Charakterystyka badanej grupy
Badanie przeprowadzono w grupie 145 kobiet w wieku 19–25 lat (μ = 21,43; σ = 0,97) oraz 74 mężczyzn w wieku 19–25 lat (μ = 21,52; σ = 1,22), przy czym wiek potrakto-wano jako cechę skokową, określoną liczbą skończonych lat w momencie przeprowadzania badania. Osobami badanymi byli studenci III roku wydziału Lekarskiego i Stomatolo-gicznego oraz I roku wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.
CAPT jako narzędzie pomiarowe
Do badania obrazu ciała wykorzystano Color-A Person Body Dissatisfaction Test (CAPT) autorstwa O.W. Wooleya [13]. Jest to bezsłowny test przeznaczony do badania emo-cjonalnego aspektu obrazu ciała, tj. niezadowolenia z ciała u osób dorosłych. Test zawiera 2 arkusze przedstawiające sylwetkę męską i kobiecą (stojącą przodem i bokiem). Za-daniem osoby badanej jest wyobrażenie sobie siebie w roli tej schematycznej postaci i ustosunkowanie się do własnego ciała przy wykorzystaniu 5 kategorii (od bardzo zadowolony do bardzo niezadowolony). W tym celu badany posługuje się pięcioma kolorami – zamalowuje postać stosownie do tego jak ocenia daną cześć swojego ciała. Kolorom przyporządkowuje się liczby od 1 do 5, przy czym 1 oznacza kategorię bardzo zadowolony, zaś 5 kategorię bardzo niezadowolony.
Zaletą testu CAPT jest dowolność. Osoba badana sama decyduje jak podzieli sylwetkę (jakie elementy ciała wybie-rze do oceny) i które kategorie (od bardzo zadowolony do bardzo niezadowolony) zastosuje. W instrukcji testu brak jest jakichkolwiek sugestii co do podziału postaci, co umożliwia osobie badanej ujawnienie jak najbardziej subiektywnej oceny własnego ciała. Natomiast na poziomie analizy ry-sunku badacz posługuje się szablonem, który pozwala mu na wprowadzenie ujednoliconej punktacji i zastosowanie metod ilościowych.
Wynik ogólny CAPT to średnia wartość następujących 16 części ciała: włosy, twarz, barki, ramiona, przedramiona, dłonie, klatka piersiowa, piersi, talia, brzuch, biodra, po-śladki, uda, łydki, kostki i stopy (w przypadku mężczyzn jest to średnia z ocen 15 części ciała, gdyż wyłączona jest ocena piersi) – i stanowi ogólną miarę niezadowolenia z wła-snego ciała. Oblicza się także średnie wyniki dla dwóch zespołów obszarów ciała. CAPT1 to średni wynik liczo-ny dla obszarów: brzuch, biodra, uda i pośladki, CAPT2 to średnia pozostałych obszarów ciała (12 obszarów dla kobiet i 11 obszarów dla mężczyzn). Dodatkowo CAPT umożliwia ocenę stopnia zróżnicowania (discrimination) obrazu ciała, którego operacjonalizacją jest tzw. wskaźnik dyskryminacji (WD). W celu obliczenia WD podaje się liczbę tych fragmentów ciała, które zostały pokolorowane na odmienne kolory w stosunku do sąsiadujących części ciała – oddzielnie dla sylwetki ustawionej przodem i bo-kiem. Wartość średnia dla dwóch sylwetek stanowi miarę zróżnicowania obrazu ciała.
Ze względu na fakt, że w badaniach nad obrazem ciała, w których porównuje się wyniki kobiet i mężczyzn, często używa się terminu satysfakcja, należy podkreślić, że w ni-niejszym badaniu przedmiotem badania jest niezadowolenie z własnego ciała. Jak wskazuje pełna nazwa w języku angiel-skim – Color-A Person Body Dissatisfaction Test – CAPT przeznaczony jest do pomiaru braku satysfakcji z własne-go ciała, a zatem im wynik jednostkowy jest wyższy, tym większe jest niezadowolenie danej osoby z własnego ciała i jednocześnie im wyższa jest wartość oceny poszczególnej części ciała, tym większy jest u badanego stopień niezado-wolenia z danego elementu obrazu ciała.
PORÓWNANIE SUBIEKTYWNEJ OCENY CIAŁA MĘŻCZYZN I KOBIET W WIEKU 19–25 LAT 29 Procedura badania
W niniejszym badaniu posłużono się nieznacznie zmodyfi kowaną wersją CAPT. Osoby badane proszono o wypełnienie arkusza testowego zawierającego rysunek postaci kobiecej lub męskiej, do którego dodano metryczkę dotyczącą wieku, wzrostu i wagi celem obliczenia wartości wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI) według wzoru BMI = waga (kg)/wzrost (m)2. Zamiast kolorów po-służono się pięcioma różnymi wzorami, które umieszczono na arkuszu badania wraz z nazwami kategorii (od bardzo zadowolona/-y do bardzo niezadowolona/-y). Badanie miało charakter anonimowy.
Analiza danych
W celu zbadania różnic międzypłciowych w zakresie poziomu niezadowolenia z poszczególnych elementów wła-snego ciała w badanej grupie mężczyzn i kobiet wykorzy-stano nieparametryczny test U Manna–Whitneya. Testem tym posłużono się również do zbadania różnic w zakresie stopnia zróżnicowania obrazu ciała wyrażonego wielkością wskaźnika WD. Przyjęto poziom istotności p < 0,05.
W celu zbadania zależności pomiędzy poziomem niezadowolenia z własnego ciała i poszczególnych jego części a BMI oraz stopniem zróżnicowania obrazu ciała WD w grupie mężczyzn i kobiet posłużono się testem ko-relacji rang r-Spearmana. Test ten wykorzystano również do ustalenia zależności pomiędzy ocenami poszczególnych części ciała w grupie kobiet i mężczyzn. Również w tym przypadku przyjęto poziom istotności p < 0,05.
Wyniki
Płeć a poziom niezadowolenia z własnego ciała
W badanej grupie mężczyzn i kobiet wystąpiły różnice w globalnej ocenie własnego ciała (wyrażonej wielkością wskaźnika CAPT), przy czym kobiety oceniały swoje ciało bardziej krytycznie niż mężczyźni. Istotne różnice międzypłciowe wystąpiły w odniesieniu do oceny zespo-łu elementów obrazu ciała CAPT1 (średnia ocen 4 części ciała, tj. brzucha, bioder, ud i pośladków), ale nie CAPT2 (średnia ocen pozostałych części ciała).
Porównanie ocen dotyczących poziomu niezadowolenia z poszczególnych elementów własnego ciała u mężczyzn i kobiet potwierdziło powyższe ustalenia – wykazano występowanie istotnych różnic jedynie w odniesieniu do 4 spośród 15 części ciała. Kobiety były bardziej nie-zadowolone niż mężczyźni z obszaru bioder, ud, łydek i pośladków.
Pomiędzy kobietami i mężczyznami wystąpiły także istotne różnice pod względem stopnia zróżnicowania obrazu ciała, przy czym obraz ciała badanych kobiet był bardziej zróżnicowany niż mężczyzn. Średnie wyniki zmiennych, w zakresie których wystąpiły statystycznie istotne różnice międzypłciowe, zamieszczono w tabeli 1.
T a b e l a 1. Średnie oceny zmiennych istotnie różniących grupę kobiet i grupę mężczyzn
T a b l e 1. Mean ratings of statistically signifi cant variables differentiating female and male group
Zmienne
Females 2,82 3,05 2,54 2,89 2,45 2,89 6,10 Mężczyźni
Males 2,11 2,05 2,15 1,95 2,24 2,15 4,52 WD – wskaźnik dyskryminacji / discrimination score
BMI i WD a poziom niezadowolenia z własnego ciała W badanej grupie kobiet i mężczyzn uzyskano wie-le istotnych korelacji pomiędzy wielkością BMI i WD a poziomem niezadowolenia z własnego ciała, przy czym w większości były to korelacje umiarkowane, tj. wartości wskaźników korelacji mieściły się w przedziale 0,2–0,4.
Zmienne, dla których wartości współczynnika korelacji r-Spearmana dla BMI lub WD okazały się istotne w grupie mężczyzn lub w grupie kobiet, przedstawione zostały w ta-beli 2 (istotne wartości współczynnika korelacji oznaczono gwiazdką).
T a b e l a 2. Współczynniki korelacji rang Spearmana pomiędzy BMI i WD a pozostałymi zmiennymi w grupie kobiet i mężczyzn T a b l e 2. Spearman rank correlation coeffi cients between BMI and
WD and other variables in female and male group Zmienne
Variables
Kobiety / Females Mężczyźni / Males
BMI WD BMI WD
WD – wskaźnik dyskryminacji / discrimination score
* zaznaczone korelacje są istotne na poziomie p < 0,05 / indicated correlations are signifi cant at the level p < 0.05
W przypadku BMI zdecydowanie więcej istotnych ko-relacji uzyskano w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn.
Ponadto, wartości wskaźników korelacji były w grupie kobiet wyższe niż w grupie mężczyzn.
30 ALEKSANDRA ZAREK
U kobiet aż 10 spośród 16 ocen poszczególnych części ciała było związanych z wielkością BMI, przy czym kobiety cięższe były bardziej niż kobiety lżejsze niezadowolone z obszarów talii, brzucha, bioder, ud, pośladków oraz ra-mion, przedramion i dłoni, a mniej niezadowolone jedy-nie z włosów i twarzy. Tendencję tę potwierdzają wyniki uzyskane dla zespołów obrazu ciała – CAPT oraz CAPT1 i CAPT2. Wszystkie te zmienne były dodatnio skorelowane z wielkością BMI, przy czym najwyższa wartość wskaźnika korelacji w grupie kobiet wystąpiła dla zmiennej CAPT1 (r = 0,46). Ogólnie, kobiety cięższe były bardziej niezado-wolone ze swego ciała niż kobiety lżejsze.
W grupie mężczyzn BMI był związany z 5 spośród 15 części ciała, przy czym wzrost masy ciała powodował wzrost niezadowolenia z 3 obszarów ciała, tj. talii, brzu-cha i pośladków, a jednocześnie wpływał na pozytywną oceną klatki piersiowej i barków. Jedyna istotna korelacja dla zespołów obrazu ciała w grupie mężczyzn wystąpiła dla zmiennej CAPT1 (r = 0,31). A zatem nie można stwier-dzić, aby w grupie mężczyzn większa masa ciała łączyła się jednoznacznie z jego negatywną oceną.
Podobnie jak BMI, również WD był związany z więk-szą liczbą zmiennych w grupie kobiet niż w grupie męż-czyzn.
U kobiet oceny 7 spośród 16 części ciała były związane ze stopniem zróżnicowania ciała – większy stopień zróż-nicowania ciała towarzyszył większemu niezadowoleniu z obszaru twarzy, brzucha, bioder, ud, łydek, ramion i piersi.
Jednocześnie, wielkość WD związana była ze wszystkimi zespołami obrazu ciała – większy stopień zróżnicowania ciała łączył się zarówno z ogólną negatywną oceną własne-go ciała, jak i pozostałymi zespołami obrazu ciała. Warto zaznaczyć, że wszystkie uzyskane korelacje były dodatnie, a zatem można powiedzieć, że większy stopień zróżnicowa-nia obrazu ciała jest związany z większym niezadowoleniem z własnego ciała w grupie kobiet.
W grupie mężczyzn istotne korelacje dla WD wystąpiły w powiązaniu z ocenami 5 spośród 15 części ciała, taki-mi jak włosy, klatka piersiowa, talia, brzuch oraz kostki.
Podobnie, jak w przypadku kobiet, większa wartość WD związana była z bardziej negatywnym wskaźnikiem CAPT oraz CAPT2. Zatem także u mężczyzn większy stopień zróżnicowania obrazu ciała łączy się z większym nieza-dowoleniem z własnego ciała.
Relacje pomiędzy ocenami poszczególnych części ciała w grupie kobiet i mężczyzn
W grupie kobiet uzyskano najwięcej istotnych zależno-ści dla obszaru klatki piersiowej, której ocena korelowała z ocenami wszystkich pozostałych części ciała. Z kolei naj-mniej zależności ujawniło się dla obszaru włosów i obszaru piersi – istotne korelacje dla tych elementów obrazu ciała wystąpiły jedynie z ocenami 2 części ciała: twarzy i klatki piersiowej (tab. 3).
W grupie mężczyzn najwięcej istotnych zależności wy-stąpiło ze zmienną „twarz”, której ocena korelowała z
oce-nami wszystkich części ciała z wyjątkiem oceny pośladków, natomiast najmniej zależności uzyskano dla zmiennej „bar-ki”, która związana była z ocenami 6 części ciała (tab. 4).
Co ciekawe, relatywnie do liczby istotnych korelacji uzyskanych w badanej grupie kobiet i mężczyzn, wyższe wskaźniki korelacji pomiędzy ocenami poszczególnych części ciała uzyskano w grupie mężczyzn. W przypadku mężczyzn, na 69 statystycznie istotnych zależności, 51%
stanowiły korelacje umiarkowane, 30% – korelacje średnie, 16% – korelacje wysokie i 3% – korelacje bardzo wysokie, natomiast w przypadku kobiet, na 81 uzyskanych zależności, 4% stanowiły korelacje niskie, 64% – umiarkowane, 19% – średnie, 12% – wysokie i 1% – bardzo wysokie, przy czym za korelację niską przyjęto wartości z przedziału r 0,0; 0,2), umiarkowaną r 0,2; 0,4), średnią r 0,4; 0,6), wysoką r 0,6; 0,8) i bardzo wysoką r 0,8; 1,0.
Zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn wysokie i bardzo wysokie wskaźniki korelacji wystąpiły w odnie-sieniu do podobnych grup zmiennych – graniczących ze sobą obszarów ciała.
W przypadku kobiet były to następujące pary zmien-nych: klatka piersiowa – barki, barki – ramiona, ramiona – przedramiona, przedramiona – dłonie oraz talia – brzuch, brzuch – biodra, pośladki – uda, uda – łydki, łydki – kostki, kostki – stopy. W grupie mężczyzn wysokie i bardzo wyso-kie wskaźniki korelacji wystąpiły pomiędzy następującymi obszarami ciała: klatka piersiowa – barki, klatka piersiowa – ramiona, ramiona – przedramiona oraz talia – brzuch, biodra – pośladki, biodra – uda, uda – łydki, łydki – kostki, kostki – stopy. Zatem, zarówno w grupie kobiet, jak i męż-czyzn, podobne oceny graniczących ze sobą elementów ciała występują przede wszystkim w odniesieniu do nóg (uda – łydki, łydki – kostki, kostki – stopy), a następnie centrum ciała (talia – brzuch), rąk (ramiona – przedramiona) i obszaru klatki piersiowej (klatka piersiowa – barki).
Dyskusja
Uzyskane wyniki są zgodne z rezultatami innych badań, z których wynika, że kobiety deklarują większe niezado-wolenie z własnego ciała niż mężczyźni [1, 4, 11, 13, 14, 15], przy czym szczególnie dotyczy to kobiet młodych [15].
Niektórzy autorzy wyjaśniają ten fakt odmiennymi oczeki-waniami społecznymi, zgodnie z którymi poczucie wartości kobiet łączy się z ich atrakcyjnością fi zyczną, a z kolei od mężczyzn oczekuje się mniejszego zainteresowania wyglą-dem własnego ciała lub też ujawniania pozytywnego obrazu ciała [13, 16]. Sugestie te znajdują częściowo potwierdzenie w literaturze przedmiotu – podczas gdy ogólna samoocena kobiet jest związana z ich subiektywną oceną ciała, to zwią-zek ten często nie występuje w grupie mężczyzn [17].
W niniejszym badaniu największe różnice między-płciowe dotyczyły obszarów dolnej połowy ciała, tj. bioder, pośladków oraz ud i łydek, co również znajduje potwier-dzenie w innych badaniach [11, 13, 14, 15] oraz potwierdza
PORÓWNANIE SUBIEKTYWNEJ OCENY CIAŁA MĘŻCZYZN I KOBIET W WIEKU 19–25 LAT 31
T a b e l a 3. Zależności pomiędzy ocenami poszczególnych części ciała w grupie kobiet T a b l e 3. Relationships between particular body parts ratings in females
Kobiety Females
Włosy / Hair Twarz / Face Klatka piersiowa Chest Talia / Waist Brzuch / Belly Biodra / Hips Uda / Thighs Łydki / Calfs Kostki / Ankles Stopy / Feet Barki / Shoulders Ramiona / Arms Przedramiona Forearms Dłonie / Hands Pośladki Buttocks Piersi / Breasts
Włosy / Hair 1,00 0,33* 0,17* 0,13 0,08 -0,06 -0,03 0,04 0,08 0,12 0,02 -0,13 -0,08 -0,01 0,03 0,09 Twarz / Face 1,00 0,35* 0,16 0,13 0,10 0,08 0,13 0,07 0,10 0,22* 0,10 0,13 0,08 0,16 0,20*
Klatka piersiowa
Chest 1,00 0,42* 0,27* 0,27* 0,23* 0,20* 0,22* 0,21* 0,74* 0,47* 0,45* 0,36* 0,26* 0,30*
Talia / Waist 1,00 0,67* 0,58* 0,39* 0,33* 0,31* 0,21* 0,38* 0,39* 0,26* 0,23* 0,30* 0,06 Brzuch / Belly 1,00 0,79* 0,49* 0,30* 0,21* 0,16 0,29* 0,30* 0,16 0,11 0,42* 0,07 Biodra / Hips 1,00 0,58* 0,27* 0,24* 0,19* 0,37* 0,40* 0,24* 0,17* 0,52* 0,04 Uda / Thighs 1,00 0,62* 0,45* 0,31* 0,32* 0,34* 0,26* 0,26* 0,64* 0,10
Łydki / Calfs 1,00 0,68* 0,41* 0,30* 0,34* 0,26* 0,26* 0,45* 0,00
Kostki / Ankles 1,00 0,73* 0,35* 0,36* 0,37* 0,42* 0,35* -0,06
Stopy / Feet 1,00 0,29* 0,33* 0,34* 0,36* 0,28* -0,07
Barki / Shoulders 1,00 0,66* 0,59* 0,48* 0,38* 0,15
Ramiona / Arms 1,00 0,80* 0,63* 0,35* 0,03
Przedramiona
Forearms 1,00 0,74* 0,24* -0,05
Dłonie / Hands 1,00 0,20* 0,07
Pośladki
Buttocks 1,00 0,06
Piersi / Breasts 1,00
* zaznaczone korelacje są istotne na poziomie p < 0,05 / indicated correlations are signifi cant at the level p < 0.05
T a b e l a 4. Zależności pomiędzy ocenami poszczególnych części ciała w grupie mężczyzn T a b l e 4. Relationships between particular body parts ratings in males
Mężczyźni Males
Włosy / Hair Twarz / Face Klatka piersiowa Chest Talia / Waist Brzuch / Belly Biodra / Hips Uda / Thighs Łydki / Calfs Kostki / Ankles Stopy / Feet Barki / Shoulders Ramiona / Arms Przedramiona Forearms Dłonie / Hands Pośladki Buttocks
Włosy / Hair 1,00 0,44* 0,23* 0,15 0,04 0,16 0,20 0,27* 0,21 0,28* 0,09 0,11 0,18 0,19 0,23 Twarz / Face 1,00 0,44* 0,26* 0,24* 0,31* 0,34* 0,42* 0,35* 0,32* 0,35* 0,32* 0,39* 0,36* 0,15 Klatka piersiowa / Chest 1,00 0,48* 0,18 -0,01 0,11 0,19 0,12 0,13 0,80* 0,63* 0,47* 0,24* -0,07 Talia / Waist 1,00 0,62* 0,23 0,20 0,24* 0,32* 0,24* 0,35* 0,32* 0,32* 0,21 0,30*
Brzuch / Belly 1,00 0,46* 0,26* 0,23* 0,36* 0,26* 0,17 0,28* 0,41* 0,17 0,43*
Biodra / Hips 1,00 0,71* 0,67* 0,67* 0,44* -0,01 0,08 0,30* 0,30* 0,63*
Uda / Thighs 1,00 0,80* 0,63* 0,48* 0,08 0,06 0,29* 0,35* 0,56*
Łydki / Calfs 1,00 0,75* 0,53* 0,15 0,14 0,39* 0,37* 0,50*
Kostki / Ankles 1,00 0,73* 0,07 0,12 0,40* 0,49* 0,59*
Stopy / Feet 1,00 0,11 0,17 0,46* 0,52* 0,50*
Barki / Shoulders 1,00 0,77* 0,55* 0,09 -0,03
Ramiona / Arms 1,00 0,74* 0,30* 0,06
Przedramiona / Forearms 1,00 0,54* 0,26*
Dłonie / Hands 1,00 0,28*
Pośladki / Buttocks 1,00
* zaznaczone korelacje są istotne na poziomie p < 0,05 / indicated correlations are signifi cant at the level p < 0.05
32 ALEKSANDRA ZAREK
słuszność analizowania różnic międzypłciowych w zakresie zespołów obrazu ciała, a w szczególności zespołu CAPT1, który to wskaźnik wydaje się być miernikiem niezadowo-lenia z ciała przede wszystkim w grupie kobiet, ale nieko-niecznie mężczyzn. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że u kobiet szczupłość sylwetki związana jest właśnie z wiel-kością elementów ciała reprezentowanych przez CAPT1, a jednocześnie jest ona propagowaną społecznie cechą atrakcyjności.
Wyniki dotyczące związku masy ciała z poziomem niezadowolenia z własnego ciała wskazują na odmienne u mężczyzn i kobiet podejście do własnej cielesności, które znajduje odbicie w kulturowych standardach atrakcyjno-ści fi zycznej. U kobiet większa masa ciała jest związana z większym niezadowoleniem zarówno z ogólnej oceny własnego ciała (CAPT), jak i poszczególnych jego obsza-rów (talii, brzucha, bioder, ud, pośladków oraz ramion, przedramion i dłoni), przy czym kobiety cięższe są bardziej niezadowolone ze swego ciała niż kobiety lżejsze. Z kolei w przypadku mężczyzn ujawnił się ambiwalentny stosunek do masy ciała – ciężsi mężczyźni byli, podobnie jak kobiety, bardziej niezadowoleni z obszaru talii, brzucha i pośladków, ale jednocześnie bardziej zadowoleni z obszarów górnej części ciała, tj. klatki piersiowej i barków. Rezultaty te znajdują potwierdzenie w literaturze przedmiotu [4, 13, 18]. Z niektórych badań amerykańskich wynika, że za-równo mężczyźni, jak i kobiety doświadczają zaburzenia obrazu ciała dotyczącego jego wielkości, z tym, że kieru-nek tego zaburzenia jest odmienny u obu płci – podczas gdy mężczyźni chcą być ciężsi, ale postrzegają siebie jako lżejszych niż są w rzeczywistości, kobiety pragną być lżej-sze, ale oceniają się jako cięższe o ok. 5–7 kilogramów w stosunku do realnej wagi. W przeciwieństwie do ko-biet, u mężczyzn satysfakcja z własnego wyglądu wiąże się z posiadaniem masy mięśniowej. Z kolei mężczyźni, którzy mają niedowagę, są niezadowoleni z własnego ciała i oceniają, że są mniej przystojni i posiadający mniej „sex appealu”. Mięśnie symbolizują zdrowie, dominację, moc, siłę, sprawność seksualną i groźbę. Ponieważ muskularnie zbudowany mężczyzna zdaje się być uosobieniem tych cech tradycyjnie przypisywanych „męskości”, muskula-tura pozwala mężczyźnie poczuć się bardziej „męskim”
– bardziej pewnym siebie, szanowanym, podziwianym i atrakcyjnym [18].
W porównaniu do wyników uzyskanych przez Wooleya i Rolla, wskaźniki zróżnicowania obrazu ciała w badanej grupie nie były wysokie – podczas gdy w badaniach po-pulacji amerykańskiej wskaźniki dyskryminacji dla grupy mężczyzn i kobiet wynosiły odpowiednio 8,36 i 7,64 oraz 9,03 i 9,07, w niniejszym badaniu wskaźniki te wynosiły 6,10 dla kobiet i 4,52 dla mężczyzn [13]. Co więcej, w ba-daniu Wooleya i Rolla różnice międzypłciowe w zakresie zróżnicowania obrazu ciała nie były statystycznie istotne, natomiast w niniejszym badaniu kobiety miały bardziej zróżnicowany obraz ciała niż mężczyźni. Można sądzić, że znaczenie mają tu czynniki kulturowe dotyczące
mo-mentu rozpoczęcia się procesu różnicowania się obrazu ciała, gdyż inne badania tych autorów przeprowadzone na młodszej populacji wskazywały na istnienie różnic mię-dzypłciowych w zakresie zróżnicowania obrazu ciała [13].
Co więcej, również w innych badaniach autorki obraz ciała kobiet był bardziej zróżnicowany niż mężczyzn [14, 15].
Zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn, większy stopień zróżnicowania obrazu ciała łączył się z większym niezadowoleniem z własnego ciała, co wykazały również inne badania Wooleya i Rolla [13]. Co więcej, średni wskaź-nik dyskryminacji był znacznie podwyższony w populacji kobiet leczonych z powodu bulimii i wynosił aż 11,49 przed leczeniem (oraz 8,84 po leczeniu), przy czym niezadowole-nie z własnego ciała dotyczyło przede wszystkim obszarów ciała mierzonych za pomocą wskaźnika CAPT1 [13]. Fakt ten sugeruje, że wysoki stopień zróżnicowania obrazu ciała może wskazywać na jego zaburzenie polegające na tendencji do izolowania nieakceptowanych elementów ciała. Nale-ży zwrócić uwagę, że tendencja ta może być wzmacniana przez media, szczególnie w odniesieniu do kobiet. Analiza różnych badań amerykańskich dotyczących współczesnych fi lmów, sztuk plastycznych, reklam i programów telewizyj-nych, wideoklipów, pism kobiecych i fotografi i sportowej wykazała, że kobiece ciała w stopniu znacznie większym niż męskie przedstawiane są w kontekście seksualności.
Ponadto, media posługujące się obrazem wykazują ten-dencję do prezentowania ciała kobiecego i męskiego w zu-pełnie odmienny sposób – mężczyźni portretowani są ze szczególnym uwzględnieniem głowy i twarzy (co oddaje angielski termin facism), natomiast kobiety – pozostałej części ciała (bodism). Często też reklamy ukazują kobiece ciała fragmentarycznie, jakby istniały w oddzieleniu od całej postaci [16]. Nie ulega wątpliwości, że sugerowanie kobietom konieczności „naprawy” określonej części ciała poprzez zastosowanie określonego kosmetyku czy prepa-ratu odchudzającego służy interesom producentów tych produktów, toteż nic dziwnego, że reklamy fi rm koncentrują uwagę kobiet na tych elementach wyglądu (np. wyłącznie na wydatnych ustach, długich rzęsach, lśniących włosach albo szczupłych biodrach modelek), które mogą – i powinny – być upiększone. Ponieważ jednak większe „rozczłonkowa-nie” obrazu ciała związane jest z brakiem jego akceptacji, należy kobiety zachęcać do przyjęcia postawy przeciwnej, czemu służy między innymi uprawianie różnorodnych dys-cyplin sportowych zwiększających świadomość ciała (jak np. joga) [19].
Wyniki dotyczące relacji pomiędzy ocenami poszcze-gólnych części ciała wykazały istnienie podobnego układu zależności w badanej grupie mężczyzn i kobiet. Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn wysokie i bardzo wysokie wskaź-niki korelacji wystąpiły w odniesieniu do podobnych grup zmiennych, tj. przyległych obszarów ciała. Podobne oceny graniczących ze sobą elementów ciała dotyczyły obszaru do nóg (uda – łydki, łydki – kostki, kostki – stopy), a następnie centrum ciała (talia – brzuch), rąk (ramiona – przedramiona) i obszaru klatki piersiowej (klatka piersiowa – barki). Może
PORÓWNANIE SUBIEKTYWNEJ OCENY CIAŁA MĘŻCZYZN I KOBIET W WIEKU 19–25 LAT 33 to oznaczać, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety w małym
stopniu różnicują oceny wspomnianych elementów ciała, gdyż traktują je jak zespoły obszarów ciała. Potwierdzenie tych zależności wymaga dalszych badań.
Wnioski
1. W badanej grupie kobiety są bardziej niż mężczyźni niezadowolone ze swego ciała, a w szczególności z obszaru dolnej części tułowia.
2. Większa masa ciała (mierzona przy pomocy BMI) jest związana z większym niezadowoleniem z własnego ciała w badanej grupie kobiet, natomiast w grupie mężczyzn nie jest jednoznacznie związana z negatywną oceną ciała.
3. Zarówno w badanej grupie kobiet, jak i mężczyzn większy stopień zróżnicowania obrazu ciała łączy się z więk-szym niezadowoleniem z własnego ciała, przy czym obraz ciała kobiet jest bardziej zróżnicowany niż mężczyzn.
4. Zarówno w badanej grupie kobiet, jak i mężczyzn,
4. Zarówno w badanej grupie kobiet, jak i mężczyzn,