Sprawy indywidualne związane z prawem do wychowania w rodzinie i warunkami pobytu w placówkach i warunkami pobytu w placówkach

■ Małoletnie matki w placówkach

W dalszym ciągu do Rzecznika Praw Dziecka napływały sprawy dotyczące rozdzielania małoletnich matek z ich dziećmi.

Przykładem może być sprawa²¹⁵ zgłoszona przez wychowankę placówki opiekuńczo- -wychowawczej. Dziewczyna poprosiła Rzecznika o wsparcie, bo obawiała się, że zostanie jej odebrane dziecko. Jej niepokój wzbudzało zachowanie opiekunów w placówce – bezpodstawnie zarzucali jej zażywanie dopalaczy i złą opiekę nad synem. Wychowanka skarżyła się też na nieuzasadnione obniżenie kieszonkowego, wyposażanie ją w używaną odzież, długi czas oczekiwania na środki czystości i ograniczenie możliwości spacerowania z dzieckiem po terenie placówki do pół godzinny dziennie. Jak podała, wprowadzono wobec niej zakaz rozmowy z innymi rodzicami przebywającymi na terenie placówki oraz umieszczono ją wraz z dzieckiem w niewygodnym pokoju przechodnim.

Mając na względzie zgłoszone nieprawidłowości, Rzecznik Praw Dziecka wystąpił z interwencją do właściwego urzędu wojewódzkiego, wnosząc o przeprowadzenie kontroli.

Czynności kontrolne potwierdziły większość zarzutów stawianych przez małoletnią matkę.

Dyrektorowi zostały wydane zalecenia.

Problem nie został jednak całkowicie rozwiązany, gdyż dziewczyna została skreślona z listy wychowanków po uzyskaniu pełnoletności, a dziecko pozostawiono w placówce.

Rzecznik podjął kolejne czynności w sprawie. Na skutek interwencji placówka zaczęła udzielać wsparcia dziewczynie m.in. w dopełnieniu formalności związanych z ubieganiem się o mieszkanie socjalne. Młoda matka kontynuuje naukę zawodu i systematycznie zabiera syna na przepustki.

W kolejnej sprawie o udzielenie pomocy małoletniej matce do Rzecznika Praw Dziecka zwrócił się Rzecznik Praw Obywatelskich²¹⁶. Poinformował o trudnej sytuacji wychowanki placówki opiekuńczo-wychowawczej, przebywającej w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.

Dziewczyna początkowo wychowywała się w rodzinie zastępczej, lecz gdy zaszła w ciążę, rodzina ta zrzekła się opieki nad nią. Po urodzeniu dziecka trafiła wraz z synem do placówki opiekuńczo-wychowawczej. Z rozpoczęciem nowego roku szkolnego sąd

215 ZEW.441.1155.2015.ZA 216 ZEW.441.541.2016.ZA

postanowił o zakończeniu jej urlopowania do placówki i powrocie do ośrodka wychowawczego. Dziecko pozostało w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Ośrodek – w opinii wychowanki – wspierał ją w podtrzymywaniu kontaktu z dzieckiem. Natomiast personel placówki opiekuńczo-wychowawczej zniechęcał ją do opieki nad dzieckiem, stale ją krytykując i nie udzielając wskazówek, jak należy właściwie zajmować się dzieckiem.

Dziewczyna była zdeterminowana, aby po opuszczeniu ośrodka podjąć starania o odzyskanie dziecka. Pod koniec roku szkolnego 2015/2016 r. placówka opiekuńczo- -wychowawcza wystąpiła do sądu rodzinnego z wnioskiem o odebranie jej praw rodzicielskich. W uzasadnieniu podnoszono, że dziewczyna jest złą matką.

Rzecznik Praw Dziecka natychmiast podjął interwencję w tej sprawie. Pracownicy placówki opiekuńczo-wychowawczej zmienili stosunek do małoletniej matki, zaczęli udzielać jej należytego wsparcia oraz zadeklarowali, że podczas rozprawy w sądzie nie podtrzymają złożonego wcześniej wniosku o pozbawienie jej władzy rodzicielskiej.

Po wysłuchaniu stron i świadków sąd postanowił umieścić małoletnią i jej syna w trybie zabezpieczenia pod opieką biologicznej matki dziewczyny. Jeszcze tego samego dnia powróciła wraz z dzieckiem do domu rodzinnego.

■ Realizacja prawa dziecka do kontaktu z osobami bliskimi

W dalszym ciągu znacząca liczba zgłaszanych Rzecznikowi spraw dotyczyła utrudniania dzieciom przebywającym w różnego rodzaju placówkach kontaktów z rodzicami oraz innymi ważnymi dla nich osobami. Placówka opiekuńczo-wychowawcza zastępuje dziecku dom rodzinny, jeżeli więc jej wychowanek przebywa czasowo w innego typu placówce (np. młodzieżowym ośrodku wychowawczym), obowiązkiem placówki opiekuńczo- -wychowawczej jest podtrzymywanie z nim kontaktu, zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych i bytowych, a także wspieranie go w trudnych sytuacjach. Odmowa urlopowania wychowanka do placówki jest przejawem łamania prawa dziecka do wychowania w rodzinie.

Przykładem sprawy²¹⁷ z tej kategorii może być interwencja Rzecznika Praw Dziecka z powodu niewyrażenia zgody na urlopowanie podczas wakacji wychowanka młodzieżowego ośrodka wychowawczego do jego miejsca zamieszkania – placówki opiekuńczo- -wychowawczej. O umożliwienie chłopcu pobytu w jego stałym środowisku wychowawczym wnioskował pedagog z młodzieżowego ośrodka wychowawczego.

217 ZEW.441.529.2016.AS

Po interwencji Rzecznika Praw Dziecka dyrektor placówki opiekuńczo- -wychowawczej wyraził zgodę na pobyt dziecka podczas wakacji w placówce, a także zadeklarował udzielanie mu w tym czasie właściwego wsparcia oraz podjęcie współpracy z młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym.

O trudnej sytuacji dwóch nieletnich przebywających w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, będących jednocześnie wychowankami placówki opiekuńczo- -wychowawczej, Rzecznika Praw Dziecka powiadomił²¹⁸ Rzecznik Praw Obywatelskich.

Placówki macierzyste odmówiły przyjęcia wychowanek na czas wakacji. Dodatkowo placówka opiekuńczo-wychowawcza nie dbała o wyposażenie podopiecznych w niezbędne ubrania i środki higieny osobistej. Odmowę urlopowania jednej z wychowanek argumentowano jej wielokrotnym samookaleczaniem się. Swoje zachowania dziewczyna tłumaczyła stresem spowodowanym odmową urlopowania do placówki opiekuńczo- -wychowawczej.

W wyniku interwencji Rzecznika Praw Dziecka nieletnia otrzymała odpowiednie ubrania i jest na bieżąco zaopatrywana w środki czystości. Placówka wyraziła zgodę na urlopowanie jej na okres wakacji. Druga wychowanka, po interwencji Rzecznika, również została urlopowana do placówki opiekuńczo-wychowawczej na czas wakacji.

Rzecznik Praw Dziecka prowadził również sprawę²¹⁹ związaną z nieprawidłowościami w sprawowaniu opieki nad dziećmi w rodzinnym domu dziecka.

Wśród zgłoszonych nieprawidłowości wskazywano między innymi na sugerowanie rodzicom biologicznym zerwania kontaktu z dzieckiem, a także nieodpowiednie warunki bytowe dzieci.

Podejmując działania w tej sprawie, Rzecznik wystąpił z interwencją do powiatowego centrum pomocy rodzinie o przeprowadzenie kontroli w placówce. Centrum powiadomiło Rzecznika, że czynności kontrolne nie wykazały nieprawidłowości.

Celem zweryfikowania tej informacji Rzecznik Praw Dziecka wystąpił do właściwego urzędu wojewódzkiego o diagnozę sytuacji dzieci w zakresie wskazanych w skardze nieprawidłowości, a także zbadanie jakości realizacji zadań z zakresu pieczy zastępczej wykonywanej przez właściwe jednostki na tym terenie.

Urząd wojewódzki, dokonując kontroli, stwierdził, że protokół z czynności kontrolnych przeprowadzonych przez pracowników PCPR w rodzinnym domu dziecka nie w pełni odzwierciedla stan faktyczny warunków bytowych, w jakich przebywają dzieci oraz podejmowanych działań wychowawczych. Wobec stwierdzonych nieprawidłowości

218 ZEW.441.539.2016.ZA, ZEW.441.564.2016.ZA 219 ZEW.441.852.2015.JK

dyrektorowi jednostki wydano zalecenia pokontrolne. Jednym z nich było powtórne przeprowadzenie czynności kontrolnych w rodzinnym domu dziecka. Rzecznik Praw Dziecka monitoruje funkcjonowanie rodzinnego domu dziecka oraz realizację zaleceń pokontrolnych.

■ Pobyt w placówkach oddalonych od miejsca zamieszkania rodziny biologicznej Do Rzecznika Praw Dziecka zwróciła się²²⁰ matka dziewczynki umieszczonej w placówce opiekuńczo-wychowawczej z prośbą o pomoc w przeniesieniu dziecka bliżej domu rodzinnego. Placówka opiekuńczo-wychowawcza była oddalona o ponad 300 km od miejsca jej zamieszkania, co nie sprzyjało podtrzymywaniu więzi rodzinnych i pracy z rodziną na rzecz powrotu dziecka pod opiekę rodziców.

Podjęte przez Rzecznika działania interwencyjne doprowadziły do rozwiązania problemu. Dziewczynka zamieszkała w placówce opiekuńczo-wychowawczej położonej w tej samej miejscowości, w której znajdowało się miejsce zamieszkania jej rodziny biologicznej.

■ Nieumieszczanie w pieczy zastępczej bądź skreślanie z list podopiecznych placówek opiekuńczo-wychowawczych dzieci przebywających w placówkach resocjalizacyjnych

Do Rzecznika Praw Dziecka nadal napływały sprawy dotyczące naruszenia prawa dziecka do wychowania w rodzinie wobec dzieci czasowo przebywających w placówkach wychowawczych i resocjalizacyjnych. Na wniosek Rzecznika Praw Dziecka Minister Sprawiedliwości już w 2013 roku wskazywał prezesom sądów okręgowych, że zmiana postanowień w przedmiocie władzy rodzicielskiej tylko z powodu zastosowania wobec nieletniego środka wychowawczego w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub socjoterapii, bez zaistnienia przesłanek z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jest sprzeczna z prawem i dobrem małoletniego.

Nie mniej jednak w dalszym ciągu dochodziło do nieprawidłowości w tym zakresie.

Przykładowo w jednej ze spraw Prezes sądu rejonowego powiadomił Rzecznika, że: Nie wszyscy sędziowie tut. Sądu podzielają stanowisko Ministerstwa (…). Kwestia ta dotyczy sfery orzeczniczej, w której sędzia jest niezawisły, w związku z tym jakakolwiek ingerencja w tym zakresie wydaje się niedopuszczalna. Wobec powyższego w opinii Rzecznika istnieje konieczność podejmowania przez kierownictwo resortu sprawiedliwości dalszych działań, aby prawo dziecka do wychowania w rodzinie było respektowane wobec wszystkich małoletnich.

220 ZEW.441.1779.2015.ZA

Przykładem interwencji Rzecznika może być sprawa²²¹ chłopca przebywającego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, którego matkę pozbawiono władzy rodzicielskiej. Sąd, podejmując taką decyzję, wydał orzeczenie o ustanowieniu pieczy zastępczej tylko dla brata chłopca. W tym czasie dziecko przebywało w młodzieżowym ośrodku wychowawczym położonym w innym województwie niż miejscowość jego stałego zamieszkania. Ze względu na potrzebę ustanowienia wychowawcy z tego ośrodka opiekunem prawnym chłopca, akta sprawy przesłano do sądu, który na wniosek ośrodka orzekł o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej. Żaden z powiatów (miejsca zameldowania i rzeczywistego zamieszkania chłopca) nie chciał jednak wydać skierowania do placówki opiekuńczo-wychowawczej, uzasadniając to brakiem kompetencji w tym zakresie.

W wyniku interwencji Rzecznika Praw Dziecka problem został rozwiązany – chłopca umieszczono w placówce opiekuńczo-wychowawczej, do której został urlopowany w pierwszy weekend po umieszczeniu go na liście jej wychowanków.

Kolejnym przykładem sprawy²²² z tej kategorii było skreślenie z listy wychowanków placówki opiekuńczo-wychowawczej wychowanka zakładu poprawczego.

O pozbawieniu chłopca stałego środowiska wychowawczego Rzecznik Praw Dziecka został poinformowany przez pedagoga zakładu poprawczego. Sąd rejonowy uchylił postanowienie o umieszczeniu małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Taką decyzję sędziego prezes sądu uzasadniał faktem, że małoletni był „zaopiekowany”

w całorocznej i całodobowej placówce, jaką jest zakład poprawczy. Powyższe doprowadziło do sytuacji, w której chłopiec – pozbawiony opieki ze strony rodziców (ojciec chłopca miał zawieszoną władzę rodzicielską, matka zaś była pozbawiona władzy rodzicielskiej) – pozostawał poza systemem pieczy zastępczej, której zadaniem jest także praca z rodziną małoletniego ukierunkowana na powrót dziecka do rodziny (tego celu nie realizuje zakład poprawczy).

Rzecznik Praw Dziecka podjął interwencję u prezesa sądu wskazując, że w jego ocenie proces resocjalizacyjny będzie skuteczny wówczas, gdy będzie się odbywał we współpracy ze stałym środowiskiem wychowawczym nieletniego. Takim środowiskiem jest placówka opiekuńczo-wychowawcza. Podkreślił, że jednym z warunków skuteczności podejmowanych oddziaływań wychowawczych i resocjalizacyjnych jest świadomość możliwości powrotu do stałego środowiska wychowawczego. Skreślenie nieletniego z listy podopiecznych placówki opiekuńczo-wychowawczej wiąże się także z odebraniem

221 ZEW.441.745.2016.ZA 222 ZEW.441.1227.2016.JK

wychowankowi możliwości pobytu w placówce, zwłaszcza podczas świąt czy wakacji, jest dowodem braku wiary opiekunów i specjalistów placówki resocjalizacyjnej w skuteczność oddziaływań oraz możliwość poprawy zachowania wychowanka, co może stanowić element demotywujący go do dalszej pracy nad sobą.

Rzecznik zwrócił się także do prezesa sądu o zwrócenie uwagi sędziom – w ramach prowadzonych szkoleń – na konieczność uwzględnienia realizacji potrzeb życiowych nieletnich przebywających w zakładach poprawczych, będących jednocześnie wychowankami placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Wskazana interwencja stała się asumptem do podjęcia przez Rzecznika Praw Dziecka decyzji o konieczności zbadania sytuacji prawnej wszystkich nieletnich przebywających w zakładach poprawczych w Polsce. Sprawa w toku.

■ Funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego

W 2016 roku do Rzecznika Praw Dziecka wciąż wpływały sprawy dotyczące likwidacji placówek wsparcia dziennego²²³. W ocenie Rzecznika ich funkcjonowanie stanowi ważny czynnik umożliwiający pozostawienie dziecka w rodzinie biologicznej zmagającej się z różnego rodzaju dysfunkcjami. W takiej placówce dziecko otrzymuje profesjonalne wsparcie, ma możliwość odrobienia lekcji oraz spożycia gorącego posiłku.

Sprawę²²⁴ z tej kategorii, podjętą przez Rzecznika Praw Dziecka, zainicjowało pytanie wychowawcy z placówki wsparcia dziennego o możliwości odwołania się od decyzji Prezydenta o likwidacji tej placówki.

Rzecznik Praw Dziecka udzielił odpowiedzi wychowawcy oraz natychmiast podjął interwencję w tej sprawie u Prezydenta. W efekcie działań Rzecznika władze samorządowe podjęły decyzję o nielikwidowaniu placówki.

■ Niewłaściwa organizacja pieczy zastępczej przez powiaty

Interwencje podejmowane przez Rzecznika Praw Dziecka w 2016 roku dotyczyły również jakości wykonywania zadań przez powiaty w zakresie organizacji pieczy zastępczej.

Z prośbą o pomoc do Rzecznika zwróciła się babka macierzysta (opiekun prawny) małoletniego, który sprawiał kłopoty wychowawcze, a ona, będąc osobą w podeszłym wieku, nie dawała sobie rady z opieką nad wnukiem²²⁵. Rodzice chłopca zmarli. Kobieta złożyła wniosek do sądu o rozwiązanie rodziny zastępczej. Od tego momentu miejski ośrodek

223 ZEW.441.1749.2015.ZA, ZEW.441.199.2016.ZA, ZEW.441.903.2016.ZA 224 ZEW.441.140.2016.ZA

225 ZEW.441.901.2016.ZA

pomocy społecznej cofnął jej środki na utrzymanie wnuka, tym samym pozbawiając możliwości dokonania m.in. zakupu przyborów szkolnych (chłopiec miał zostać umieszczony w młodzieżowym ośrodku wychowawczym).

W wyniku interwencji Rzecznika chłopiec niezwłocznie został umieszczony w rodzinnym domu dziecka, a kobieta otrzymała wyrównanie środków finansowych za okres pobytu chłopca w tworzonej przez nią rodzinie zastępczej. Ponadto sąd dał chłopcu szansę na poprawę zachowania i wstrzymał wykonanie środka wychowawczego. Babcia utrzymuje stały kontakt z wnukiem.

■ Warunki pobytu dzieci w placówkach pieczy zastępczej

Rzecznik Praw Dziecka otrzymywał również skargi na nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodzinnych domów dziecka, pogotowiach opiekuńczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Rzecznik Praw Dziecka powziął m.in. informację o nieprzestrzeganiu praw dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej. W toku badania sprawy²²⁶ Rzecznik zlecił właściwemu urzędowi wojewódzkiemu przeprowadzenie kontroli wyjaśniającej zgłaszane problemy. Jej wyniki potwierdziły liczne poważne nieprawidłowości w pracy placówki m.in.:

nieprzestrzeganie prawa dziecka do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem, brak organizacji regularnych zajęć pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych dla wychowanków. Nie wszyscy podopieczni placówki realizowali obowiązek szkolny w roku szkolnym 2015/2016, placówka nie współpracowała na bieżąco ze szkołami, do których zapisani byli wychowankowie, a niewłaściwa organizacja wydawania posiłków w godzinach popołudniowych powodowała, że nie wszyscy wychowankowie mieli do nich dostęp.

W powyższym zakresie wydano zalecenia pokontrolne. Rzecznik Praw Dziecka monitoruje ich realizację.

Kolejna sprawa została podjęta na skutek przekazania informacji przez policję o samodzielnej podróży wychowanka placówki opiekuńczo-wychowawczej do domu rodzinnego²²⁷. Rzecznik niezwłocznie podjął decyzję o zbadaniu sprawy na miejscu i przeprowadził kontrolę.

Na podstawie sformułowanych przez Rzecznika Praw Dziecka uwag i wniosków oraz zaleceń pokontrolnych powiatowe centrum pomocy rodzinie opracowało program naprawczy (wdrażany od lipca 2016 do marca 2017 roku). Obejmuje on następujące obszary:

226ZEW.441.429.2016.AS 227 ZEW.43.4.2016.ZA

zapewnienie całodobowej opieki i wychowania (w tym opiekę zdrowotną wychowanków, opiekę terapeutyczną, wsparcie w procesie edukacji, stosowanie pożądanych metod wychowawczych, pracę z rodziną biologiczną, organizację czasu wolnego/rozwój zainteresowań dzieci), dostosowanie dokumentacji placówki do obowiązujących przepisów oraz prowadzenie dokumentacji dzieci zgodnie z wymogami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Rzecznik Praw Dziecka nadal monitoruje funkcjonowanie placówki oraz działania powiatowego centrum pomocy rodzinie w zakresie wdrażania programu naprawczego.

W innej sprawie Rzecznik został poinformowany o nieprzestrzeganiu praw dziecka w pogotowiu opiekuńczym²²⁸. Wśród nieprawidłowości wskazywano m.in. na stosowanie niewłaściwych kar, ograniczanie kontaktu z rodzeństwem, a także brak zapewnienia należytej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Rzecznik wystąpił do właściwego urzędu wojewódzkiego o zbadanie stanu przestrzegania praw dziecka w placówce oraz stosowanych tam metod wychowawczych.

W wyniku kontroli służby wojewody wydały dyrektorowi placówki 15 zaleceń, w tym dotyczących przestrzegania zasad odwiedzin wychowanków oraz zapewnienia wychowankom możliwości spotkań rodzinnych w miejscu, w którym będą mieli poczucie prywatności, przestrzegania zasad równego, podmiotowego, indywidualnego traktowania wszystkich wychowanków, niestosowania odpowiedzialności zbiorowej, przestrzegania przepisów prawa w zakresie wyposażania dzieci w kwotę pieniężną do własnego dysponowania, a także zapewnienia im odzieży stosownie do potrzeb. Rzecznik Praw Dziecka monitoruje realizację zaleceń pokontrolnych.

Do Rzecznika Praw Dziecka zwróciła się²²⁹ matka dziewczynki przebywającej w domu dziecka. W swojej skardze wskazywała na brak poszanowania prywatności i swobody wypowiedzi wychowanków oraz karanie dzieci niewyrażaniem zgody na urlopowanie do domu, co było równoznaczne z utrudnianiem kontaktów z rodziną biologiczną.

W toku badania sprawy Rzecznik zlecił właściwemu urzędowi wojewódzkiemu przeprowadzenie kontroli w zakresie zgłaszanych zarzutów. Wyniki kontroli potwierdziły nieprawidłowości, w tym stosowanie kar naruszających prawa dziecka, a także brak realizacji zaleceń wynikających z opinii psychologiczno-pedagogicznych i diagnoz psychofizycznych.

Ze względu na wagę stwierdzonych nieprawidłowości, Rzecznik ponownie wniósł do urzędu

228 ZEW.442.3.2016.JK 229 ZEW.441.1643.2015.JK

wojewódzkiego o zbadanie jakości realizacji zaleceń pokontrolnych. W odpowiedzi został poinformowany, że zespół kontrolny nie wniósł zastrzeżeń do realizacji zaleceń pokontrolnych.

■ Funkcjonowanie młodzieżowych ośrodków wychowawczych

Podejmowane przez Rzecznika Praw Dziecka w minionych latach interwencje w zakresie niewłaściwej pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i przeprowadzane badania spraw na miejscu jednoznacznie wskazywały, że niektóre z tych placówek wymagają wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu, by można było uznać, że prawa przebywających tam dzieci są respektowane. W trosce o jakość pracy tych placówek Rzecznik powołał Zespół do spraw Standaryzacji Pobytu Dzieci w Młodzieżowych Ośrodkach Wychowawczych oraz Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii w Zakresie Edukacji, Opieki i Wychowania, złożony z przedstawicieli świata nauki, resortu edukacji i praktyków – dyrektorów młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Efektem prac Zespołu było wypracowanie dokumentu pn.

„Standardy pobytu dzieci i młodzieży w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodkach socjoterapii w zakresie edukacji, wychowania i opieki”, który został przekazany Ministrowi Edukacji Narodowej. Dokument ten stał się podstawą do wydania rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2015 roku w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach, które weszło w życie z dniem 1 września 2016 roku, z wyjątkiem przepisu § 15, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2017 roku²³⁰.

Osoby kierujące skargi do Rzecznika Praw Dziecka powoływały się na brak realizacji prawa we wskazanym zakresie. Mając ten fakt na uwadze, Rzecznik podjął współpracę z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji w zakresie szkoleń dla wizytatorów na temat przestrzegania praw dziecka w placówkach oświatowych. Dwa z nich odbyły się w listopadzie 2016 roku, kolejne zaplanowano na styczeń 2017 roku.

Przykładem sprawy²³¹ z tej kategorii może być anonimowe zgłoszenie z prośbą o pomoc wychowankom młodzieżowego ośrodka wychowawczego, które wskazywało, że ośrodek nie spełniał standardów określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek

230 Dz. U. z 2015 r. poz.1872 231 ZEW.43.1.2016.ZA

publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach.

Z uwagi na wagę zarzutów Rzecznik zadecydował o zbadaniu stanu przestrzegania praw dziecka w ośrodku na miejscu. Kontrola w szczególności dotyczyła metod i jakości oddziaływań wychowawczych stosowanych wobec podopiecznych.

W młodzieżowym ośrodku wychowawczym dochodziło m.in. do przemocy rówieśniczej, ograniczania rozmów telefonicznych (do 10 minut dziennie) oraz czasu przeznaczonego na kąpiel (do 5 minut). Nie było także właściwych warunków do intymnego korzystania z kąpieli w pomieszczeniu prysznicowym. Zasady panujące w ośrodku nie sprzyjały kształtowaniu prawidłowego systemu wartości, który decyduje o pozytywnym rozwoju wychowanków i zmian ich osobowości ułatwiających im akceptację i realizację norm oraz wartości będących podstawą relacji międzyludzkich i życia w otwartym społeczeństwie.

W efekcie przeprowadzonej kontroli sformułowano liczne uwagi i wnioski. Dyrektor ośrodka poinformował Rzecznika o realizacji większości z nich, w tym o szkoleniach kadry pedagogicznej ośrodka, a także warsztatach dla wychowanków na temat agresji i sposobów radzenia sobie z takimi zachowaniami. W ośrodku zadbano o estetykę pomieszczeń sypialnianych, doposażono pokoje w niezbędne meble. Ponadto dyrektor poinformował, że z końcem grudnia 2016 r. zmieni się lokalizacja placówki. Rzecznik nadal monitoruje wdrażanie uwag i wniosków, a także sytuację wychowanków w ośrodku.

Innym przykładem z tej kategorii może być sprawa²³² nieletniego, przebywającego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym. Matka chłopca w skardze do Rzecznika podniosła problem niezapewnienia dzieciom bezpiecznego pobytu w ośrodku oraz niezbędnych warunków do nauki, resocjalizacji i terapii.

Rzecznik Praw Dziecka podjął czynności wyjaśniające i wystąpił do właściwego kuratora oświaty o zbadanie problemu w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego.

W wyniku przeprowadzonej kontroli dyrektorowi ośrodka zostały wydane zalecenia dotyczące organizowania wychowankom pomocy psychologiczno-pedagogicznej zgodnie z przepisami prawa, a także rozwijania i pogłębiania specjalistycznej pomocy

W wyniku przeprowadzonej kontroli dyrektorowi ośrodka zostały wydane zalecenia dotyczące organizowania wychowankom pomocy psychologiczno-pedagogicznej zgodnie z przepisami prawa, a także rozwijania i pogłębiania specjalistycznej pomocy