dla zainteresowanej tą problematyką

publiczności [15]. W 1939 r. Braeuning otrzymał za cało-kształt pracy badawczo -naukowej tytuł profesora.

Okres wojenny (1939–1945). Ostatnie lata

W czasie II wojny światowej w sanatorium w Zdunowie urządzono Szpital Wojskowy, gdzie obok rannych i cho-rych na gruźlicę żołnierzy Wehrmachtu przyjmowano także cywilów. W pobliżu szpitala mieścił się również obóz pracy przymusowej na potrzeby kolei (Reichsbahnlager). W cza-sie II wojny światowej Braeuning nadal pracował, wydawał książki i pisał naukowe artykuły (ryc. 5). W 1945 r., tuż przed zakończeniem wojny, prof. Braeuning przeszedł na eme-ryturę. Opuścił Szczecin przed zbliżającą się ofensywą armii radzieckiej. Zmarł 11 marca 1946 r. w Berlinie [16].

Szpital przetrwał wojnę. Zabudowania pozostały i były wykorzystywane przez wojska radzieckie dla rannych. W tym czasie dokonano największych zniszczeń i grabieży. Więk-szość aparatury została wywieziona w głąb Rosji. W części zabudowań urządzono stolarnię. Prawie w całości został zniszczony park otaczający teren szpitala. Resztę zniszczeń i dewastacji dokonali szabrownicy [3, 12].

Piśmiennictwo

Braeuning H

1. .: Tuberkulosenkrankenhaus und Tuberkulosenfürsorge sowie ihre Entwicklung aus dem Städtischen Krankenhause. In:

Gottschalk A., Mayer O., Mühlmann E.: Die Städtischen Krankenan-stalten Stettins. Selbstverlag, 1931, 94–112.

Gottschalk A., Mayer O., Mühlmann E

2. .: Die Städtischen

Krankenan-stalten Stettins. Selbstverlag, 1931.

Zajączkowski T

3. .: The Tuberculosis Hospital in Hohenkrug, Stettin.

Department of Genitourinary Tuberculosis in Szczecin -Zdunowo. De Historia Urologiae Europaeae. 2009, 16, 43–65.

Sedlaczek A

4. .: Pięćdziesiąt lat w Zdunowie – ludzie i ich działania.

In: Księga Pamiątkowa. 50 lat 1949–1999. Specjalistyczny Szpital im. prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie -Zdunowie, Szczecin 1999, 9–12.

Beitzke H

5. .: Hermann Braeuning. Ergebnisse der gesamten Tuberkulose Forschung. Georg Thieme, Stuttgart, 1953, 7.

Braeuning H

6. .: Zur Kenntnis der Wirkung chemischer Reize. Inaugural Dissertation. 1904.

Archives and Libraries of the University Halle and University of Kiel.

7. Braeuning H

8. .: Zum 70. Geburtstag prof. dr Ernst Neissers. 16.V.1933.

Zeitschrift für Tuberkulose. 1933, 67 (5), 375–377.

Redecker F.

9. : Zum 60. Geburtstag Hermann Braeunings. Zeitschrift für Tuberkulose. 1940, 84 (3), 121–122.

Turek -Kwiatkowska L

10. .: Szpital Przeciwgruźliczy w Zdunowie. In: Księga Pamiątkowa. 50 lat 1949–1999. Specjalistyczny Szpital im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie -Zdunowie, Szczecin 1999, 5–7.

Ickert F

11. .: Hermann Braeunings Bedeutung für die Tuberculosebekämp-fung nach seinen Veröffentlichungen im Bd. 51–83 der „Zeitschrift für Tuberkulose”. Zeitschrift für Tuberkulose. 1952, 100 (4–5), 193–200.

Seifert E

12. .: Aus gemeinsamer Arbeit mit Hermann Braeuning. Zeitschrift für Tuberkulose. 1940, 84 (3), 123–125.

Archive of the Tuberculosis Hospital in Szczecin -Zdunowo (Hohen-13.

krug).

Braeuning H

14. ., Neisen A.: Prognose der offen Tuberkulose, Technik der Prognosesteiiung und Rentabilität des Heilverfahrens. Zeitschrift für Tuberkulose. 1936, 75 (5–6), 305–330.

Ickert F

15. .: Nachruf. Hermann Braeuning zum Gedanken. Zeitschrift für Tuberkulose. 1950, 94 (3–4), 212–213.

Zajączkowski T

16. .: Profesor Hermann Bernhard Braeuning (1880–1946) – pierwszy dyrektor Szpitala Przeciwgruźliczego w Szczecinie -Zdunowie.

Przegl. Urol. 2007, 9 (4), 76–79.

R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2011, 57, 1, 110–115

JOANNA SłOWIK, ANNA JURCZAK, MACIEJ ŻAROW¹

THE APPLICATION OF QUALITY GUIDELINES OF THE EUROPEAN SOCIETY