Badania przeprowadzono na grupie 20 pacjentów w wieku 6–13 lat, którym zalakowano 58 powierzchni żujących w stałych zębach trzonowych i przedtrzonowych.
Zęby do zabiegu lakowania przygotowywano dwiema metodami: tradycyjną oraz air-polishing. W metodzie tradycyjnej powierzchnie żujące zębów oczyszczano szczoteczką zakładaną na wiertarkę wolnoobrotową z użyciem pasty Detartrine firmy Septodont. W metodzie air-polishing do oczyszczenia powierzchni żujących zę-bów wykorzystano piaskarkę PROPHYflex 2 firmy KaVo, zakładaną na rękaw turbinowy. Poziom natężenia bólu towarzyszącego zabiegom oczyszczania powierzchni zębów oceniano przy zastosowaniu skali FAS (Facial Affective Scale – McGrath i wsp. [10]) zmodyfikowanej przez autorów na potrzeby tego badania. Oryginalną skalę
Ryc. 1. Graficzna skala FAS zmodyfikowana przez autorów na potrzeby badania
Fig. 1. Graphical FAS scale modified by authors for the purpose of this study
T a b e l a 1. Przedstawienie materiału badawczego T a b l e 1. Experimental summary
Parametry / Parameters Materiał użyty do lakowania / Sealer Łączna liczba badanych zębów Total number of teeth Helioseal F Clinpro Sealant
Przygotowanie powierzchni zęba do zabiegu lakowania Preparation of tooth surface
metoda tradycyjna
conventional method 11 18 29
metoda air-polishing
air-polishing method 9 20 29
Łączna liczba badanych zębów
Total number of teeth 20 38 58
T a b e l a 2. Ocena natężenia lęku przeprowadzona przy zastosowaniu 5-stopniowej skali FAS w zależności od zastosowanej metody przygotowania zęba do zabiegu lakowania
T a b l e 2. Pain intensity assessed through a 5-degree FAS scale for different methods of surface elaboration Metoda przygotowania
powierzchni zęba Tooth surface preparation method
Skala FAS (ocena pacjentów) / FAS scale (patients assessment) Łączna liczba pacjentów Total number
of patients bardzo słaby ból
very weak pain słaby ból
weak pain średni ból
medium pain silny ból
strong pain bardzo silny ból very strong pain
Tradycyjna / conventional 11 5 4 0 0 20
Air-polishing 7 11 0 1 1 20
uproszczono i zredukowano z 9 do 5 twarzy (ryc. 1), któ-rym podporządkowano kolejno następujące przymiotniki i wartości numeryczne: bardzo słabo – 10, słabo – 30, średnio – 50, mocno – 70, bardzo mocno – 90. Ból podczas oczyszczania powierzchni zębów dzieci określały po za-kończeniu leczenia, zaznaczając, która twarz najbardziej odpowiada ich odczuciom.
Po oczyszczeniu powierzchni żującej zęby lakowano materiałami Helioseal F (Ivoclar Vivadent) oraz clinpro Sealant (3M eSPe) zgodnie z zaleceniami producentów.
Po upływie 6 miesięcy przeprowadzono badanie kontrolne w oparciu o następujące kryteria: całkowite ewentualnie częściowe zachowanie laków lub całkowita ich utrata. W ta-beli 1 zawarto zestawienie materiału badawczego.
Wyniki
Przeanalizowano poziom natężenia bólu towarzyszą-cy zabiegom oczyszczania powierzchni zębów metodami:
tradycyjną oraz abrazji powietrznej. Wśród 20 pacjentów metodę tradycyjną w pełni zaakceptowało 11, natomiast metodę air-polishing 7. W metodzie tradycyjnej 5 pacjentów określiło ból towarzyszący zabiegowi jako słaby, a 4 jako średni. W metodzie air-polishing 11 pacjentów oceniło ból jako słaby, 1 jako silny i 1 jako bardzo silny (tab. 2).
ZAcHOWANIe PAcJeNTA I UTRZYMANIe LAKÓW SZcZeLINOWYcH PO OPRAcOWANIU POWIeRZcHNI ZĘBA 157
Po okresie 6 miesięcy na 58 zalakowanych powierzchni żujących zębów, pełne utrzymanie stwierdzono w 37 przy-padkach (64%), w tym 17 laków założonych po uprzed-nim przygotowaniu powierzchni metodą tradycyjną, a 20 po przygotowaniu metodą air-polishing. całkowitą utratę laku stwierdzono w 8 przypadkach (14%), w 3 po zastoso-waniu metody tradycyjnej i w 5 po zastosozastoso-waniu metody air-polishing, co przedstawiono w tabeli 3.
Dyskusja
Zastosowanie techniki air-polishing do opracowania powierzchni żującej zębów przed użyciem uszczelniaczy bruzd jest zalecane przez wielu autorów [7, 8], jednak w oce-nie pacjentów oce-nie jest ona całkowicie bezbolesna. Podczas zabiegu uszkodzeniu mogą ulegać tkanki miękkie, a co za tym idzie, mogą pojawiać się nieprzyjemne odczucia [8, 11]. Obu metodom, zarówno air-polishing, jak i tradycyjnej, towarzyszy pewien poziom hałasu, który może wywoływać lęk u młodocianych pacjentów. Na uwagę zasługuje fakt, że przygotowanie zęba jest akceptowane na podobnym poziomie w obu metodach. W 1988 r. garcia-gadoy i Me-dlock [12] przeprowadzili badania porównawcze stopnia oczyszczenia powierzchni nieobjętych próchnicą bruzd przy zastosowaniu metody konwencjonalnej (drobnocząstecz-kowy pumeks z wodą i gumka) lub metody air-polishing.
W SeM stwierdzono, że wszystkie zęby oczyszczone kon-wencjonalnie mają w bruzdach zanieczyszczenia, natomiast po zastosowaniu air-polishing powierzchnia bruzd i szczelin była czysta. W badaniach własnych nie stwierdzono różnic pomiędzy stopniem utrzymania laków a sposobem przy-gotowania powierzchni zębów. Podobne wyniki uzyskali Berry i Ward [13], nie stwierdzając różnic w sile wiązania materiału kompozytowego do powierzchni zęba po opra-cowaniu tkanek twardych metodą tradycyjną oraz metodą air-polishing. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż wy-niki badań własnych obejmują okres 6 miesięcy i mogą być interpretowane jedynie jako wstępne.
Wnioski
Pacjenci w wieku rozwojowym w zbliżonym stopniu akceptują przygotowanie powierzchni zębów do zabiegów 1.
lakowania metodami tradycyjną oraz air-polishing.
T a b e l a 3. Stopień utrzymania laków w zależności od zastosowanej metody przygotowania powierzchni zęba do zabiegu lakowania T a b l e 3. Degree of sealers retention for different methods of surface preparation
Metoda przygotowania powierzchni zęba Tooth surface preparation method
Stopień utrzymania laku / Degree of sealers retention Łączna liczba badanych zębów
Tradycyjna / conventional 17 9 3 29
Air-polishing 20 4 5 29
Łączna liczba badanych zębów
Total number of teeth 37 13 8 58
Zastosowana metoda przygotowania powierzchni zębów nie wpływa na stopień utrzymania laków. 2.
Piśmiennictwo
Banerjee A., Watson T.F., Kidd A.M.
1. : Dentine caries excavation: a review
of current clinical techniques. Br. Dent. J. 2000, 188, 476–482.
Bruzda-Zwiech A., Pypeć L.J.
2. : Ocena bolesności zabiegów
maszyno-wego oraz chemomechanicznego usuwania zmienionych próchnicowo twardych tkanek zębów u dzieci. Prz. Stom. Wieku Rozw. 2001, 2, 23–25.
Ciepły J., Kwapińska H.
3. : Przegląd metod stosowanych w leczeniu próch-nicy zębów – część I: metody inwazyjne. Por. Stom. 2004, 7, 17–20.
Lella A., Bladowski M., Miśków K.
4. : Dziecko w gabinecie
stomatolog-icznym. Twój Prz. Stom. 2002, 5, 8–11.
Raczyńska M., Jodkowska E., Pokora L.
5. : Ocena porównawcza różnych
technik preparacji twardych tkanek zęba. część I. Opis wybranych technik preparacji ubytków próchnicowych. Stom. Współcz. 2004, 2, 25–29.
Yip H.K., Samaranayake L.P.
6. : caries removal techniques and
instru-mentation: a review. clin. Oral Investig. 1998, 2, 148–154.
Pękacki P.
7. : Abrazja powietrzna – stara metoda, nowe nadzieje. Mag.
Stom. 2001, 7–8, 60–62.
Wędrychowicz-Welman A.
8. : Wpływ techniki „air-polishing” na tkanki zęba oraz środowisko jamy ustnej (przegląd piśmiennictwa). Mag.
Stom. 1993, 2–3, 46–48.
Jadczyk B., Szumiłowicz J.P.:
9. Natężenie bólu podczas opracowania
ubytków próchnicowych metodą abrazji powietrznej w subiektywnej ocenie pacjentów. Doniesienie wstępne. Nowa Stom. 2004, 1, 7–10.
McGrath P.A., Seifert C.E., Speechley K.N., Booth J.C., Stitt L., Gibson 10.
M.C.: A new analogue scale for assessing children’s pain: an initial validation study. Pain, 1996, 64, 435–443.
Lipski M., Trąbska M.
11. : Wpływ usuwania złogów nazębnych techniką
„air-polishing” na powierzchnię twardych tkanek zęba. Badania w SeM.
Mag. Stom. 1996, 10, 16–19.
Edel A.
12. : Airpolishing w stomatologii. Stom. Współcz. 1996, 3, 130–137.
Berry III E.A., Ward M.
13. : Siła wiązania materiału kompozytowego
do szkliwa ścieranego powietrzem. Quintessence Lek. Stom. 1997, 1, 49–53.
Komentarz
O powodzeniu zabiegu lakowania decyduje wiele czynników, m.in. nowoczesna diagnostyka oraz skuteczne oczyszczenie wnętrza bruzdy. Współczesna diagnostyka bruzd opiera się na wykorzystaniu zjawiska fluorescencji, natomiast do oczyszczania bruzd stosowane są piaskarki.
Jak wykazują badania, opracowanie bruzdy metodą
air-158 DANUTA WASZKIeL, GRAŻYNA MARcZUK-KOLADA, BARBARA SZAFRAŃSKA, eLŻBIeTA ŁUcZAJ-cePOWIcZ abrasion, pozostawia bruzdę czystą, a na powierzchni
szkli-wa powstają mikroretencje w postaci rowków i zagłębień (co dodatkowo zwiększa powierzchnie przylegania do tkanek zęba). Autorzy pracy w badaniach własnych wykorzystali zjawisko air-polishing. Polerowanie przy użyciu ścierni-wa i powietrza stosuje się podczas oczyszczania zębów z osadu i przebarwień. Przeprowadzone badania in vivo
warto poszerzyć badaniami in vitro, aby sprawdzić efekt działania metody air-polishing na stan bruzd (z uwzględnie-niem rodzaju ścierniwa i ciśnienia). Badania są wartościowe, ponieważ dotyczą codziennej pracy lekarza stomatologa, czynności zabezpieczenia i wypełnienia bruzd.
prof. dr hab. n. med. Krystyna Lisiecka-Opalko
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 3, 159–164
JADWIGA WAŚKOWSKA, RAFAŁ KOSZOWSKI, ANNA ZAWILSKA1