teksty naukowe jako przedmiot badań tekstologicznych
4. implikacje dydaktyczne
Zarysowane tu aspekty tekstów naukowych mają swoje implikacje dydaktycz-ne i znajdują odzwierciedlenie w niemieckich programach nauczania. Zarów-no leksyka specjalistyczna, czyli termiZarów-nologia, jak i wyrażenia ogólZarów-nonauko- ogólnonauko-we, w sensie ehlicha (1993), są przedmiotem nauczania przede wszystkim wśród studentów zagranicznych. struktury składniowe, charakterystyczne dla tekstów naukowych, nie przysparzają niemieckim studentom trudności;
są bowiem elementem gramatyki języka ogólnego. Pomimo to niemieccy lingwiści (np. Graefen 1999, kruse 1997) zwracają uwagę na spore prob-lemy, jakie mają studenci przy pisaniu tekstów naukowych. Dla młodych germanistów zagranicznych, w tym i polskich, pisanie tekstów naukowych stanowi jeszcze większe wyzwanie. szczególne kłopoty sprawia stylistyka, która jest trudniej uchwytna aniżeli leksyka i składnia. abstrahując od in-dywidualnie uwarunkowanych trudności, przyczyn tych problemów należy
upatrywać przede wszystkim w nieuwzględnianiu umiejętności pisania teks-tów naukowych w dydaktyce uczelnianej. Na seminariach dyplomowych czy magisterskich uwaga koncentruje się na tzw. meritum sprawy, czyli groma-dzeniu wiedzy na wybrany temat. Z chwilą przelania wiedzy na papier uwi-daczniają się elementarne problemy natury językowej, świadczące o niezna-jomości typowych dla świata nauki reguł i konwencji, które powinny należeć do wiedzy o gatunku tekstowym. Przy pierwszych korektach opiekunowie prac dyplomowych zauważają, jak niewystarczająca jest ta wiedza. Z pew-nością każdy zadaje sobie wówczas pytanie: czy studenci w czasie studiów mają okazję do refleksji na temat językowych form komunikacji naukowej?
Dopóki takiej szansy nie otrzymują i dopóki zdani będą na własną intuicję, dopóty korekty prac dyplomowych będą podwójnie trudne, ponieważ będą się koncentrowały nie tylko na stronie merytorycznej, ale będą dodatkowo obciążone korektami, wynikającymi z nieznajomości reguł językowej orga-nizacji tekstu naukowego.
Literatura
beneš, eduard (1981): Die formale Struktur der wissenschaftlichen Fachsprache in syntaktischer Hinsicht. w: theo bungarten (ed.): Wissenschaftssprache. Beiträge zur Methodologie, theo-retischen Fundierung und Deskription. münchen, 185-212.
brinker, klaus (1992): Linguistische Textanalyse. Eine Einführung in Grundbegriffe und Me-thoden. berlin.
bungarten, theo (ed.) (1981): Wissenschaftssprache. Beiträge zur Methodologie, theoretischen Fundierung und Deskription. münchen.
clyne, michael (1987): Cultural differences in the organization of academic texts. „journal of Pragmatics” 11, 211-247.
Devereux, Georges (1973/1998): Angst und Methode in den Verhaltenswissenschaften.
Frankfurt am main.
Drescher, martina (2003): Sprache der Wissenschaft, Sprache der Vernunft? Zum affektlee-ren Stil in der Wissenschaft. w: stephan Habschied, Ulla Fix (eds.): Gruppenstile. Zur sprachlichen Inszenierung sozialer Zugehörigkeit. Frankfurt am main, 53-79.
Duszak, anna (1998): Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. warszawa.
ehlich, konrad (1993): Deutsch als fremde Wissenschaftssprache. „jahrbuch Deutsch als Fremdsprache” 19, 13-42.
ehlich, konrad (1995): Die Lehre der deutschen Wissenschaftssprache: sprachliche Strukturen, didaktische Desiderate. w: Heinz l. kretzenbacher, Harald weinrich (eds.): Linguistik der Wissenschaftssprache. berlin, 325-352.
elbow, Peter (1991): Reflections on Academic Discourse. How It Relates to Freshman and
Col-Fix, Ulla (2001): Grundzüge der Textlinguistik. w: wolfgang Fleischer i in. (eds.): Kleine Enzyklopädie – Deutsche Sprache. Frankfurt am main, 471-511.
Gajda, stanisław (2001): Styl naukowy. w: jerzy bartmiński: Współczesny język polski.
lublin, 183-199.
Galtung, johan (1983): Struktur, Kultur und intellektueller Stil. Ein vergleichender Essay über sachsonische, teutonische, gallische und nipponische Wissenschaft. „leviathan” 3, 303-338.
Gauger, Hans-martin (1986): Zur Sprache der Wissenschaft: Sermo incurvatus in se ipsum.
w: Hartwig kalverkämper, Harald weinrich (eds.): Deutsch als Wissenschaftssprache.
tübingen, 119-123.
Gauger, Hans-martin (1995a): Was ist eigentlich Stil? w: Gerhard stickel (ed.): Stilfragen.
berlin etc., 7-26.
Gauger, martin (1995b): Das Was und das Wie. Zum Begriff des Stils. w: Hans-martin Gauger (ed.): Über Sprache und Stil. münchen, 208-228.
Gauger, Hans-martin (1995c): Stil in der Wissenschaft? w: Hans-martin Gauger (ed.):
Über Sprache und Stil. münchen, 247-254.
Göpferich, susanne (1995): Textsorten in Naturwissenschaft und Technik. Pragmatische Typo-logie – Kontrastierung – Translation. tübingen.
Graefen, Gabriele (1994): Wissenschaftstexte im Vergleich. Deutsche Autoren auf Abwegen?
w: Gisela brünner, Gabriele Graefen (eds.): Texte und Diskurse. Methoden und For-schungsergebnisse der Funktionalen Pragmatik. opladen, 136-157.
Graefen, Gabriele (1997): Der Wissenschaftliche Artikel – Textart und Textorganisation.
Frankfurt am main.
Graefen, Gabriele (1999): Wie formuliert man wissenschaftlich? w: Hans barkowski, ar-min wolff (eds.): Alternative Vermittlungsmethoden und Lernformen auf dem Prüfstand (etc.). „materialien DaF”, zeszyt 52, 222-239.
Grosse, ernst-Ulrich: (1976): Text und Kommunikation. Eine linguistische Einführung in die Funktionen der Texte. stuttgart etc.
Gusfield, joseph (1976): The Literary Rhetoric of Science: Comedy and Pathos in Drinking Driver Research. „american sociological review” 41, 16-34.
Heinemann, wolfgang/ Viehweger, Dieter (1991): Textlinguistik. Eine Einführung. tü-bingen.
Heinemann, margot (2000): Textsorten des Bereichs Hochschule und Wissenschaft. w: klaus brinker, Gerd antos, wolfgang Heinemann, sven F. sager (eds.): Text- und Ge-sprächslinguistik. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. berlin–New york, 702-709.
Heinemann, margot/ Heinemann, wolfgang (2002): Grundlagen der Textlinguistik. Inter-aktion –Text – Diskurs. tübingen.
Hellwig, Peter (1984): Grundzüge einer Theorie des Textzusammenhangs. w: annely roth-kegel, barbara sandig (eds.): Text – Textsorten – Semantik. Linguistische Modelle und maschinelle Verfahren. Hamburg, 51-79.
isenberg, Horst (1984): Texttypen als Interaktionstypen. Eine Texttypologie. „Zeitschrift für Germanistik”, zeszyt 3, 261-270.
jakobs, eva-maria (1999): Textvernetzung in den Wissenschaften: Zitat und Verweis als Er-gebnis rezeptiven, reproduktiven und produktiven Handelns. tübingen.
kretzenbacher, Heinz l. (1991): Syntax des wissenschaftlichen Fachtextes. „Fachsprache”
13, zeszyt 3-4, 118-137.
kretzenbacher, Heinz l. (1994): Wie durchsichtig ist die Sprache der Wissenschaften? w:
Heinz l. kretzenbacher/ Harald weinrich (ed.): Linguistik der Wissenschaftssprache.
berlin, 15-40.
kretzenbacher, Heinz l. (1998): Fachsprache als Wissenschaftssprache. w: lothar Hoff-mann, Hartwig kalverkämper, Herbert ernst wiegand (eds.): Fachsprachen. Ein internationales Handbuch zur Fachsprachenforschung und Terminologiewissenschaft, Półtom 1. berlin, 133-142.
kruse, otto (1997): Wissenschaftliche Textproduktion und Schreibdidaktik. w: eva-maria jakobs, Dagmar knorr (eds.): Schreiben in den Wissenschaften. Frankfurt am main, 141-158.
olszewska Danuta (2007): Metatexteme in den Geisteswissenschaften. Typologie – Funktiona-lität – Stilistik. Gdańsk.
von Polenz, Peter (1981): Über die Jargonisierung von Wissenschaftssprache und wider die Dea-gentivierung. w: theo bungarten (ed.): Wissenschaftssprache. münchen, 85-110.
rolf, eckard (1993): Die Funktionen der Gebrauchstextsorten. berlin etc.
sandig, barbara (1997): Formulieren und Textmuster. Am Beispiel von Wissenschaftstexten.
w: eva-maria jakobs, Dagmar knorr (eds.): Schreiben in den Wissenschaften. Frank-furt am main etc., 25-44.
sieber, Peter (1998): Parlando in Texten: zur Veränderung kommunikativer Grundmuster in der Schriftlichkeit. tübingen.
weingarten, rüdiger (1994): Zur Stilistik der Wissenschaftssprache: Objektivitäts- und Hand-lungsstil. w: Gisela brünner, Gabriele Graefen (eds.): Texte und Diskurse. Methoden und Forschungsergebnisse der Funktionalen Pragmatik. opladen, 115-135.
weinrich, Harald (1989): Formen der Wissenschaftssprache. w: Jahrbuch 1988 der Akademie der Wissenschaften zu Berlin. berlin–New york, 119-158.
weinrich, Harald (1995): Wissenschaftssprache, Sprachkultur und die Einheit der Wissenschaft.
w: Heinz l. kretzenbacher, Harald weinrich (eds.): Linguistik der Wissenschaftsspra-che. berlin, 155-174.
widdowson, Henry (1979): Explorations in Applied Linguistics. oxford.