• Nie Znaleziono Wyników

4. MATERIAŁ I METODY

4.1. METODYKA PRAC TERENOWYCH

4.1.4. Kompost z osadu ściekowego

4.1.4.1. Przygotowanie pryzm kompostowych

Podczas badań założono dwie pilotażowe pryzmy kompostowe, które różniły się przede wszystkim rodzajem i udziałem materiału strukturotwórczego, ilością użytego osadu ściekowego oraz jego uwilgotnieniem, uzależnionym od długości okresu składowania.

4.1.4.2. Skład masy kompostowej

Pierwsze pilotażowe doświadczenie kompostowe założono 15 listopada 2004 r., na jednej z 24 kwater odwadniających, osłoniętej szklanymi ścianami i dachem, co w znacznym stopniu ograniczyło wpływ warunków atmosferycznych na przebieg procesu kompostowania (przede wszystkim dopływ wód opadowych). Do odwodnionych i ustabilizowanych osadów ściekowych, składowanych w kwaterze odwadniającej dodano odpady organiczne (trociny i zrębki drzewne pochodzące z pielęgnacji terenów zieleni miasta Recz oraz opadłe liście z w dalszej części pracy tak przygotowana masa

- kwatera wolna

kompostowa będzie nazywana „pryzmą jesienną”, ze względu na czas jej założenia (jesień) i przeważający w niej udział opadłych jesienią 2004 roku liści drzew.

Przed rozpoczęciem procesu kompostowania odpady organiczne z pielęgnacji terenów zieleni poddano procesom wstępnej obróbki. Rozdrobnieniu przy użyciu spalinowego rębaka ciągnikowego podlegały przede wszystkim grube gałęzie drzew i krzewów, które doprowadzono do postaci zrębków, co w znacznym stopniu miało przyśpieszyć ich rozkład.

W przypadku opadłych jesienią 2004 roku liści drzew zastosowano jedynie rozdrobnienie ręczne, gdyż były one już częściowo rozłożone. Udział osadu i dodatku strukturotwórczego w masie kompostowej kształtował się jak 1:1 (V/V). Tak przygotowaną masę kompostową dokładnie ręcznie wymieszano. Dodatkowo pryzmę jesienną dwukrotnie przerzucono podczas trwania procesu kompostowania, w celu lepszego wymieszanie użytych materiałów oraz zapewnienia odpowiedniego natlenienia pryzmy. Pryzma ta nie była dodatkowo podlewana, ze względu na wysokie początkowe uwodnienie wykorzystanych do kompostowania osadów ściekowych. Okres trwania kompostowania to około 8 miesięcy.

Osady ściekowe wykorzystane do założenia pierwszego doświadczenia kompostowego charakteryzowały się bardzo dobrymi cechami fizycznymi: były ziemiste, niezbrylone, bez zapachu. Grupę odpadów organicznych stanowiących dodatek strukturotwórczy tworzyły przede wszystkim gałązki krzewów z jesiennych cięć pielęgnacyjnych żywopłotów, wśród których przeważały: ligustr pospolity (Ligustrum vulgare L.), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus L.) i bez czarny (Sambuscus nigra L.).

Zrębki drzewne pozyskane z rozdrobnienia gałęzi drzew i

krzewów Opadłe liście drzew z jesieni 2004

Ryc. 12. Materiały użyte do ukształtowania pierwszej pryzmy kompostowej (jesień 2004) [fot. E. Dusza]

Duży udział w grupie odpadów organicznych użytych do kompostowania miały także opadłe jesienne liście drzew, zwłaszcza z gatunków: lipa drobnolistna (Tilia cordata L.), lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos L.), klon zwyczajny (Acer platanoides L.) oraz topola biała (Populus alba L.) i topola osika (Populus tremula L.). Dominującym odpadem organicznym w tej grupie były zdecydowanie opadłe liście kolonu zwyczajnego (Acer platanoides L.) (ryc.12.).

Drugą pryzmę pilotażowego doświadczenia kompostowego założono 24 maja 2005 roku. Dla uproszczenia w dalszej części pracy tak uformowana pryzma kompostowa będzie nazywana „pryzmą wiosenną”, ze względu na czas jej założenia (wiosna) i użycie do jej uformowania głównie świeżych, zielonych odpadów organicznych. Do jej ukształtowania wykorzystano ustabilizowany i odwodniony osad ściekowy oraz:

• suchą trawę wraz z kwiatostanami (dalej nazywane sianem) pozyskaną podczas zabiegów pielęgnacyjnych na terenach miasta Recz, gdzie gospodarka zielenią prowadzona jest sporadycznie;

• drobne gałązki pochodzące z cięć pielęgnacyjnych żywopłotów, w których przeważały: ligustr pospolity (Ligustrum vulgare L.), forsycja pośrednia (Forsythia intermedia Thunb.), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus L.) oraz bez czarny (Sambuscus nigra L.);

• ścinki pędów traw z trawników intensywnie pielęgnowanych na obszarze miasta Recz;

• pozostałości opadłych jesiennych liści drzew (wilgotne, częściowo rozłożone), w których dominowały liście klonu zwyczajnego (Acer platanoides) (ryc. 13.).

Odpady z pielęgnacji terenów zieleni

(gałęzie i gałązki drzew i krzewów) Zrębki drzewne

(rozdrobnione gałęzie drzew i krzewów)

Trawa z terenów sporadycznie koszonych oraz

trawa z trawników intensywnie koszonych

Pozostałości jesiennych liści zgromadzonych na terenie oczyszczalni

Ryc. 13. Materiały organiczne wykorzystane do uformowania drugiej”wiosennej” pryzmy kompostowej (wiosna 2005)[fot. E.Dusza]

Podobnie jak w przypadku „pryzmy jesiennej”, odpady organiczne pochodzące z pielęgnacji terenów zieleni miasta Recz wykorzystane do ukształtowania „pryzmy wiosennej”

poddano obróbce wstępnej. Polegała ona przede wszystkim na rozdrobnieniu grubszych gałązek krzewów, przy użyciu spalinowego rębaka ciągnikowego.

Pryzmę tą ukształtowano na terenie otwartym, przy kwaterach odwadniających, na obszarze Miejskiej Oczyszczalni Ścieków (ryc.14.).

R

y

Ryc. 14. Miejsce ukształtowania „pryzmy wiosennej” na terenie Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Reczu

Miejsce kompostowania oczyszczono, a następnie wykopano rów opaskowy i całe podłoże wyłożono czarną folią ogrodniczą, aby jak najskuteczniej zapobiec migracji ewentualnie pojawiających się odcieków z pryzmy w głąb profilu glebowego. Na tak przygotowanym placu, do ustabilizowanych i odwodnionych osadów ściekowych dodawano

3m 1,5m

czarna folia

rów opaskowy

- kwatery osadowe - przepompownia zakładowa - rów technologiczny - przepompownia główna

- miejsce ukształtowania pryzmy kompostowej

pielęgnacyjnych żywopłotów, pozostałości opadłych jesiennych liści drzew), systematycznie wszystko mieszając. Udział osadu i dodatku strukturotwórczego kształtował się jak 1:1.

Następnie masę przeznaczoną do kompostowania uformowano w pryzmę o kształcie trapezu o szerokości 3 m, wysokości 1,5 m i długości ok. 4 m. Podstawę pryzmy stanowiła ziemia wymieszana z rozdrobnionymi gałązkami drzew i krzewów. Pryzmę tą okryto dodatkowo jeszcze czarną folią ogrodniczą w celu zintensyfikowania przemian termicznych, utrzymania niewielkiej zmiany wilgotności, ograniczenia parowania oraz minimalnego dostępu wody opadowej do kompostowanych osadów. Okres trwania kompostowania wyniósł około 7 miesięcy.

W okresie kompostowania pryzmę przerzucono dwukrotnie. Przerzucenie odpadów spowodowało lepsze wymieszanie poszczególnych warstw odpadów organicznych i osadów.

Zabieg ten przeprowadzono, w celu prawidłowego natlenienia pryzmy. Nie stosowano podlewania pryzmy, gdyż przez cały okres pilotażowego kompostowania wilgotność w jej wnętrzu utrzymywała się na poziomie około 55%, co pozwoliło na zachowanie prawidłowych warunków wilgotnościowych umożliwiających właściwy rozwój mikroflory. Sprzyjało temu przede wszystkim użycie dobrze uwodnionych osadów ściekowych oraz panujące w tym okresie warunki atmosferyczne (duża ilość opadów).