Konkurencja w polach kultury

Muzealnicy w zdecydowanej większości zaprzeczają istnieniu konkurencji między instytucjami w których pra-cują. Warto jednak przyjrzeć się tej kwestii uwzględniając typ muzeum jak również staż pracy (a zatem i wiek) respondentów (Wykres 24 i 25).

Myślenie w kategoriach konkurencyjnych najmocniej uwidacznia się wśród pracowników muzeów organizo-wanych przez powiat. Z kolei najbardziej krytycznie w tym względzie wypowiadają się pracownicy muzeów woje-wódzkich i prowadzonych przez osoby prawne. Być może jest to związane z mocniejszym akcentem kładzionym na „tradycyjne” zadania muzeum, a więc stawianie w centrum uwagi zbiorów.

O ile ponad połowa osób o stażu pracy powyżej 5 lat stanowczo odrzuca traktowanie innych muzeów pod-karpackich w kategoriach konkurencji, tak grupa o najkrótszym stażu pracy nie jest już tak jasno określona w tej materii. Zdecydowana większość respondentów uważa więc że konkurencji nie ma bądź nie jest w stanie zająć stanowiska.

Analizując wywiady można znaleźć uzasadnienia takiego postrzegania rzeczywistości. Muzealnicy używają tutaj dwóch kryteriów: rynkowego oraz unikatowości kolekcji. Pierwszy z wyznaczników opiera się na zaprzecze-niu traktowania oferty muzeum w kategorii towaru i przyciągazaprzecze-niu klienta ceną:

nia kulturalne i stricte muzyczne. Pozostałe instytucje kulturalne (domy kultury, galerie, biblioteki) wskazywano dużo rzadziej. Fakt częstszego wskazywania muzeów może być co prawda interpretowany miejscem przeprowadzania badania, niemniej jednak różnica jest na tyle duża, aby uznać je za mocny element marketingu miejsc.

Wykres 23. Czy muzeum można wykorzystać w promocji miasta (N=420)

Źródło: Badanie gości muzeów

Poprzednią interpretację potwierdza rozkład odpowiedzi na kolejne pytanie, w którym o możliwość wykorzystania muzeów w promocji miast zapytano bezpośrednio. Ponad 90% respondentów uważa, że badane muzea mogą być wykorzystane w marketingu miejsc.

4.5. Konkurencja w polach kultury

Muzealnicy w zdecydowanej większości zaprzeczają istnieniu konkurencji mię-dzy instytucjami w których pracują. Warto jednak przyjrzeć się tej kwestii uwzględniając typ muzeum jak również staż pracy (a zatem i wiek) respondentów:

0,71% 1,19% 5,48%

32,14%

60,48%

Zdecydowanie

nie Raczej nie Trudno

powiedzieć Raczej tak Zdecydowanie tak

44

Nie spotkałem się z sytuację, ze muzea w Polsce ścigają się ze sobą pod kątem cen biletów. Bo mu-zeum w [mieście D.P.] może mieć za wejście, to jest sytuacja teraz abstrakcyjna, wymyślona na potrzeby rozmowy tu i teraz. My mamy bilety po 20 zł od osoby, a muzeum w Szczecinie ma bilety po 60 zł od osoby i teraz ponieważ muzeum w Szczecinie chce mieć więcej osób, no to teraz schodzi z ceny i też ma po 20 zł, więc jesteśmy konkurencyjni, ale to tak nie działa.

Dyrektor, Muzeum-03–01 W przypadku unikatowości kolekcji muzealnicy, bez względu na organizatora, wskazują, że warunkiem trak-towania innego muzeum jako konkurencji jest równoważność zbiorów:

B: A jak Pani traktuje inne muzea, które funkcjonują w pobliżu? Czy to jest konkurencja?

R: Nie. Nie, absolutnie. Absolutnie. Każde muzeum jest odrębnością. Bo takie eksponaty, które ja mam, to drugie muzeum nie ma. A to, które drugie muzeum ma, to ja nie mam. Bo to jest miejscowe i... może być podobne, może się tam niektóre... mogą się niektóre pokrywać, ale nawet i w [sąsiedniej miejscowości D.P.]

byłam w skansenie, no to, co ja mam, to widziałam, że oni tam nie mają, a to co oni mieli, to ja znów nie mam.

Wykres 24. Czy inne muzea na terenie województwa podkarpackiego można traktować jako konku-rencję (z perspektywy instytucji, N=166)?

Źródło: Badanie pracowników

Myślenie w kategoriach konkurencyjnych najmocniej uwidacznia się wśród pracowni-ków muzeów organizowanych przez powiat. Z kolei najbardziej krytycznie w tym względzie wypowiadają się pracownicy muzeów wojewódzkich i prowadzonych przez osoby prawne. Być może jest to związane z mocniejszym akcentem kładzionym na

„tradycyjne” zadania muzeum, a więc stawianie w centrum uwagi zbiorów.

Wykres 25. Czy inne muzea na terenie województwa podkarpackiego można traktować jako konku-rencję (z perspektywy wieku, N=157)?

Źródło: Badanie pracowników

O ile ponad połowa osób o stażu pracy powyżej 5 lat stanowczo odrzuca traktowanie innych muzeów podkarpackich w kategoriach konkurencji, tak grupa o najkrótszym stażu pracy nie jest już tak jasno określona w tej materii. Zdecydowana większość re-spondentów uważa więc że konkurencji nie ma bądź nie jest w stanie zająć stanowi-ska.

Wykres 24. Czy inne muzea na terenie województwa podkarpackiego można traktować jako konku-rencję (z perspektywy instytucji, N=166)?

Źródło: Badanie pracowników

Myślenie w kategoriach konkurencyjnych najmocniej uwidacznia się wśród pracowni-ków muzeów organizowanych przez powiat. Z kolei najbardziej krytycznie w tym względzie wypowiadają się pracownicy muzeów wojewódzkich i prowadzonych przez osoby prawne. Być może jest to związane z mocniejszym akcentem kładzionym na

„tradycyjne” zadania muzeum, a więc stawianie w centrum uwagi zbiorów.

Wykres 25. Czy inne muzea na terenie województwa podkarpackiego można traktować jako konku-rencję (z perspektywy wieku, N=157)?

Źródło: Badanie pracowników

O ile ponad połowa osób o stażu pracy powyżej 5 lat stanowczo odrzuca traktowanie innych muzeów podkarpackich w kategoriach konkurencji, tak grupa o najkrótszym stażu pracy nie jest już tak jasno określona w tej materii. Zdecydowana większość re-spondentów uważa więc że konkurencji nie ma bądź nie jest w stanie zająć stanowi-ska.

45 B: Czyli konkurencja by była, gdyby muzea miały takie same [zbiory D.P.]?

R: Takie same tak. To by była konkurencja, ale taki cud się nie stanie. Każde muzeum jest inne.

Kustosz, Muzeum-10–01 Zaprzeczenie istnienia konkurencji nie oznacza, że w polu kultury jej nie ma. Muzealnicy wskazują inne zja-wiska ją tworzące. Pojawia się w odniesieniu do tego pojęcie zdrowej konkurencji:

To znaczy przygotowanie jak najlepszych programów. Przygotowanie jak najlepszych ofert, tworzenie pewnych wzorców do których by się można było odnosić. I mówiąc konkurencja, zdrowa, mam na myśli coś takiego. Tworzenie pewnych wzorców, pewnych norm postępowania czy też norm działań które można by przenosić na grunt. Nie dokonywać kalki, ale dokonywać modyfikacji własnej działalności pod wpływem lep-szych rozwiązań. bo... myślę sobie, że absolutnie błędnym jest założenie, że jesteśmy najlepsi, tak? W ogó-le... nie mówię o muzeum, mówię ogólnie, każde muzeum powinno... Nie ma czegoś takiego jak „powinno”.

Muzea tworzą pewną wspólnotę. Poszłabym dalej, tworzą rodzinę, tak? i w tym wypadku ważne jest wsparcie wzajemne, natomiast nie konkurencja. Jeżeli ktoś nas postrzega jako konkurencję, to jest najgorsze możli-we... traktowanie instytucji, czy też pracowników instytucji. Owszem, ja się będę posługiwała dużym słowem

„instytucja”, ale naprawdę tworzą ją ludzie. Konkretni ludzie, którzy tworzą określone programy i określone normy dział... normy przyjmują, nowe formy działań wprowadzają i ważne jest to, żeby móc się... móc ze sobą współpracować em... bez względu na wielkość muzeum, bez względu na rangę muzeum, ale współ-praca jest najważniejsza. Bo ona prowadzi do tego, żeby te muzea były jeszcze bardziej dostępne, jeszcze lepiej odbierane przez y... przez turystów, jeszcze lepiej odbierane w ogóle przez społeczeństwo.

Edukator, Muzeum-09–02 Interesujące jest również podejście do samej obecności innych instytucji muzealnych w tej samej miejsco-wości. Niektórzy rozmówcy wyrażają przekonanie, że pojawienie się nowych muzeów może skutkować zwięk-szeniem ruchu turystycznego, a co za tym idzie dopływ gości do wszystkich instytucji.

Jeśli muzea nie konkurują ze sobą, warto również ustalić, jakie jest ich podejście do innych instytucji kultury.

Poniższa tabela zestawia wyniki pytania o stopień utożsamienia się z pytaniami dotyczącymi traktowania tych organizacji w kontekście konkurencji i współpracy.

Jak się okazuje, muzealnicy podkarpaccy także innych instytucji kultury nie traktują w charakterze konkuren-cji, ale też nie są silnie przekonani o występowaniu współpracy między różnymi instytucjami kulturalnymi. Ozna-czać to może, że instytucje kultury na terenie województwa podkarpackiego funkcjonują we względnej izolacji.

Zaprzeczają temu jednak wypowiedzi muzealników, które będą omawiane w kolejnych rozdziałach.

Inne instytucje kultury są, podobnie jak muzea, ocenia ze względu na to, co mogą oferować, czyli do kina, te-atru lub domu kultury widz przychodzi w innych celach niż do muzeum. Nie budzi to sytuacji konfliktowych. Problem natomiast może stwarzać organizowanie imprez w tym samym czasie, co wymaga od gościa wyboru. W przypad-ku muzeów odnosi się to bezpośrednio do Nocy Muzeów, jeśli bowiem potencjalny zwiedzający zdecyduje się

od-rodzinę, tak? i w tym wypadku ważne jest wsparcie wzajemne, natomiast nie konkuren-cja. Jeżeli ktoś nas postrzega jako konkurencję, to jest najgorsze możliwe.. traktowanie instytucji, czy też pracowników instytucji. Owszem, ja się będę posługiwała dużym sło-wem „instytucja”, ale naprawdę tworzą ją ludzie. Konkretni ludzie, którzy tworzą określone programy i określone normy dział.. normy przyjmują, nowe formy działań wprowadzają i ważne jest to, żeby móc się.. móc ze sobą współpracować em.. bez względu na wiel-kość muzeum, bez względu na rangę muzeum, ale współpraca jest najważniejsza. Bo ona prowadzi do tego, żeby te muzea były jeszcze bardziej dostępne, jeszcze lepiej od-bierane przez y.. przez turystów, jeszcze lepiej odod-bierane w ogóle przez społeczeństwo.

Edukator, Muzeum-09-02

Interesujące jest również podejście do samej obecności innych instytucji muze-alnych w tej samej miejscowości. Niektórzy rozmówcy wyrażają przekonanie, że poja-wienie się nowych muzeów może skutkować zwiększeniem ruchu turystycznego, a co za tym idzie dopływ gości do wszystkich instytucji.

Jeśli muzea nie konkurują ze sobą, warto również ustalić, jakie jest ich podej-ście do innych instytucji kultury. Poniższa tabela zestawia wyniki pytania o stopień utożsamienia się z pytaniami dotyczącymi traktowania tych organizacji w kontekście konkurencji i współpracy.

Tabela 9. Ocena relacji z innymi instytucjami na osi konkurencja-współpraca (średnia, 1-5)

Pytanie Organizator

Woje-wództwo Powiat Miasto/

gmina Osoba

Jak się okazuje, muzealnicy podkarpaccy także innych instytucji kultury nie trak-tują w charakterze konkurencji, ale też nie są silnie przekonani o występowaniu współ-pracy między różnymi instytucjami kulturalnymi. Oznaczać to może, że instytucje kultu-ry na terenie województwa podkarpackiego funkcjonują we względnej izolacji. Zaprze-czają temu jednak wypowiedzi muzealników, które będą omawiane w kolejnych roz-działach.

Inne instytucje kultury są, podobnie jak muzea, ocenia ze względu na to, co mogą oferować, czyli do kina, teatru lub domu kultury widz przychodzi w innych celach niż do muzeum. Nie budzi to sytuacji konfliktowych. Problem natomiast może stwarzać organizowanie imprez w tym samym czasie, co wymaga od gościa wyboru. W

przy-46

wiedzać podczas niej muzea w Rzeszowie to może mu się nie udać wizyta w innych miejscowościach. Stąd np.

Muzeum Historyczne w Sanoku nie bierze udziału w Nocy Muzeów, lecz w odbywającej się w innym terminie im-prezie Noc Kultury Galicyjskiej. W przypadku zaś pokrywania się terminów wydarzeń podjęte zostały na poziomie miast i województwa starania mające na celu stworzenia kalendarza imprez, który ma ułatwić planowanie działań.