• Nie Znaleziono Wyników

Horyzontalna struktura władzy uchodzi za najbardziej sprzyjającą „mieszaniu”

CZĘŚĆ EMPIRYCZNA

IX. Wyniki badań: modele współpracy

2. Horyzontalna struktura władzy uchodzi za najbardziej sprzyjającą „mieszaniu”

się zasobów wiedzy oraz sposobów pracy, ale równocześnie wymaga od twórców pracy w warunkach pozwalających na swobodę w obrębie spełniania kryteriów – o co często łatwiej w kontekście artystycznym.

3. Praca w gronie samych specjalistów pojawiała się najczęściej w grupie projektów multidyscyplinarnych, a w przypadku transdyscyplinarności były to w zdecydowanej większości procesy oparte na włączaniu społeczności/

odbiorców w sam proces twórczy/badawczy; stanowi to z pewnością jeden ze sposobów zwiększania aplikowalności uzyskiwanej przez nadanie im (społecznościom/odbiorcom) sprawczości już na etapie tworzenia/badania.

Analiza poszczególnych modeli współpracy interdyscyplinarnej realizowanych w ramach projektów zebranych w badaniu, wymagała przyjęcia kilku założeń wynikających z ustaleń poczynionych w części teoretycznej. Ze względu na to, że współpracę wielodyscyplinarną rozważa się najczęściej w ujęciu stricte teoretycznym (jak wskazywałam w rozdziale II), wyodrębnienie kryteriów umożliwiających zrozumienie jak jest ona realizowana w praktyce, jest stosunkowo trudne. Przywołane przeze mnie definicje (multi-, inter- i transdyscyplinarności) dają jednak wskazówkę umożliwiającą stworzenie parametru różnicującego. Oczywiście, ze względu na stopień złożoności badanych przeze mnie projektów, a także ograniczeń wynikających z charakteru danych zebranych w badaniu CAWI, musiałam założyć, że sama dynamika współpracy pozostanie dla mnie trudna do uchwycenia. Moim celem była jednak wstępna eksploracja i przyjrzenie się, czy poszczególne rodzaje współdziałania, jak

multidyscyplinarność, interdyscyplinarność i transdyscyplinarność, przejawiają istotne różnice również w praktyce, a nie tylko w teorii – a jeśli tak, jakich obszarów różnice te mogą dotyczyć. Na początku chciałabym przypomnieć najważniejsze cechy każdej z powyższych form współdziałania odwołując się do ustaleń poczynionych w podziale drugim.

Głównym celem działań angażujących ludzi, wiedzę oraz kompetencje właściwe różnym dyscyplinom jest poszukiwanie rozwiązań oraz odpowiedzi na problemy wykraczające poza „silosową” strukturę rzeczywistości społeczno-kulturowej. Te inicjatywy mają za zadanie przynosić poczucie jedności i syntezy, a także dawać szansę na zwiększanie skuteczności w obszarze realizowanych interwencji. Czym jednak różnią się od siebie multi-, inter- i transdyscyplinarność? Spójrzmy na poniższą tabelę z porównaniem:

Tabela 1. Różnice pomiędzy multi-, inter- i transdycyplinarnością

W teorii najważniejsza różnica pomiędzy trzema powyższymi formami współpracy opiera się na stopniu „zmieszania” poszczególnych nauk/sztuk w procesie, który przekłada się bezpośrednio na charakter powstałych rezultatów. Należy zatem zapytać o to, kiedy członkowie zespołu są gotowi wyjść poza uznane (i sprawdzające się

MULTIDYSCYPLINARNOŚĆ INTERDYSCYPLINARNOŚĆ TRANSDYSCYPLINARNOŚĆ

Zestawianie i paralelne stosowanie różnych narzędzi, wiedzy, kompetencji

Integracja metod, narzędzi, wiedzy

Przekraczanie, transgresja, synteza

Wspieranie przepływu wiedzy przy jednoczesnym

zachowywaniu odrębności wkładu każde

z obszarów wiedzy/praktyk

Wzajemne

restrukturyzowanie poszczególnych elementów

Hybrydyczność podyktowana specyfiką problemu; wzajemne wpływy niemożliwe do

wyodrębnienia

Współwystępowanie różnych perspektyw; wzajemne dopełnianie się

Przekrojowe perspektywy umożliwiające całościowe rozumienie problemu

Wytworzenie nowej wiedzy i rozwiązań poza

dotychczasowymi podziałami dyscyplinarnymi – tak, by były możliwe do zaaplikowania w rzeczywistości

w pozostałych kontekstach) schematy działania i myślenia, które nabywali w procesie wtórnej socjalizacji do swojej roli zawodowej. Można przyjąć, że im bardziej w projekcie wielodyscyplinarnym twórcy/badacze próbują zgłębić lub rozwiązać konkretny problem (wykraczający poza zasięg poznawczy/sprawczy pojedynczej dyscypliny, a przy tym społecznie istotny), tym bardziej jest prawdopodobne, że realizacja takiego założenia będzie od nich wymagać integrowania metod pracy i zasobów wiedzy; wypracowywania nowych narzędzi (lub wprowadzania innowacji w ich obrębie); ścierania poglądów i oczekiwań; syntetyzowania i poszukiwania rozwiązań, które pozwolą połączyć zróżnicowane perspektywy i znaleźć dla nich wspólną ramę. Zgodnie z tym przypuszczeniem przyjęłam główne kryterium różnicujące stopień interdyscyplinarności, opierając się na pytaniu nr 8, a dokładniej na ostatniej z sześciu par przeciwstawnych twierdzeń: Proszę wskazać [na skali 1-5], które z dwóch zdań w parze lepiej oddaje założenia projektu: podział pracy zgodny z przygotowaniem zawodowym poszczególnych członków zespołu [1] – podział pracy podporządkowany logice problemu badawczego i dynamice projektu [5]. Założyłam, że odpowiedzi wskazujące jednoznacznie na pierwsze twierdzenie [wartość: 1], odnosiły się do projektów, które prezentowały cechy charakterystyczne dla multidyscyplinarności – uczestnicy pozostawali w swoich dotychczasowych dyscyplinarnych sposobach pracy. Z kolei odpowiedzi z drugiego końca skali [wartość:

5], gdzie podział pracy był jednoznacznie podporządkowany logice podejmowanego problemu, mogły prezentować cechy modelu transdyscyplinarnego. Pośrednie wartości [2, 3, 4] przypisałam do interdyscyplinarności. W ten sposób otrzymałam trzy grupy projektów, zaś w każdej z nich znalazła się odmienna liczba analizowanych przedsięwzięć.

Tabela 2. Przyporządkowanie projektów do modeli współpracy

WARTOŚCI MODEL WSPÓŁPRACY

LICZBA

PRZYPORZĄDKOWANYCH PROJEKTÓW

1 Multidyscyplinarność 9

2, 3, 4 Interdyscyplinarność 41

5 Transdyscyplinarność 11

Zgodnie z przyjętymi założeniami, tym, co odróżnia multidyscyplinarność od interdyscyplinarności, jest dynamika procesu, w której poszczególni specjaliści pracują zgodnie z własnym przygotowaniem zawodowym – równolegle obok siebie. Z kolei inter- i transdyscyplinarność w wielu elementach mogą przejawiać sporo cech wspólnych, ale warunkiem uznania interdyscyplinarności projektu jest pełne podporządkowanie jego logiki konkretnemu problemowi oraz praktyczne ukierunkowanie celu na społeczną interwencję. Postanowiłam sprawdzić, czy takie kryterium pozwoli trafnie przyporządkować projekty zebrane w badaniu. Ze względu na to, że sposób kwalifikowania przedsięwzięć do określonej kategorii dokonywany przez badanych ma charakter subiektywny, zaproponowany przeze mnie podział stanowi umowny punkt wyjścia dla poszukiwania cech szczególnych każdego z trzech modeli w odniesieniu do przypadków zgromadzonych w moim badaniu.

W oparciu o dane zebrane w badaniu CAWI wyodrębniłam dziewięć parametrów istotnych dla dynamiki współpracy przekraczającej podziały dyscyplinarne, w odniesieniu do których porównuję projekty przypisane przeze mnie do multi-, inter- i transdyscyplinarności. Są to kolejno: 1) hierarchia relacji w zespole; 2) liczebność zespołu; 3) zróżnicowanie profili zawodowych w obrębie projektu; 4) zróżnicowanie mediów sztuki wykorzystywanych w projekcie; 5) zróżnicowanie dyscyplin naukowych, w których osadzony był projekt; 6) cel projektu: tworzenie wiedzy, czy tworzenie praktycznych rozwiązań; 7) adresaci działań: tworzenie dla ekspertów, czy tworzenie dla szerokiej publiczności; 8) uczestnicy procesu: praca w gronie specjalistów, czy praca ze społecznością; 9) kontekst: praca w laboratorium, czy praca terenowa. Aby móc w uporządkowany sposób omówić analizowane dane, poniżej umieszczam tabele z wartościami pochodzącymi z odpowiedzi na pytania odnośnie do przywołanych dziewięciu wymiarów. Ze względu na to, że liczebności każdej z trzech grup projektów są różne, posłużyłam się przelicznikiem procentowym (także pomimo niewielkiej próby w badaniu), aby lepiej zilustrować proporcje lokowania projektów w poszczególnych kategoriach, a tym samym ułatwić porównanie.

Tabela 3. Hierarchiczność relacji w zespole

W pierwszej tabeli prezentuję dane związane z rozpowszechnieniem określonego rodzaju relacji władzy w zespole – w każdej z trzech grup projektów. Jak widać, najbardziej popularne wśród ogółu przypadków są różnego rodzaju modele pracy zespołowej – niezależnie od tego, czy zostały przyporządkowane do współpracy multi-, inter- czy transdyscyplinarnej. Z kolei najmniej popularna była praca w pojedynkę lub w duecie.

MULTI INTER TRANS OGÓŁEM

1

Hierarchiczność relacji w zespole

Praca zespołowa pod kierownictwem jednej osoby: 3 10 2 15

% w kolumnie 33% 24% 18% 25%

Praca zespołowa pod kierownictwem kilku osób: 2 7 5 14

% w kolumnie 22% 17% 46% 23%

Praca kolektywna 0 8 3 11

% w kolumnie 0% 20% 27% 18%

Praca w pojedynkę przy wsparciu wykonawców: 4 12 1 17

% w kolumnie 45% 29% 9% 29%

Praca w duecie 0 2 0 2

% w kolumnie 0% 5% 0% 3%

Praca w pojedynkę 0 2 0 2

% w kolumnie 0% 5% 0% 3%

MULTI INTER TRANS OGÓŁEM

2 Średnia liczba osób

zaangażowanych w projekt 18 29 50 32

3

Średnia liczba różnych profili zawodowych

w obrębie zespołu

5 5 5 5

4

Średnia liczba mediów sztuki wykorzystywanych

w projekcie

4 4 5 4