Informacje na temat rynku pracy Głównym celem szkolenia jest

przed-stawienie krajowego systemu edukacji i jego instytucji (edukacja publiczna, edu-kacja dorosłych, szkolenia zawodowe), jak również najważniejszych jego koncepcji.

Uczestnicy mogą ponadto uzyskać pod-stawowe umiejętności związane z ryn-kiem pracy oraz poznać koncepcje doty-czące wiedzy, jak również trendy w kraju i za granicą.

Narzędzia teleinformatyczne w poradnictwie

Zastosowanie wszystkich niżej opisanych na-rzędzi jest dobrowolne i zależy od decyzji i kompetencji doradcy zawodowego.

Doradcy zawodowi w Polsce używają dwóch rodzajów narzędzi ICT: synchronicznych i asynchronicznych. Narzędzia synchroniczne to na przykład: Skype, Gadu-Gadu, Tlen (ko-munikatory internetowe). Przykłady narzędzi asynchronicznych to: e-mail, blogi, Wikipe-dia, YouTube, Google Video, kanały RSS, fora internetowe, platforma Moodle. Stosowane oprogramowanie to m. in.: oprogramowanie do prezentacji, bazy danych, edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, programy do grafiki, oprogramowanie do tworzenia map myśli (mind mapping). W użyciu są również róż-ne systemy zarządzania, takie jak CMS – np.

Joomla!, Wordpress, oraz LMS/WebCT – np.

Moodle. Do utrzymywania sieci kontaktów zawodowych i społecznych doradcy używają Facebooka, NK, Twittera, Goldenline, LinkedIn.

Wśród stosowanych narzędzi internetowych są również strony WWW przeznaczone do prezentacji online – Slideshare, Imageshack, Photobucket, Flickr, Picasa; do dzielenia się dokumentami – Scribd, Google Docs; do two-rzenia map myśli – mind24, Bubbl.

Najpopularniejsze narzędzia ICT powstały

rowy Kwestionariusz Preferencji, Wstępna Orientacja Zawodowa). Wstępna Orientacja Zawodowa (WOZ) to program komputerowy składający się z trzech części. W pierwszej z nich uczeń wykonuje zadania angażują-ce różne zdolności umysłowe (werbalne, liczbowe, przestrzenno-techniczne i uwa-gę) potrzebne przy wykonywaniu różnego rodzaju zawodów. Druga część programu składa się z pytań, które dotyczą preferencji związanych z czynnościami lub działaniami społecznymi. W części trzeciej program infor-muje o warunkach fizycznych i cechach tem-peramentalnych, które należy uwzględniać przy podejmowaniu decyzji zawodowych przez studentów. Dodatkowe informacje:

www.practest.com.pl.

Sektor pracy – narzędzia internetowe Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przez wiele lat było inicjatorem różnych działań mających na celu wyposażenie doradców zawodowych w testy potrzebne do określania zainteresowań i uzdolnień. Stosowanie testów w poradnictwie zawodowym oferowanym przez urzędy pracy w Polsce podlega nastę-pującym regulacjom prawnym:

ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zgodnie z art. 38 ust. 1 wyżej wymie-nionej ustawy poradnictwo zawodowe polega na udzielaniu bezrobotnym i po-szukującym pracy pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca

za-2.6 Polska

2

wacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe

lub zmianę zatrudnienia, w tym badaniu zainteresowań i uzdolnień zawodowych (...).

rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 września 2010 r.

w sprawie standardów i warunków pro-wadzenia usług rynku pracy. Zgodnie z § 52 ust. 1 pkt. 1, doradca zawodo-wy, świadcząc poradnictwo zawodowe i informację zawodową, wykorzystuje:

narzędzia i metody stosowane w porad-nictwie zawodowym i informacji zawo-dowej, w tym standaryzowane narzędzia diagnostyczne służące do badania pre-dyspozycji i zainteresowań; ust. 2: dorad-ca zawodowy stosuje metody i narzędzia, w zakresie których został przeszkolony, i posiada wymagane uprawnienia, jeżeli ich stosowanie wymaga przeszkolenia lub posiadania uprawnień; ust. 3: dorad-ca zawodowy posiadający wykształcenie psychologiczne dobiera testy psycholo-giczne stosownie do potrzeb procesu doradczego, respektując przy ich stoso-waniu obowiązujące dla danego testu procedury badania i interpretacji wyni-ków oraz prawa autorskie.

W latach 1997-2005 doradcy zawodowi z urzędów pracy, jak również z instytucji pod-legających ministerstwom edukacji i obrony narodowej, mogli używać testów J. Hollanda

Obecnie MPiPS udostępnia w Internecie dwa narzędzia, które mogą być stosowane przez doradców zawodowych:

Kwestionariusz Zainteresowań Zawodo-wych.

Doradca 2000 – program, który służy do wymiany informacji zawodowych.

Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych (KZZ)

W 2003 r. w MPiPS podjęto decyzję o stworze-niu własnego, polskiego narzędzia do analizy zainteresowań zawodowych, przystosowa-nego do potrzeb poradnictwa zawodowe-go w urzędach pracy. Decyzję tę podjęto z powodu bardzo wysokich kosztów związa-nych z kontynuacją zakupów licencji na testy Hollanda. Dlatego też w latach 2004-2005 rozpoczęto prace nad nowym narzędziem, nazwanym Kwestionariuszem Zainteresowań Zawodowych (KZZ). W pracę nad tym narzę-dziem zaangażowali się naukowcy z Politech-niki Wrocławskiej. KZZ spełnia wymogi testu psychologicznego, jest zgodny z polskimi normami technicznymi i specjalnie przystoso-wany do szczególnych warunków panujących na polskim rynku pracy. Stworzono go na podstawie najbardziej powszechnie stosowa-nych teorii poradnictwa zawodowego: Stron-ga, Supera, Kudera, Hollanda oraz Tracey’a.

Kwestionariusz ten jednocześnie odnosi się

dwie wersje kwestionariusza: KZZ-D dla do-rosłych oraz KZZ-M dla młodzieży. Został on stworzony do diagnozowania zainteresowań zawodowych dorosłych (bezrobotnych i po-szukujących pracy – zmieniających kierunek kariery bądź szukających nowej pracy) oraz młodzieży powyżej 16 roku życia, planują-cej lub rozpoczynająplanują-cej karierę zawodową.

Kwestionariusz jest dostępny w Internecie, a centralna baza danych umożliwia przecho-wywanie wszystkich wyników testów. Na-rzędzie ma formę ankiety z 224 pytaniami w wersji dla młodzieży oraz 209 dla dorosłych.

Wypełnienie Kwestionariusza Zainteresowań Zawodowych (KZZ) zajmuje od 30 do 60 mi-nut w zależności od indywidualnego tempa pracy. W KZZ bada się 11 zainteresowań za-wodowych: artystyczne, badawcze, handlowe, komunikacyjne, konwencjonalne, mechanicz-ne, opiekuńcze, perswazyjmechanicz-ne, przedsiębiorcze, realistyczne i społeczne.

W pierwszej połowie 2007 r. wprowadzono pa-pierową wersję KZZ do urzędów pracy. Od maja 2008 r. wersja elektroniczna KZZ jest dostępna przez Internet dla doradców zawodowych pra-cujących w publicznych służbach zatrudnienia, pod adresem https://kzz.praca.gov.pl/kzz.

KZZ został opracowany przy wykorzystaniu funduszy publicznych, można go zatem udo-stępniać na podstawie licencji lub porozumie-nia instytucjom publicznym zatrudporozumie-niającym doradców zawodowych pracujących na

po-KZZ może być stosowany przez doradców zawodowych z wykształceniem psychologicz-nym lub bez niego.

Warunkiem używania KZZ przez doradców zawodowych z urzędów pracy jest ukończe-nie przez doradcę zawodowego szkolenia z zakresu stosowania Kwestionariusza, po-twierdzone zaświadczeniem wydanym przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej lub instytucję szkoleniową, która uzyskała od Mi-nisterstwa Pracy i Polityki Społecznej zgodę na prowadzenie ww. szkolenia. W ciągu ostatnich 3 lat, dzięki dofinansowaniu Europejskiego Funduszu Społecznego, z zakresu stosowania tego narzędzia zostało przeszkolonych 900 doradców zawodowych, co stanowi połowę doradców zawodowych pracujących w pu-blicznych służbach zatrudnienia.

KZZ w wersji komputerowej posiada 3 in-stancje:

testową: http://158.66.L18/kzz na której testuje się wszelkie zmiany wprowadzane w aplikacji,

szkoleniową: https://kzz.praca.gov.pl/kzz2 na której są prowadzone szkolenia, produkcyjną: https://kzz.praca.gov.pl/kzz

na której doradcy pracują na co dzień.

Z uwagi na to, iż obsługa oprogramowania KZZ wymaga stałej, codziennej współpracy pomiędzy administratorami a urzędami pracy, Ministerstwo sprawuje nadzór merytoryczny

2

wacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe

nionych spośród pracowników merytorycz-nych Wydziału Pośrednictwa Pracy i Porad-nictwa Zawodowego.

W celu stałego utrzymania w sprawności oraz zapewnienia bieżącej administracji aplikacji KZZ MPiPS zapewnia systematyczne usługi pomocy technicznej, świadczone przez firmy zewnętrzne wyłonione w wyniku przeprowa-dzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczo-nego. Pomoc techniczna aplikacji KZZ pozwala m.in. na zapewnienie sprawnego jej funkcjono-wania, rozwoju, niezakłóconej eksploatacji oraz daje możliwość modyfikacji narzędzia.

Wady KZZ

Narzędzie wymaga stałego administrowa-nia i nadzoru technicznego, co należy do pracowników MPiPS – nie ma osób, które mogłyby zajmować się tylko i wyłącznie KZZ.

MPiPS nie dysponuje „wewnętrzną” kadrą trenerów KZZ i korzysta przy szkoleniach z usług firm zewnętrznych. W tym roku

zaplanowano wyłonienie spośród kadry publicznych służb zatrudnienia i przeszko-lenie z KZZ trenerów – multiplikatorów, którzy w przyszłości mogliby szkolić innych doradców zawodowych z użytkowania ww.

narzędzia w ramach szkoleń wewnętrznych.

Zalety KZZ

Narzędzie KZZ jest nowatorską metodą dostosowaną do polskiego rynku pracy, uwzględniającą polskie realia i normy kul-turowe.

KZZ może być stosowany zarówno przez doradców zawodowych będących psy-chologami, jak i doradców, którzy nie mają takiego wykształcenia.

KZZ z roku na rok zyskuje coraz większą popularność i jest narzędziem coraz sze-rzej wykorzystywanym przez doradców zawodowych. Narzędzie, którego właści-cielem jest MPiPS, jest postrzegane jako profesjonalne i wiarygodne, dlatego też, pomimo ogromnego wyboru testów psy-chologicznych na rynku, liczne instytucje chcą mieć dostęp do KZZ.

Doradca 2000

DORADCA 2000 to aplikacja internetowa uży-wana w codziennej pracy przez doradców zawodowych z wojewódzkich urzędów pracy.

Aplikacja ta jest obecnie dostępna pod adre-sem https://doradca.praca.gov.pl.

Aplikacja „Doradca 2000” umożliwia dorad-com zawodowym w publicznych służbach zatrudnienia gromadzenie informacji o klien-tach korzystających z usług poradnictwa za-wodowego w wojewódzkich urzędach pra-cy. Ponadto zapewnia powszechny dostęp do poradnictwa edukacyjno-zawodowego różnym grupom społecznym w tym samym czasie i bez względu na to, gdzie się znajdują.

Lokalne informacje zawodowe do programu wprowadzają uprawnieni doradcy zawodowi z całej Polski. Dzięki zastosowanej technolo-gii każda informacja o zawodzie lub insty-tucji edukacyjnej na lokalnym rynku pracy,

wprowadzona przez jednego z doradców, jest natychmiast dostępna dla pozostałych użytkowników programu „Doradca 2000”.

Program służy do upowszechniania informa-cji zawodowych za pomocą krótkich opisów zawodów, profili zawodów, danych statystycz-nych oraz opisów instytucji edukacyjstatystycz-nych.

Informacje te są umieszczone w dwóch pod-stawowych modułach programu: Edukacja i Zawody. Moduły te są dostępne dla każde-go użytkownika Internetu zainteresowanekażde-go uzyskaniem informacji zawodowych przecho-wywanych w programie.

Program zawiera informacje rozmieszczone w 4 podstawowych modułach:

1. Moduł Klient umożliwia gromadzenie peł-nej dokumentacji dotyczącej pracy z klien-tem. Dzięki zastosowaniu centralnej bazy danych doradcy zawodowi korzystający z programu mają możliwość

przygoto-2

wacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe

wywania dowolnych zestawień statystycz-nych i raportów.

2. Moduł Zawody umożliwia wielowymia-rową analizę świata zawodów. Moduł ten prezentuje zawody w różnorodnej formie:

profili zawodów – zawierających około czterystu różnych zmiennych opisują-cych zawód,

charakterystyk zawodowych – zawie-rających pełne opisy zawodów – od zadań i czynności wykonywanych w danym zawodzie po szanse zatrud-nienia i płace,

teczek informacyjnych – zawierających monografie zawodów, z uwzględ-nieniem w szczególności informacji o warunkach podjęcia pracy w danym zawodzie i możliwościach kształcenia w jego kierunku.

3. Moduł Edukacja umożliwia prezentację różnego rodzaju instytucji edukacyjnych kształcących w wybranym zawodzie na terenie całego kraju; od kursów po studia podyplomowe.

4. Forum dyskusyjne umożliwia doradcom za-wodowym zarejestrowanym w systemie:

wymianę informacji o sposobach roz-wiązywania problemów zawodowych klientów,

korzystanie z doświadczeń innych do-radców zawodowych,

Wady programu „Doradca 2000”:

wymaga stałej administracji technicznej i merytorycznej,

wymaga ciągłej aktualizacji danych.

Sektor edukacji

– przykłady narzędzi on-line

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawo-dowej i Ustawicznej uruchomił projekt „Opra-cowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edu-kacyjno-zawodowej”, finansowany przez Pro-gram Operacyjny Kapitał Ludzki EFS. Jednym z celów tego projektu jest budowa portalu informacyjnego dającego wszystkim dorad-com, rodzicom i studentom łatwy dostęp do informacji edukacyjnych i zawodowych na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i krajo-wym. Projekt zostanie ukończony w grudniu 2012 r.

Ministerstwo Edukacji Narodowej prowa-dzi projekt „Opracowanie i udostępnienie spójnego pakietu narzędzi diagnostycznych i materiałów dydaktycznych wspomagających proces rozpoznawania predyspozycji i zainte-resowań zawodowych uczniów”, finansowany przez Program Operacyjny Kapitał Ludzki EFS.

W wyniku tego projektu ma powstać 9 róż-nych narzędzi informatycz9 róż-nych stanowiących wsparcie dla doradców zawodowych –

te-WOZ – przykładowe pytanie

WOZ – przykładowe pytanie – fizyka

Innym narzędziem jest Test Obrazkowy Za-wodów (BBT) opracowany przez Pracownię Psychologiczną „Nowe Życie”. Jest to meto-da projekcji przewidziana do wykorzystania w poradnictwie zawodowym. Celem jest identyfikacja i ściślejsze określenie skłonności i zainteresowań. Test składa się z serii fotografii ludzi wykonujących właśnie jakąś pracę: 100 zdjęć przedstawiających kobiety oraz 96 zdjęć, na których są mężczyźni. Możliwe są trzy od-powiedzi: pozytywna, negatywna i neutralna.

Interpretacji dokonuje się na podstawie kon-cepcji teoretycznych Leopolda Szondiego.

Podstawowe potrzeby człowieka są powiąza-ne z wymaganiami zawodowymi. Konstrukcję testu i sposób jego interpretacji objaśnia się na przykładach zastosowania testu w kilku przypadkach poradnictwa zawodowego.

Test Obrazkowy Zawodów (BBT) to rodzaj narzędzia psychologicznego, ale mogą go używać wszyscy doradcy zawodowi po przej-ściu 20-godzinnego kursu.

Dodatkowe informacje: www.charakterologia.pl, www.achtnich.ctsoft.com.pl.

2

wacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe

BBT – przykładowe pytanie

BBT – przykładowe wyniki

dawaniu testów zarówno w wersji papierowej, jak i  komputerowej jest Pracownia Testów