• Nie Znaleziono Wyników

Kontrola jakości w sporządzaniu i badaniu sprawozdania finansowego

ASPEKTY ETYCZNE WSPÓŁCZESNEJ RACHUNKOWOŚCI

2. Kontrola jakości w sporządzaniu i badaniu sprawozdania finansowego

Aby rachunkowość sprawnie realizowała wszystkie przypisywane jej funk-cje, informacje sprawozdawcze muszą być prawidłowe, czyli o odpowiedniej jakości. Można przyjąć, że skoro informacje dostarczane przez rachunkowość stanowią jej swoisty produkt, to zagadnienie prawidłowości tych informacji jest zbieżne z problematyką jakości produktów w sferze produkcji materialnej. Ta analogia umożliwia wykorzystanie bogatego dorobku kwalitologii do rozwiąza-nia problemu określerozwiąza-nia cech prawidłowych informacji11. Cechy jakościowe informacji płynących z systemu rachunkowości można wyprowadzić również z cech jakościowych sprawozdania finansowego, zawartych w założeniach kon-cepcyjnych MSSF (MSR). Na cechy te składają się: zrozumiałość, przydatność,

10 Ibid., s. 30.

11 Por. B. Micherda, Ł. Górka, M. Szulc: Zarządcza interpretacja sprawozdania finansowego.

Difin, Warszawa 2010, s. 33-36.

Bronisław Micherda 78

wiarygodność, porównywalność12. Nowe ramy konceptualne w zakresie celów i cech jakościowych informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych akcen-tują jego użyteczność wyznaczoną według dwóch podstawowych cech, istotno-ści i wiernoistotno-ści odzwierciedlenia ocen13.

W swym rozwoju rachunkowość powołała systemowe gwarancje wiary-godności sprawozdania finansowego. Na szczególną uwagę zasługuje tu metoda bilansowa jako podstawa „logiki” rachunkowości. Metoda bilansowa to specy-ficzny sposób rozumowania w związku z podwójnym rozpatrywaniem działal-ności gospodarczej. W wyniku takiego podejścia powstają dwie grupy wielkości, które charakteryzują działalność gospodarczą. Konsekwencję metody bilansowej stanowi w rachunkowości zasada podwójnego zapisu. Podwójny skutek każdej operacji gospodarczej w zasobach jednostki gospodarczej, potwierdzony po-dwójnym zapisem na kontach, umożliwia niejako automatyczną sprawdzalność danych rachunkowości. Powyższą równowagę można sprawdzić poprzez spo-rządzenie tabelarycznego zestawienia obrotów i sald, którego znaczenie wydat-nie podkreślają obowiązujące regulacje prawne rachunkowości.

Zapisy księgowe muszą być też odpowiednio udokumentowane. Ustawa o rachunkowości stanowi, że dowodem księgowym jest rzetelnie i prawidłowo sporządzony dokument potwierdzający wystąpienie zdarzenia gospodarczego w określonym miejscu i czasie. Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera na-leży stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem, mo-dyfikacją lub ukryciem zapisu.

Do systemowych gwarancji wiarygodności sprawozdania finansowego zali-czyć należy konieczność uzgodnienia sald z rzeczywistym stanem końcowym składników bilansowych poprzez inwentaryzację. Istotnym elementem procesu inwentaryzacji są czynności zmierzające do ustalenia rzeczywistego stanu składników bilansowych w celu sprawdzenia i sprostowania danych księgo-wych. Do systemowych gwarancji wiarygodności sprawozdania finansowego należy też zaliczyć wycenę bilansową majątku i kapitałów jednostki w momen-cie zamknięcia roku obrotowego, aktualizację wyceny. Ostateczne rozliczenie i zamknięcie roku obrotowego wymaga zaś zatwierdzenia rocznego sprawozda-nia finansowego.

Podkreślić należy, że pełna realizacja kontrolnej funkcji rachunkowości, da-jąca w efekcie wiarygodne sprawozdanie finansowe, wspierana być musi przez świadomie i celowo skonstruowaną politykę rachunkowości14.

12 Ibid., s. 36-38.

13 Ibid., s. 38-39.

14 Por. P. Zieniuk: Kontrolna funkcja polityki rachunkowości. W: Współczesne aspekty realizacji kontrolnej funkcji rachunkowości. Red. B. Micherda. Difin, Warszawa 2011.

Aspekty etyczne współczesnej rachunkowości 79

Jakość informacji sprawozdawczej w dużym stopniu zależy od problematy-ki kontroli w procesie badania sprawozdania finansowego15. Podkreślić tu należy wykorzystanie kontroli wewnętrznej poprzez tzw. badanie zgodności. Należy jednak wskazać na osłabienie problematyki badania systemu kontroli wewnętrz-nej w regulacjach ustawowych poprzez wyeliminowanie tego elementu z treści raportu z badania16. Nadal jednak wymogi oceny kontroli wewnętrznej jako elementu raportu z badania pozostały w zasadach wykonywania zawodu biegłego rewidenta, co potwierdza również praktyka badania sprawozdań finansowych.

Warunkiem utrzymania odpowiednio wysokiego poziomu badania spra-wozdań finansowych jest istniejący do tej pory w podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych obowiązek wewnętrznej weryfikacji. Biegły rewident, dokonujący weryfikacji pracy wykonanej przez innego biegłego rewi-denta, poddaje kontroli i ocenie rzetelność i zgodność z procedurami oraz do-puszczalnymi technikami badania poszczególnych obszarów jednostki. Wskaza-na instytucja weryfikacji wewnętrznej to istotny element kontroli procesu badania sprawozdania finansowego, podnoszący jakość tego procesu.

Biegli rewidenci tworzą samorząd biegłych rewidentów, zwany Krajową Izbą Biegłych Rewidentów, do której przynależność jest obowiązkowa i powsta-je w momencie wpisu do repowsta-jestru biegłych rewidentów. Poprzez szeroki wa-chlarz swoich zadań Krajowa Izba Biegłych Rewidentów dba o zapewnienie odpowiedniego poziomu usług świadczonych przez biegłych rewidentów, jed-nocześnie sprawując nadzór nad ich jakością. W 2002 roku po raz pierwszy po-wołano do życia Krajową Komisję Nadzoru zajmującą się organizowaniem oraz sprawowaniem nadzoru i kontroli nad należytym wykonywaniem zawodu bie-głego rewidenta, a także przestrzeganiem procedur badania sprawozdań finan-sowych przez podmioty uprawnione do badania sprawozdań finanfinan-sowych. Kon-trola w podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych przeprowadzana jest co najmniej raz na trzy lata. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości do Krajowego Rzecznika Dyscyplinarnego kierowane są sto-sowne wnioski o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.

Wagę istniejącego problemu zapewnienia odpowiedniego poziomu jakości badania sprawozdania finansowego, a tym samym konieczność wdrożenia nie-zbędnych procedur kontrolnych procesu badania, podkreśla fakt jego ujęcia

15 Por. B. Micherda, Ł. Górka, E. Grabowska-Kaczmarczyk, M. Szulc: Istota i przesłanki jakości informacji o badanym sprawozdaniu finansowym. W: Jakość usług biegłego rewidenta. KIBR, Jachranka 2007; B. Micherda, E. Grabowska-Kaczmarczyk: Kontrola jakości w procesie bada-nia sprawozdabada-nia finansowego w świetle zasad etyki i aktualnych regulacji Unii Europejskiej.

W: Etyka biegłego rewidenta w teorii, prawie i praktyce. KIBR, Jachranka 2006.

16 Art. 65 ust. 5 pkt 3 zmieniony przez art. 1 pkt 8 Ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 o zmianie Ustawy o rachunkowości. Dz.U. nr 145, poz. 1535.

Bronisław Micherda 80

w międzynarodowych regulacjach prawnych17. Regulacje te stanowią przesłankę nowej ustawy w zakresie rewizji finansowej, która powołała nadzór publiczny w postaci Krajowej Komisji Nadzoru18. Kontrole w imieniu KKN sprawują kon-trolerzy zatrudnieni w KIBR19.

Problematyka kontroli pracy biegłego rewidenta jest więc nieodłącznym elementem procesu badania sprawozdania finansowego. Dzięki rozbudowanemu czteroetapowemu systemowi kontroli oczekuje się polepszenia jakości pracy biegłego rewidenta oraz informacji sprawozdawczych zawartych w badanym sprawozdaniu finansowym. Działania te łączą się ponadto z problematyką wprowadzania audytu zewnętrznego w sferze finansów publicznych oraz rozsze-rzaniem zakresu sprawozdawczości z dziedziny społecznej odpowiedzialności biznesu20. Współczesny auditing, postrzegany w historycznym rozwoju, traktuje się jako element ładu korporacyjnego21.

Outline

Powiązane dokumenty