Miasta informacyjne w globalnej przestrzeni przepływów

Założenia i tezy koncepcji miast globalnych, szczególnie w odniesieniu do globalnego usieciowienia ośrodków miejskich, są nierozerwalnie związane z rozważaniami Manuela Castellsa na temat społeczeństwa sieci (2008) oraz powiązanej z nimi koncepcji miast in-formacyjnych (Borja, Castells, 2013; Castells, 1989, 1991, 2010). Jednocześnie rozważania Castellsa warto analizować w kontekście koncepcji płynnej nowoczesności Baumana (2000), przedstawionej w rozdziale 1, w której mobilność jest najwyżej cenioną i pożądaną war-tością, natomiast swoboda poruszania się stanowi podstawę definiowania nowej hierarchii społecznej. Rozwój technik transportowych oraz nowoczesnych technologii informacyjnych sprawił, że – zdaniem Baumama – przestrzeń fizyczna staje się konstruktem subiektywnym, natomiast odległości nic już nie znaczą (s. 8). Zdaniem Castellsa dynamiczny rozwój tech-nologii informatycznych rozpoczęty w dwóch ostatnich dziesięcioleciach XX wieku stał się współczesnym paradygmatem rozwoju i przyczynił się do głębokiej transformacji spo-łecznej, gospodarczej i kulturowej, w wyniku której wyłoniła się nowa struktura społeczna nazwana przez Castellsa społeczeństwem sieci. Jednoczesną konsekwencją transformacji jest zmierzch tradycyjnego kapitalizmu przemysłowego opartego na industrializmie na rzecz rozwoju kapitalizmu informacyjnego, zorientowanego na osiąganie wiedzy, wytwarzanie wartości oraz wyższy poziom w wytwarzaniu informacji, przy czym celem nadrzędnym jest nadal akumulacja kapitału. Głównym źródłem wartości stały się umiejętności polegające na wytwarzaniu, przetwarzaniu, przesyłaniu, kontroli i koordynacji informacji rozumianej w sposób bardzo szeroki, czyli nie tylko jako surowiec pracy mediów, lecz także jako wzo-ry konsumpcji, wiedza i kultura (Castells, 1989). W wyniku wspomnianej rewolucji tech-nologicznej praktycznie wszystkie formy informacji można wyrazić w postaci cyfrowej, zrozumiałej dla komputerów i przesyłać je za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych.

Techniki informacyjne stały się zatem podstawą usieciowienia społecznego i gospodarcze-go. Sieciowe społeczeństwo i gospodarka mają charakter globalny i otwarty, ale są także kulturowo i instytucjonalnie zróżnicowane (a więc odmienność narodowa lub lokalna nie zamiera). Jednak kluczowe procesy wytwarzania wiedzy i wartości wynikają z logiki i dy-namiki sieciowej (Bendyk, 2013; Castells, 2008, 2010).

Według Castellsa sieciowe uwarunkowania sprawiły, że społeczeństwo i gospodarka są skonstruowane wokół przepływów kapitału, informacji i technologii, wokół przepływów organizujących interakcje, przepływów obrazów, dźwięków i symboli. Przepływy te sta-ły się materialną emanacją procesów dominujących w życiu gospodarczym, politycznym i duchowym. W ten sposób tworzy się nowa forma przestrzenna, dominująca dla współ-czesnej działalności – przestrzeń przepływów, które zostały uwolnione z terytorialnej, prze-strzennej logiki działania. Castells definiuje je jako „celowe, powtarzalne, programowalne sekwencje wymiany i interakcji między fizycznie rozłączonymi pozycjami zajmowanymi

Funkcja turystyczna w koncepcjach funkcjonalnych miast

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

przez aktorów społecznych w ekonomicznych, politycznych i symbolicznych strukturach społeczeństwa” (Castells, 2008, s. 412).

Przestrzeń przepływów nie jest jedyną platformą współczesnego rozwoju społeczno--gospodarczego, oczywiste jest istnienie tradycyjnej, geograficznej przestrzeni miejsc. Jest ona jednak przestrzenią dominującą, ponieważ zasady i sposób jej funkcjonowania decyduje o całościowym rozwoju. Charakteryzując rolę miast w tej nowej przestrzeni, warto także zwrócić uwagę, że – mimo abstrakcyjności samego pojęcia – nie jest ona abstrakcyjna. Ca-stells wyszczególnia trzy warstwy jej materialnego wsparcia (CaCa-stells, 2008, s. 411–418):

• obieg wymian elektronicznych, stanowiący materialną bazę procesów, który tworzą urządzenia elektroniczne, mikrokomputery, smartfony, serwerownie, infrastruk-tura techniczna. Ich istnienie definiuje miejsce w sieciowej przestrzeni;

• centra (inaczej: koncentratory, ang. hubs) i węzły (nodes) przestrzeni, będące kluczowymi elementami sieci, przy czym pierwsze stanowią ośrodki decyzji i koordynacji nowych przestrzennych form oraz przepływów w sieciach, w nich tworzona jest największa wartość, kumulowana jest wiedza i innowacje, natomiast węzły są miejscami, które łączą lokalność z siecią globalną, zatem odpowiada-ją za dystrybucję i koordynację przepływów oraz adaptację wzorców, innowacji i mechanizmów globalnych w wymiarze lokalnym;

• przestrzenna organizacja dominujących elit zarządzających siecią przepływów, która jest kosmopolityczna i wykorzeniona z lokalnej lub narodowej specyfiki, tradycji i kontroli.

Warto zwrócić przede wszystkim uwagę na drugą i trzecią warstwę. Rolę centrów oraz węzłów w sieciach przepływów odgrywają miasta dzięki dobrze określonym właściwoś-ciom społecznym, kulturowym, fizycznym i funkcjonalnym. Są one spoiwem gospodarki światowej, łączą zinformatyzowane sieci i skupiają światową władzę. W nich występuje największa intensyfikacja przepływów, przy czym centra to przede wszystkim globalne megamiasta, zgodnie z koncepcją Sassen. Dostęp do globalnych sieci przepływów po-zwala miastom na koncentrację usług, kapitału, technologii, rynków i profesjonalistów, co pozwala na osiągnięcie efektu synergii i efektu skali, kluczowych dla tworzenia i dys-trybucji innowacji (Castells, 2010). Ośrodki społeczne, które jako pierwsze zaadaptowały technologie sieciowe, stają się głównymi węzłami przestrzeni usieciowionego społeczeń-stwa. W tym sensie nowe społeczeństwo charakteryzuje się „geografią” zdeterminowaną w ten właśnie sposób, przy czym globalne sieci włączają poszczególne miasta selektywnie i w nierównym stopniu. Między miastami tworzy się hierarchia wynikająca z ich znaczenia i roli w sieciach, które można wyodrębnić na podstawie rodzaju działalności (specjalizacji) będącej przedmiotem wymiany w przepływach, np. sieci technologii informacyjno-komu-nikacyjnych, sieci finansowo-kapitałowe, sieci zaawansowanych usług biznesowych, sieci

— 158 —

kultury, sieci zarządzania i władzy, a nawet sieci kryminalne (narkotykowe, handlu ludźmi itp.) (Castells, 2010). Między nimi występuje większa lub mniejsza zbieżność, jednak tylko miasta-koncentratory są multisieciowe i koncentrują przepływy we wszystkich sieciach.

Znaczenie każdego miasta w danej sieci wynika z wartości, jaką dostarczają w hierar-chii wytwarzania wartości i kapitału, przetwarzania informacji i sprawowania władzy nad tymi przepływami. Globalny, sieciowy system metropolitalny rozwija się zgodnie z logiką centrum-peryferie, zgodnie z którą rozwój ośrodków o słabszej pozycji w globalnym sy-stemie kreowania wartości w dużej mierze determinowany jest z zewnątrz, a suwerenność i sprawczość lokalna w znacznym stopniu jest ograniczona (Bendyk, 2013; Castells, 2010).

Ze względu na naturę społeczeństwa i gospodarki współczesne miasto ma przede wszystkim charakter informacyjny, zatem należy je postrzegać „nie jako formę, ale pro-ces charakteryzujący się strukturalną dominacją przestrzeni przepływów” (Castells, 2008, s. 401). Biorąc pod uwagę trzecią wyróżnioną przez Castellsa warstwę wsparcia sieci przepływów, charakterystyczna dla miast jest tendencja tworzenia ujednoliconych archi-tektonicznie oraz zunifikowanych i względnie wyodrębnionych z charakteru krajobrazu lokalnego form w realnej przestrzeni – centralnych dzielnic biznesu, hal lotniskowych i dworcowych z wyodrębnionymi pomieszczeniami dla VIP-ów, ekskluzywnych restauracji, hoteli, sklepów odzieżowych i spożywczych, mających charakter sieciowy lub urządzonych zgodnie ze zunifikowanymi standardami, a także przestrzeni służących wypoczynkowi elit zarządzających, takich jak pola golfowe, boiska tenisowe lub sieci ekskluzywnych klubów sportowych. Miasta informacyjne mają charakter dualny, ponieważ występuje w nich prze-strzenna koegzystencja elit zarządzających oraz ekspertów, a jednocześnie są one skupi-skiem wszystkich tych grup społecznych, które „walczą o przetrwanie”. W tym kontekście Castells bezpośrednio nawiązuje do rozważań Baumana (2000) na temat konsekwencji wy-nikających z subiektywizacji przestrzeni, które mają formę wykrystalizowania się dwóch przeciwstawnych, ale w pewnym sensie uzupełniających się postaw społecznych – tury-stów i włóczęgów. Żyją oni obok siebie, ale w innych przestrzeniach. Pierwsi znajdują się w wiecznym ruchu z własnego wyboru, stanowiąc warstwę uprzywilejowaną. Można zatem powiedzieć, że żyją w przestrzeni przepływów. Drudzy żyją w przestrzeni miejsc, mając ograniczony wpływ na to, gdzie i co wykonują.

Główną cechą przestrzenną współczesnego społeczeństwa jest sieciowe połączenie między globalnością a lokalnością. W miastach informacyjnych globalna, dominująca prze-strzeń przepływów nakłada się i modyfikuje lokalną, fizyczną przeprze-strzeń miejsc. Ludzie nadal żyją w swoich miejscach, przy czym większa część fizycznej przestrzeni oraz spo-łeczności miast, także tych największych, ma charakter lokalny, natomiast globalne funkcje koncentrują się tylko w wybranych obszarach miasta i są zdeterminowane połączeniami z sieciami globalnymi tworzenia wartości, transakcji finansowych.

Funkcja turystyczna w koncepcjach funkcjonalnych miast

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

W tworzeniu miast informacyjnych oraz świata sieciowego turystyka pełni funkcję wtórną, dlatego literalnie nie jest przez Castellsa wyszczególniana. Mimo tego z koncepcji społeczeństwa sieci wynikają istotne wnioski dla badania internacjonalizacji funkcji tury-stycznej w miastach. Na pewno nie można rozpatrywać jej umiędzynarodowienia w sposób całościowy, ponieważ jej poszczególnymi komponentami rządzi odmienna logika i dyna-mika rozwoju.

Przyjmując, że turystyka biznesowa składa się z indywidualnych podróży służbowych pracowników oraz grupowych podróży służbowych obejmujących tzw. przemysł spot-kań, należy stwierdzić, że pierwsza aktywność składa się z przepływów, które przebiegają równolegle z sieciami będącymi motorem napędzającym globalne społeczeństwo i gospo-darkę, przede wszystkim z siecią zarządzania i władzy, zaawansowanych usług biznesowych oraz siecią finansową i kapitałową, ale także wszystkimi innymi sieciami. W tym przypadku nośnikiem informacji, wiedzy i wartości są wysoko wykwalifikowani profesjonaliści oraz menedżerowie przemieszczający się wzdłuż węzłów i centrów tych sieci, zgodnie ze wska-zywaną nie tylko przez Castellsa, ale także Halla, Sassen i innych badaczy współczesnych miast tezą o kluczowej wadze spotkań twarzą w twarz w podejmowaniu wiodących decyzji rozwojowych, tworzeniu innowacji, mimo dynamicznego rozwoju technik informacyjnych.

Castells podkreśla, że w tym znaczeniu spotkania bezpośrednie (które muszą być poprze-dzone podróżami biznesowymi) stanowią sieć podejmowania decyzji rzędu mikro, biorąc pod uwagę zakres podmiotowy oraz liczbę miast globalnych, jednak o globalnym zakresie przestrzennym, z którą dodatkowo jest połączona globalna, gęsta makrosieć wykonywania decyzji podjętych w ramach mikrosieci (Castells, 2010, s. 2741). Przemysł spotkań jest natomiast zależny od najsilniejszych sieci w sposób wtórny – liczba i znaczenie spotkań stowarzyszeń i wydarzeń biznesowych są pochodną realnego lub aspiracyjnego znacze-nia centrów i węzłów w danej sieci, której dotyczą spotkaznacze-nia lub wydarzeznacze-nia. Zestawienie rankingów miast według liczby spotkań międzynarodowych stowarzyszeń publikowanych rokrocznie przez dwa najważniejsze stowarzyszenia branży spotkań – ICCA oraz UIA – z rankingami miast światowych według GaWC Group oraz globalnych według A. T. Ke-arney potwierdza tę tezę (tabela 8). Wśród miast, w których organizowana jest największa liczba spotkań międzynarodowych, znajdują się miasta uznawane za miasta światowe lub globalne¹: Paryż, Londyn, Singapur, Seul, Tokio, Pekin, Hong Kong, ale przede wszystkim, zgodnie z logiką tworzenia własnych, wyspecjalizowanych centrów i węzłów, sieć spotkań i wydarzeń wytworzyła własne centra. Wiedeń, Bruksela, Kopenhaga, Genewa, Barcelona, Praga i Lizbona, nie mając statusu miast światowych lub globalnych, wyspecjalizowały się jako kluczowe miasta sieci przemysłu spotkań.

1 Rankingi UIA i ICCA dotyczące liczby międzynarodowych spotkań nie ujmują miast amerykańskich ze względu na brak relacji członkowskich.

— 160 —

Można zatem stwierdzić, że logika i dynamika rozwojowa turystyki biznesowej zacho-dzi w przestrzeni przepływów, ma charakter globalny oraz ulega standaryzacji i unifikacji.

Dlatego czynniki rozwoju węzłów tej sieci są zbieżne z czynnikami rozwoju megamiast, które opierają się o wielowymiarową infrastrukturę dostępności w ujęciu sieciowym: multi-modalnym transporcie powietrznym, lądowym i morskim, sieciach telekomunikacyjnych, zaawansowanych systemach informatycznych, oraz całym wachlarzem usług wspierających wykonywanych przez wysoko wyspecjalizowany personel. Branża turystyki biznesowej świadcząca tego typu wyspecjalizowane usługi jest elementem tej ogólnej infrastruktury tworzącej dostępność, równocześnie sfera turystyki biznesowej wykorzystuje pozostałe ele-menty infrastruktury w ramach funkcjonowania własnej sieci. Tym samym jest ona skon-centrowana w wybranych obszarach miasta, zdominowanych przez przestrzeń przepływów.

Tabela 8. Ranking miast według liczby spotkań międzynarodowych stowarzyszeń według ICCA oraz UIA (2014) oraz siły globalne miast według GaWC (2014) oraz A. T. Kearney (2014)

Miejsce

1 Paryż 214 Bruksela 778 1 Londyn Nowy Jork 61,7

2 Wiedeń 202 Singapur 772 2 Nowy Jork Londyn 58,1

3 Madryt 200 Wiedeń 365 3 Hong Kong Paryż 52,3

4 Berlin 193 Paryż 280 4 Paryż Tokio 47,2

5 Barcelona 182 Seul 204 5 Singapur Hong Kong 38,0

6 Londyn 166 Bangkok 181 6 Szanghaj Los Angeles 36,8

7 Singapur 142 Tokio 179 7 Tokio Chicago 35,1

8 Amsterdam 133 Madryt 175 8 Pekin Pekin 34,3

9 Istambuł 130 Genewa 170 9 Sydney Singapur 33,4

10 Praga 118 Barcelona 162 10 Dubaj Waszyngton 32,9

11 Bruksela 112 Berlin 146 11 Chicago Bruksela 32,6

12 Lizbona 109 Amsterdam 134 12 Bombaj Seul 32,4

13 Kopenhaga 105 Londyn 123 13 Mediolan Toronto 32,3

14 Pekin 104 Dubaj 115 14 Moskwa Sydney 31,8

15 Seul 99 Kopenhaga 110 15 São Paulo Madryt 30,3

16 Hong Kong 98 Sydney 106 16 Frankfurt Wiedeń 29,5

17 Budapeszt 97 Sztokholm 105 17 Toronto Moskwa 29,4

18 Rzym 97 Istambuł 103 18 Los Angeles Szanghaj 29,4

19 Sztokholm 95 Pusan 99 19 Madryt Berlin 28,9

20 Tajpej 92 Lizbona 98 20 Meksyk Buenos Aires 28,6

Uwagi: informacje o metodyce tworzenia rankingów znajdują się w załączniku 1 oraz załączniku 2 aneksu.

Źródło: (A. T. Kearney, 2014; GaWC, 2014; ICCA, 2015; UIA, 2015).

Funkcja turystyczna w koncepcjach funkcjonalnych miast

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

Analizując rozwój turystyki czasu wolnego w ramach koncepcji miast informacyjnych, należy także wyróżnić dwa jej segmenty. Pierwszym jest turystyka podejmowana przez elity zarządzające przepływami i wysoko wykwalifikowanych pracowników, która należy do trzeciej warstwy wsparcia przestrzeni przepływów, a więc ma zakres globalny. Dotyczy to przede wszystkim turystyki wypoczynkowej i rekreacyjnej (o infrastrukturze sportowej wspominano już wcześniej), ale także ekskluzywnych form turystyki kulturowej (szczegól-nie w od(szczegól-niesieniu do wydarzeń o randze światowej oraz zamkniętych lub ograniczonych przez wysokość cen biletów imprez specjalnych z zakresu kultury wysokiej). Ponadto siła nabywcza elit miejskich jest przyczyną powstawania obiektów kultury wysokiej oraz groma-dzenia eksponatów sztuki współczesnej oraz dziedzictwa kulturowego o najwyższej randze (taki sam efekt obserwuje się w przypadku usług z zakresu ochrony zdrowia i edukacji).

Występowanie tych obiektów powoduje wzrost ruchu turystycznego elit oraz innych segmen-tów turyssegmen-tów ukierunkowanych na obcowanie z kulturą. Opisywana zależność wyjaśnia po części przyczyny koncentracji tego typu obiektów oraz przyczyny zwiększonej aktywności rekreacyjnej, a także koncentracji ruchu turystycznego w miastach światowych i globalnych oraz ich okolicach. Sieć przepływów tego segmentu turystyki czasu wolnego można zob-razować rozmieszczeniem najbardziej ekskluzywnych hoteli oraz pełnowymiarowych pól golfowych na świecie (tabela 9). Widoczne w niej węzły obrazują logikę tej sieci – tworzą ją przede wszystkim lokalizacje wielkomiejskie, najczęściej w obszarach metropolitalnych stolic państwowych lub innych wielkich miast, lub w ich najbliższym sąsiedztwie (w pro-mieniu do 150 km od ich centrów). Na 20 obiektów tylko cztery hotele i trzy pola golfowe zlokalizowane są w mniejszych miejscowościach lub innych obszarach niż metropolitalne.

Zdarza się także, że takie miasta globalne jak Nowy Jork, Londyn, Filadelfia, Melbourne czy San Francisco dysponują więcej niż jednym obiektem.

Tabela 9. Lokalizacja najbardziej ekskluzywnych hoteli oraz pól golfowych

Nazwa Lokalizacja,

Dubaj Dubaj, ZEA Dubaj 1 Pine Valley Pine Valley,

USA Filadelfia

Szwajcaria Zurych 3 Royal County

Down

USA Las Vegas 4 St Andrews

(Old)

— 162 —

Brazylia Rio De Janeiro 6 Augusta

National Augusta, USA Atlanta

10 Claridge Londyn, WB Londyn 10 Sand Hills Mullen,

Nebraska –

11 Clift San Francisco,

USA San Francisco 11 Oakmont Oakmont, USA Pittsburgh

12 Condado Plaza Hilton

San Juan,

Puerto Rico San Juan 12 Royal Dornoch

Dornoch, Sutherland,

Szkocja

–

13 Dukes Hotel Londyn, WB Londyn 13 Merion (East) Ardmore, USA Filadelfia 14 Emiliano São Paulo,

Brazylia São Paulo 14 Pebble Beach Pebble Beach,

USA San Jose

Kanada Quebec 16 Bandon Dunes Bandon,

Oregon, USA –

17 Fifteen Beacon Boston, USA Boston 17 Crystal Downs Frankfort,

Michigan, USA Chicago / Detroit 18 Four Seasons

Hotel George V Paryż, Francja Paryż 18 Trump Turnberry

Villa Serbelloni Como, Włochy – 20 Kingston Heath Cheltenham,

Australia Melbourne Źródło: World’s Best 50 Hotels, http://www.fivestaralliance.com/worlds-best-hotels-2014/2197/top-50-hotels-worldwide

(data dostępu: 12.04.2015 r.); Top 100 Golf Courses of the World, http://www.top100golfcourses.co.uk/htmlsite/

topcourses.asp (data dostępu: 12.04.2015 r.).

Drugi segment turystyki czasu wolnego tworzy miejska turystyka kulturowa, która funkcjonuje zgodnie z logiką przestrzeni miejsc, ale której rozwój jest napędzany przez logikę przestrzeni przepływów. Turyści podróżują i odwiedzają miejsca w poszukiwaniu współczesnych lub przeszłych przejawów życia innych ludzi, a ci – jak stwierdza Castells (2008) – żyją w przestrzeni miejsc. Ten segment turystyki ma wymiar lokalny, co w tym przypadku oznacza, że czynnikami rozwoju są walory materialne i niematerialne zako-rzenione w historii, kulturze, odrębności społecznej danego miasta, regionu lub kraju.

Funkcja turystyczna w koncepcjach funkcjonalnych miast

Funkcja turystyczna w procesie internacjonalizacji miast

W ten sposób turystyka jest czynnikiem nie tylko łączącym lokalność z siecią globalną, co można zmierzyć wielkością zagranicznego ruchu turystycznego w mieście i regionie przy-legającym do miasta, ale także czynnikiem transferującym lokalną odrębność na szczebel globalnych przepływów poprzez upowszechnienie wizerunku, zwyczajów, symbolicznych obiektów będących atrakcjami turystycznymi, potraw, przedmiotów i wydarzeń na całym świecie. Jednoczesne współistnienie i przenikanie się tendencji globalnych i lokalnych zo-stało nazwane przez Robertsona (1995) „glokalizacją”. Zauważył on, że to, co jednostkowe, lokalne, staje się częścią procesów globalnych i odwrotnie – to, co uniwersalne, globalne, podlega konkretyzacji na poziomie lokalnym, jednak z uwzględnieniem specyfiki i właś-ciwości danego miejsca. Zdaniem Huntingtona (1997, s. 42–53) tożsamość kulturowa stała się dla wielu ludzi sprawą najbardziej istotną z powodu braku różnic o charakterze ideolo-gicznym, politycznym czy ekonomicznym, a także z powodu poczucia alienacji i rozpadu starych tożsamości wynikających z konfrontacji z innymi narodami.

Oczywiście miasta połączone są globalnie poprzez tę samą sieć transportową i teleko-munikacyjną, która tworzy sieć przepływów oraz umożliwia rozwój turystyki biznesowej, jednak przestrzeń miejsc rozlewa się na o wiele większy obszar miast, a także na cały re-gion. Kluczowe jest również to, że ten segment turystyki bazuje na przestrzeni miejsc ma-jących charakter lokalny, ale połączonych poprzez sieć transportową i telekomunikacyjną wytworzoną w sieci przepływów. Tabela 3 w rozdziale 1 zawiera ranking miast według liczby wizyt zagranicznych turystów, która częściowo potwierdza tezę o dualnym rozwoju miejskiej turystyki czasu wolnego analizowanego zgodnie z koncepcją Castellsa. Znajdują się na niej zarówno miasta, które zdominowały gospodarkę globalną (Hong Kong, Singa-pur, Londyn, Nowy Jork, Paryż), jak i miasta budujące swą pozycję na bazie dziedzictwa kulturowego i historycznego (Rzym, Mekka, Kanton, Praga) lub na bazie współczesnej oferty rekreacyjno-rozrywkowej (Makau, Antalya, Bangkok, Pattaya).

Mimo podkreślania lokalnej odrębności duże miasta zaczynają się odrywać od swoich lokalnych i narodowych korzeni także w sferze turystyki (mimo że je podkreślają). Coraz więcej inwestycji w infrastrukturę i atrakcje tworzy hiperprzestrzenie, które mają takie same funkcje, strukturę funkcjonalną-użytkową, rozwiązania architektoniczne oraz wygląd nieza-leżnie od miejsca, w którym powstają. Już nie tylko lotniska i dworce, ale także centra han-dlowe, centra rozrywki, wielkie muzea i sale wielofunkcyjne stają się hiperprzestrzeniami.

Dodatkowo rozwój miejskiej turystyki kulturowej w coraz większym stopniu – można nawet stwierdzić, że w stopniu dominującym – napędzany jest poprzez sieci technologii informacyjnych oraz mediów, w tym mediów społecznościowych. Obecnie cała komplek-sowa sfera organizacji ruchu turystycznego oparta jest na technologiach informatycznych.

Ponadto upowszechnienie komputerów przenośnych w różnych formach sprawiło, że tu-ryści najczęściej odwiedzają miejsca, które dominują w formalnych przekazach marketin-gowych lub nieformalnych relacjach udostępnianych poprzez sieci. Współczesny turysta

— 164 —

nie rozstaje się z urządzeniami, które trzymają go nieustannie w przestrzeni przepływów – nawigacja satelitarna, geolokalizacja, sieci komórkowe i bezprzewodowy internet stają się równoległą do realnej, turystyczną przestrzenią publiczną odwiedzanych miast. W ten sposób przepływy informacji kształtują turystyczną przestrzeń miejsc. W efekcie miejska przestrzeń turystów i przestrzeń mieszkańców, która jest w większym stopniu odporna na wpływ z natury zglobalizowanej przestrzeni przepływów, jednocześnie nakładają się i róż-nią od siebie. Za graficzne próby przedstawienia tego zjawiska służyć mogą popularno--naukowe prace autorstwa Fischera (ze wspomaganiem firmy badań ilościowych mediów społecznościowych GNID wykorzystujących protokół API). Mają one formę wirtualnych map miast tworzonych na podstawie elektronicznej lokalizacji miejsc (geotagging) zdjęć publikowanych w dwóch fotograficznych aplikacjach społecznościowych Flickr oraz Picassa (Fischer, 2010) oraz elektronicznej lokalizacji wpisów w portalu społecznościowym Twitter (Fischer, Gnip, 2013). Rozróżnienie kolorystyczne lokalizacji zdjęć i wpisów wykonanych przez mieszkańców (kolor niebieski) i odwiedzających/turystów (kolor czerwony)² pozwoliło stwierdzić występowanie sporych różnic przestrzennych między rozproszoną aktywnością mieszkańców – częściowo skupioną wokół mniej oczywistych i nowych walorów i infra-struktury oferowanej przez centra miast – a aktywnością gości, skoncentrowaną wokół naj-popularniejszych i najbardziej znanych medialnie atrakcji turystycznych. Za bardziej ogólną próbę przedstawienia turystycznej przestrzeni miejsc można uznać wirtualną mapę świata Shightsmap (http://www.sightsmap.com) publikowaną i aktualizowaną na bieżąco przez Google na podstawie elektronicznej lokalizacji miejsc zdjęć zamieszczanych w aplikacji Panoramio (przyjmując niemożliwe do zweryfikowania w praktyce założenie, że zdjęcia te wykonane zostały przez turystów) wraz z rankingiem najchętniej „publikowanych” miast świata tworzonym na bazie danych wykorzystywanych do budowy mapy.