Jako podstawowe działanie metodyczne przyjęliśmy ciągłe zbliżanie się do celu nie na sposób liniowy, ale jakby wspinając się po spirali (rys. 2). Dzięki uwzględnianiu tak zwanego «sprzężenia zwrotnego» (rys. 1), uzy-skujemy nowe perspektywy tych samych zagadnień. Można powiedzieć, że wspinamy się po to, by z «wyższego miejsca» zauważyć, że już w pierw-szych wiekach chrześcijaństwa dokonała się swoista re-interpretacja obu biblijnych pojęć-obrazów przyjętych w zaproponowanej siatce odniesień. Świadkami tej inkulturacji są św. Ireneusz z Lyonu210 (ok. 140–202) i św.
_________________________
209 Zdjęcie zamieszczone zostało w: Rentgenografia strukturalna, w: Wikipedia, [online], [do-stęp 26.12.2009], do[do-stępne w Internecie, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rentgenografia_struk-turalna
210 Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, t. 7, PG, Paris, Migne 1882; tenże, Epideixis, t. 62, SCh, Paris, Éditions du Cerf 1959. Tłumaczenia polskie: Wincenty Myszor, Wykład nauki apo-stolskiej, ŹMT Kraków, WAM 1997 (frag.) Jan Słomka, Adversus haereses 4.37, w:, Ojcowie dzisiaj
Justyn Męczennik211 (ok. 100–165). Wymieniamy ich w tej kolejności, ponie-waż od św. Ireneusza przyjmujemy jego interpretację teologiczną opartą na chrześcijańskim odczytaniu Starego Testamentu, a od św. Justyna Męczen-nika sposoby jego twórczego dialogu z filozofią i kulturą helleńską. Nasz wybór jest wyborem arbitralnym, jednak w pełni uzasadnionym. Cofnięcie się, aż do pierwszych teologicznych interpretacji, pozwala na lepszą obser-wację stosowanych przez uczonych metod. Pozwala też na uzasadnienie przyjęcia metody historiozbawczej jako hipotezy kierującej prowadzonymi badaniami, jako obecnej w zaawansowanych interpretacjach teologicznych bezpośrednio po czasach apostolskich. Do bardziej szczegółowej interpreta-cji opracowywanego modelu teoretycznego przejmiemy Ireneuszową per-spektywę historiozbawczą oraz koncepcję powołania człowieka do istnienia według obrazu i podobieństwa. Wspomnimy też koncepcję rekapitulacji całego stworzenia w Tym, który jest prawdziwie i jedynie Obrazem i Podobień-stwem212, ponieważ wprowadza odniesienia do pełnego dzieła wcielonego
________________________
czytani (rozdział: Stare prawo wolności człowieka), wstęp i tłum. Jan Słomka, Łódź 1995; Andrzej Bober, Antologia patrystyczna, Kraków, WAM 1965, s. 29–56; Marian Michalski, Antologia litera-tury patrystycznej, t. 1, z. 1, Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej 1969; s. 248–278; Wincen-ty Myszor, Chwałą Boga żyjący człowiek, wybór i oprac. Jean Comby, Donna Singels, Żywa Wia-ra, Paryż, Kijów, Kraków, Cerf – Kairos, Wydawnictwo M – Znak 1999; tenże, Bóg w Ciele i Krwi, wybór tekstów Hans Urs von Balthasar, Kraków, Wydawnictwo „M” 2001.
211 Dzieła Justyna Męczennika zawarte są w tomie 6 PG, Paris, Migne 1884. Tłumaczenia polskie: Arkadiusz Lisiecki, Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, POK 4, Poznań, Fiszer i Majew-ski, Księgarnia Uniwersytecka 1926; Leszek Misiarczyk, Apologia I; II, w: Pierwsi apologeci greccy (Kwadratus; Arystydes z Aten; Aryston z Pella; Justyn Męczennik; Tacjan Syryjczyk; Milicja-des; Apolinary z Hierapolis; Teofil z Antiochii; Hermiasz), opracowanie Józef Naumowicz, Kraków, Wydawnictwo „M”, BOK 24 2004, s. 207–284; Marian Michalski, Antologia literatury patrystycznej, t. 1, z. 1, dz. cyt., s. 143–172; opis procesu i męczeństwa, Męczeństwo św. Justyna i towarzyszy, w: Męczennicy, wstęp, opracowanie i wybór tekstów Ewa Wipszycka, Marek Sta-rowieyski, OŻ 9, Kraków, ZNAK 1991, s. 211–216. O samym Justynie Męczenniku: Andrzej Bober, Antologia patrystyczna, dz. cyt. 223–225;
212 Por. Tomasz Dekert, Teoria rekapitulacji Ireneusza z Lyonu w świetle starożytnych koncepcji na temat Adama, Kraków, WAM 2007; John N.D. Kelly, Początki doktryny chrześcijańskiej, tłum. Julia Mrukówna, Warszawa, PAX 1988, wśród licznych cytowań warto zwrócić uwagę na s. 86–89, 132–135. W syntetyczny sposób przedstawiają tę myśl św. Ireneusza: George A. Ma-loney, Chrystus kosmiczny, od Pawła do Teilharda, tłum. Tadeusz Mieszkowski, Warszawa, PAX 1986, s. 90–102; Jacques Dupuis, Chrześcijaństwo i religie. Od konfrontacji do dialogu, tłum. Stani-sław Obirek, Kraków, WAM 2003, s. 209–212; oraz wciąż aktualna Antonio Orbe, Antropología de San Ireneo, Madrit, Editorial Catolica 1969; natomiast w aspekcie upadku człowieka por. Henryk Pietras, Pierwszy grzech ludzi według św. Ireneusza, (AdvHaer V, 23, 1–2), w: Grzech pier-worodny, pr. zbior., Kraków, WAM 1999, s. 25–39; oraz w perspektywie teologii Ducha Święte-go tenże, Wprowadzenie. Początki teologii Ducha ŚwięteŚwięte-go, w: Św. Atanazy Wielki, Listy do Sera-piona, Kraków 1996, s. 35–46.
Wartą zauważenia, szczególnie od strony metodycznej i możliwości obserwacji kreatyw-nego myślenia, jest pozycja, w której autorzy podejmują próbę ukazania myśli św. Ireneusza
Syna Bożego. Antropologia biskupa Lyonu jest w pełni zakorzeniona w Sta-rym Testamencie i nie posiada świadomych odniesień do ówczesnych kon-cepcji filozoficznych. Św. Ireneusz, jakkolwiek sam wychowany w kulturze helleńskiej, przejął w Antiochii doktrynę i nauczanie judeochrześcijan i twórczo je przekształcił na potrzeby walki z poglądami gnostyckimi zagra-żającymi doktrynie chrześcijańskiej. Natomiast od św. Justyna przejmiemy jego koncepcję Logosu-siewcy213, do której teologowie Soboru Watykańskie-go II odwołali się w odniesieniu do misji ad extra Kościoła powszechneWatykańskie-go214. Pełniejsze i bardziej bezpośrednie odniesienie do pozostałych pojęć granicz-nych «czasu i przestrzeni» zostanie ukazane w kolejnej części pracy przy konstruowaniu modelu przestrzeni ludzkiego «dzieła». Jakkolwiek dzięki przyjęciu perspektywy historiozbawczej są one zawsze obecne jako koniecz-ne odniesienie do akceptowakoniecz-nej zmienności.
Rys. 10. Paschalna oś dziejów ________________________
na sposób dyskusyjno-problemowy. Zob. Tadeusz Dzidek, Mistrzowie teologii. Prezentacja – an-tologia tekstów – dyskusja, współpraca: Ewa Hop, Aleksander Horowski, Marek Kita, Piotr Siko-ra, Kraków, Wydawnictwo „M”, 1998, s. 17–41; dostępne na portalu Opoki, materiał wybrany dla Opoki jest częścią większej całości, obejmującej autorów aż do współczesności. [online], [dostępne 31.12.2009], dostępne w WWW, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TD/mi- strzowie/mistrzowie.html
213 Jacques Dupuis, Chrześcijaństwo i religie. Od konfrontacji do dialogu, dz. cyt., s. 206–209; Arkadiusz Lisiecki, Świętego Justyna filozofa i męczennika życie i dzieła, w: Justyn Męczennik, Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, tłum. Arkadiusz Lisiecki, dz. cyt., s. LXXX–XCI.
214 W tym aspekcie można zauważyć, że dzięki doktrynie Ireneusza z Lyonu i Justyna Męczennika uzyskamy perspektywę, dzięki której będzie można uwypuklić całościową per-spektywę wszystkich etapów formalnych metody historiozbawczej.
Przyjęcie metody historiozbawczej jako hipotezy kierującej pozwala również nie zapomnieć, iż w budowanym modelu przyjmujemy perspekty-wę teocentryczną z ciągłym odniesieniem do dzieła Syna w czasie i prze-strzeni, czyli do dzieła paschalnego. Na rysunku obrazującym poziomy działania metodycznego (rys. 2) paschalne dzieło może być przedstawione jako oś wspinającej się ku nieskończoności spirali. Dzieło Jezusa Chrystusa na omawianym rysunku stanowi stałe odniesienie metodologiczne, co zosta-ło przedstawione na rys. 10.