II. Współpraca międzyinstytucjonalna oraz międzysektorowa w obszarze
2.2. Instytucje pomocy i integracji społecznej oraz rynku pracy wobec oczekiwań społeczności lokalnych
Jak piszą E. Hope i B. Dubicka, różnicą pomiędzy instytucjami użyteczno-ści publicznej a innymi organizacjami dostarczającymi dowolne „dobra” na rynek jest fakt ich potencjalnego istnienia lub nieistnienia na rynku. O ile brak na rynku tych drugich bądź ich przegrana z punktu widzenia społeczeń-stwa jako całości ma niewielkie znacznie, o tyle bankructwo, albo nawet zła kondycja finansowa, a w szczególności negatywna opinia o działalności in-stytucji użyteczności publicznej mogą mieć dalekosiężne skutki dla całego społeczeństwa2.
Instytucje pomocowe oraz rynku pracy nie odgrywają roli podrzędnej, jak podmioty komercyjnego sektora usług. Wchodzą bowiem w obszar systemu użyteczności publicznej, a zatem pełnią kluczową rolę w społecznym wy-miarze cyklu życia, samodecydowania i samoorganizowania się społeczności lokalnych. Instytucjonalny system użyteczności publicznej powinien gwaran-tować ład, porządek społeczny, dostęp do usług społecznych i informacji, bez-pieczeństwo socjalne oraz integrację mieszkańców. Jest to sfera zaufania spo-łecznego i szczególnej odpowiedzialności, w której komunikacja, współpraca i kultura stanowią bardzo istotne ogniwa.
W świadomości pracowników socjalnych instytucja pomocowa jest miej-scem realizacji i spełnienia zawodowego, ale też wykonywania codziennych ob-owiązków związanych z różnymi formami wspierania mieszkańców znajdują-cych się w trudnym położeniu życiowym. Inną optykę przyjmują mieszkańcy jako przedstawiciele społeczności lokalnych, będący faktycznym otoczeniem społecznym dla wspomnianych instytucji. Oczekują oni urzeczywistniania róż-nych form partnerstwa w realizacji ważkich dla nich problemów społeczróż-nych.
W tym kontekście instytucje pomocy i integracji powinny odgrywać czołową rolę w inicjowaniu i wspieraniu procesu scalania społeczności lokalnych oraz wzmacnianiu mechanizmów utrwalających ich pozytywne funkcjonowanie.
Drugoplanowe jest dla nich to, czy są to instytucje publiczne, pozarządowe lub prywatne, czy reprezentują sektor pomocy i integracji społecznej, czy rynku pracy (np. OPS, Urząd Pracy, Centrum Integracji Społecznej bądź zakład ak-tywności zawodowej).
W interesie społeczności lokalnych jest otwarcie się instytucji systemu po-mocy społecznej i rynku pracy na ich problemy, potrzeby, ale też pomysły i
2 E. Hope (red.), Public relations instytucji użyteczności i publicznej, Scientific, Publishing Group, Gdańsk 2005, s. 1.
cjatywy. Wówczas bowiem ich działalność będzie obejmowała nie tylko zaspo-kajanie potrzeb socjalnych i wyrównywanie deficytów, lecz również partnerską współpracę, animację nowych inicjatyw społeczno-kulturalnych i kreatywny wkład w ich realizację. Niewątpliwie wdrażanie modelu współpracy wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom. Obejmuje bowiem m.in. działania skupione wo-kół budowania relacji i kooperacji, twórczych inicjatyw, potrzebnych diagnoz, a dalej pozyskiwania społecznego zrozumienia i poparcia, i w efekcie realizo-wania konstruktywnych zmian w przestrzeniach polityki społecznej.
W partnerskiej relacji instytucji publicznych ze społecznościami lokalnymi ujawnia się sens ich funkcjonowania. Kluczowym kryterium oceny ich działal-ności jest służebność wobec społeczdziałal-ności lokalnych. Oznacza ona otwartość in-stytucji publicznych na potrzeby i oczekiwania odbiorcy usług społecznych.
Oczywiście ciężko spełnić te kryteria w zamknięciu i odrzuceniu szeroko pojętej współpracy międzyinstytucjonalnej. Obie perspektywy scala wizja wspólnych celów, to jest integracji społecznej i sprawnego współdziałania instytucji z oto-czeniem.
Schemat 2. Model oceny działania instytucji publicznych
Opracowanie na podstawie: Z. Knecht, Public relations w administracji publicznej. Teo-ria, praktyka, badania, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2006, s. 73
Instytucje istnieją po to, by zaspokajać konkretne potrzeby społeczności lokalnych
Mieszkańcy oceniają działania instytucji
Świadczone usługi są uŜyteczne, jeśli za takie uwaŜane są z perspektywy odbiorców (klientów)
oraz pozostałych członków społeczności
PoŜądane są tylko usługi wysokiej jakości
Weryfikacji jakości usług powinni dokonywać przede wszystkim obywatele
Lokalne społeczności – mieszkańcy, jako najbliższe otoczenie instytucji pomocowej występują w roli podwójnej; ich społeczna rola polega na byciu „in-teresantem” (oczekującym zaspokojenia potrzeb) oraz byciu obywatelem (ma-jącym prawo współdecydować o sprawach publicznych). W ramach lokalnego systemu (władzy, administracji, instytucji) mieszkaniec ma bardzo konkretne uprawnienia. Dopełnienie tych praw jest obowiązkiem samorządów i instytucji, w tym jednostek pomocowych oraz podmiotów rynku pracy.
Tabela 2. Prawa obywatela w systemie administracyjno-instytucjonalnym
Dostęp do informacji o polityce władz, podejmowanych decyzjach, także tych w obszarze pomocy społecznej Dostęp do informacji na temat struktury demograficznej oraz problemów i kwestii społecznych, skali ich występowania oraz lokalizacji
Dostęp do informacji na temat strategii i metod rozwiązy-wania przez gminę problemów społecznych, poczynionych planów, a także etapu ich realizacji
Możliwość udziału w podejmowanych decyzji odnośnie spraw ważnych lokalnie (inwestycje, przeobrażenia, plany) Możliwość udziału w dyskusjach na ważne tematy lokalne Ocena działalności władz oraz instytucji publicznych ważnych w lokalnej przestrzeni, mających wpływ na ich funkcjonowanie
Uzyskiwanie pełnej i rzetelnej informacji w zakresie działania instytucji, ich bieżącej działalności, informacji o należnych świadczeniach, prawach
Prawa obywatela w systemie administracji
publicznej
Być należycie (uczciwie, sprawiedliwie, profesjonalnie) traktowanym przez urzędy i instytucje
Opracowanie własne na podstawie: Z. Knecht, Public relations w administracji publicz-nej. Teoria, praktyka, badania, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2006, s. 44
W kontekście tych właśnie praw i oczekiwań szczególną rolę zyskuje wła-śnie dostęp do informacji publicznej. Opracowana w projekcie interaktywna mapa problemów społecznych i zasobów środowiska lokalnego otwiera przed mieszkańcami możliwość łatwego dostępu do przestrzennej informacji publicz-nej. Dzięki możliwościom informatycznym pozwala ona wizualizować miejsce
występowania poszczególnych zjawisk, a także ich strukturę i dynamikę. Co wię-cej, sprzyja rozwijaniu dyskursu w obrębie powoływanych zespołów oraz po-szczególnych społeczności lokalnych, jak również podejmowaniu współpracy w ramach partnerstw o charakterze instytucjonalno-środowiskowym.