Motywacja do leczenia odwykowego jako przedmiot opiniodawstwa psychologicznego
A. Motywacja pozytywna
dzają się z prezentowanymi stwierdzeniami: „zdecydowanie się zgadzam”
(3 punkty), „raczej się zgadzam” (2 punkty), „raczej nie zgadzam się”
(1 punkt), „zdecydowanie nie zgadzam się” (0 punktów).
Po ocenie rzetelności poszczególnych pozycji na podstawie wartości α Cronbacha ustalono ostateczną wersję kwestionariusza. Przyporządko‑
wanie poszczególnych i ‑temów i charakterystyka psychometryczna skal przedstawione zostały w tabeli 1. Współczynniki zgodności wewnętrznej (α Crobacha) dla wymiarów: motywacja pozytywna (0,89) i antymotywa‑
cja (0,90) są wysokie, a dla poszczególnych skal — wysokie lub zadowa‑
lające.
Tabela 1. Charakterystyka Kwestionariusza „Za i przeciw”
Skala Podskala Numery i ‑temów α
Cronbacha Średnia Odchylenie standardowe I. Motywacja
zewnętrzna 1. Naciski otoczenia 1, 12, 18, 28 0,73 8,73 2,99 2. Korzyści wtórne 3, 14, 19, 25, 31 0,79 10,63 3,96 Motywacja zewnętrzna ogółem 0,84 19,36 6,18 II. Motywacja
wewnętrzna 3. Poznanie i zmia‑
na 4, 8, 13, 17, 23,
26, 33 0,83 18,08 3,68
4. Dążenie do ustą‑
pienia dolegliwości 6, 10, 16, 21 0,68 9,53 2,61 Motywacja wewnętrzna ogółem 0,86 27,6 5,72
A. Motywacja pozytywna ogółem 0,89 49,97 10,34
III. Antymoty‑
wacja 5. Lęki i obawy 2, 7, 11, 22, 34 0,75 5,34 3,51 6. Zaprzeczanie 5, 9, 15, 20, 24,
27, 29, 30, 32, 35 0,90 7,96 6,96
B. Antymotywacja ogółem 0,90 13,30 9,42
9 Psychologiczne…
Otrzymane wyniki (suma punktów w poszczególnych skalach) można przeliczyć na steny (tabela 2.). Prezentowane normy są tymczasowe, wspólne dla kobiet i mężczyzn.
Tabela 2. Tymczasowe normy dla Kwestionariusza „Za i przeciw” (N = 118)
Steny
Motywacja
ogółem Motywacja
zewnętrzna Motywacja
wewnętrzna Antymotywa‑
cja ogółem Zaprzeczanie Lęki i obawy Wyniki surowe
10 57—80 27 33 40—45 30 14—15
9 56 — — 33—39 22—29 11—13
8 53—55 25—26 32 21—32 15—21 9—10
7 51—52 24 31 16—20 9—14 7—8
6 48—50 21—23 29—30 12—15 7—8 6
5 43—47 17—20 27—28 8—11 4—6 4—5
4 34—42 12—16 24—26 4—7 2—3 1—3
3 26—33 8—11 17—23 0—3 0—1 0
2 20—25 4—7 10—16 — — —
1 0—19 0—3 0—9 — — —
Uwagę — oprócz interpretacji opartej na porównaniu wyników w poszczególnych wymiarach — warto zwrócić na wzajemne proporcje czynników motywacyjnych i antymotywacyjnych w zależności od uzy‑
skanych rezultatów. Inne psychologiczne znaczenie ma np. zbliżony wynik na wymiarze motywacji i antymotywacji w zależności od jego nasilenia.
W przypadku wysokich wartości w obu wymiarach mamy do czynienia z dużym poziomem niepewności, z nasileniem konfliktu wewnętrznego, z ambitendencją. Przy niskich wartościach można natomiast przewidywać obojętność, bierność, brak napędu.
Dane uzyskane na podstawie badań przeprowadzonych z użyciem Kwe‑
stionariusza „Za i przeciw” umożliwiają wyróżnienie dziewięciu podsta‑
wowych konfiguracji (tabela 3.), którym można przypisać zróżnicowane procedury postępowania terapeutycznego. Pozwala to nie tylko obserwo‑
wać dynamikę zmian w trakcie terapii, ale także prognozować przebieg i rezultaty terapii.
Tabela 3. Możliwe konfiguracje wymiarów: motywacja i antymo‑
tywacja
Antymotywacja Motywacja
wysoka (Mw) przeciętna (Mp) niska (Mn)
Wysoka (Aw) AwMw AwMp AwMn
Przeciętna (Ap) ApMw ApMp ApMn
Niska (An) AnMw AnMp AnMn
Prezentowany kwestionariusz jest wstępną propozycją pomiaru moty‑
wacji do leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu. Wymaga dalszego opracowania i doskonalenia.
Aneks
Kwestionariusz „Za i przeciw”
Poniżej znajdują się różne stwierdzenia związane z piciem alkoholu i terapią odwy‑
kową. Proszę określić na ile zgadza się Pan (Pani) z poszczególnymi stwierdzeniami stawiając znak „x” w odpowiedniej rubryce.
Prosimy o szczerość, aby móc zaproponować Panu (Pani) najlepszy sposób postępo‑
wania.
L.p. Treść stwierdzenia
Zdecydowanie zgadzam się Raczej zgadzam się Raczej nie zgadzam się Zdecydowanie nie zgadzam się
1 2 3 4 5 6
1. Zgłaszam się na terapię odwykową dlatego, że nalegała na to moja rodzina.
2. Terapia odwykowa może spowodować, że będę miał kło‑
poty i przykrości w pracy.
3. Podejmuję terapię po to, aby rodzina i znajomi zrozu‑
mieli, że naprawdę jestem chory.
4. Podejmuję terapię po to, aby zrozumieć, dlaczego nie po‑
trafię kontrolować picia alkoholu.
9*
5. Piję alkohol od czasu do czasu, ale nie uważam, że je‑
stem od niego uzależniony.
6. Chcę się leczyć po to, aby uzyskać dobre samopoczucie 7. Odczuwam niepokój na myśl o terapii odwykowej.
8. Chcę podjąć terapię odwykową, aby lepiej poznać same‑
go siebie.
9. Nie jestem uzależniony i żadna terapia nie jest mi po‑
trzebna.
10. Mam nadzieję, że w trakcie terapii ustąpią nieprzyjemne objawy i dolegliwości.
11. Obawiam się, że mój udział w terapii odwykowej spowo‑
duje odsunięcie się ode mnie innych ludzi.
12. Decyduję się na terapię przede wszystkim dlatego, że otoczenie ma dość mojego postępowania.
13. W czasie terapii chcę zmienić swoje postępowanie tak, aby mieć zadowolenie z życia.
14. Podejmuję terapię, ponieważ chcę, aby otoczenie zrozu‑
miało, że to z powodu uzależnienia od alkoholu nie ra‑
dzę sobie w życiu.
15. Uważam, że otoczenie bezpodstawnie wmawia mi, że je‑
stem uzależniony od alkoholu.
16. Podejmuję terapię, ponieważ chcę się uwolnić od takich przykrych stanów, jak lęki, przygnębienie itp.
17. W trakcie terapii chcę zrozumieć, jak powstało moje uzależnienie.
18. Podejmuję terapię odwykową dlatego, że moi bliscy tego żądają.
19. Podejmuję terapię po to, aby uzyskać pomoc w moich problemach życiowych.
20. To, że sobie nie radzę, wynika z warunków i okoliczno‑
ści, a nie z faktu, że jestem uzależniony.
21. Podejmuję terapię, aby zlikwidować takie dolegliwości, jak: bezsenność, osłabienie, drżenie rąk itp.
22. Nie chcę, aby ktoś dowiedział się, że jestem uzależnio‑
ny od alkoholu.
23. Podejmuję terapię odwykową po to, aby nauczyć się od‑
mawiać picia alkoholu.
24. Jestem wrażliwy i nerwowy, ale to nie jest uzależnienie od alkoholu.
25. Podejmuję trapię po to, aby moi bliscy wybaczyli mi moje postępowanie.
26. Podejmuję terapię, bo chcę się dowiedzieć, dlaczego nie potrafię kontrolować swojego picia tak jak inni ludzie.
27. Piję alkohol, ale uważam, że nie jestem osobą uzależ‑
nioną.
28. Chcę podjąć terapię, aby choć w części uwolnić się od kłopotów.
29. Piję tyle, ile większość ludzi, i uważam, że terapia odwy‑
kowa nie jest mi potrzebna.
30. Uważam, że otoczenie bezpodstawnie uznaje mnie za al‑
koholika.
31. Podejmuję terapię, ponieważ chcę mieć jakąś opiekę.
32. Czasem wypiję więcej, ale to z powodu kłopotów, a nie uzależnienia.
33. W trakcie terapii chcę się dowiedzieć, jakie moje cechy sprzyjają piciu alkoholu.
34. Wstydzę się udziału w terapii odwykowej.
35. Uważam, że w pełni potrafię kontrolować picie alkoholu.
Sprawdź, czy zaznaczyłeś ( ‑aś) wszystkie odpowiedzi.
Dziękujemy.
Bibliografia
Aleksandrowicz J.W., Zgud J., Martyniak J., Stanisz K., 1982: Badania motywa‑
cji do leczenia pacjentów chorujących na nerwicę i zaburzenia osobowości. „Psy‑
choterapia”, 42.
Cibor R., 1988: Uwarunkowania decyzji o pojęciu leczenia odwykowego. „Zdrowie Psychiczne”, 1.
Cibor R., 1989: Motywy podejmowania leczenia odwykowego. „Problemy Alkoho‑
lizmu”, 6.
Cibor R., 1994: Struktura „ja” a motywy podejmowania leczenia odwykowego. Ka‑
towice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Franken R.E., 2005: Psychologia motywacji. Gdańsk, GWP.
Heszen ‑Klemens I., 1979: Poznawcze uwarunkowania zachowania się wobec wła‑
snej choroby. Wrocław, PAN.
Higgins E.T., 1997: Beyond pleasure and pain. “American Psychologist”, 52.
Jarosz M., 1980: Samozniszczenie. (Samobójstwo. Alkoholizm. Narkomania). Wro‑
cław, Ossolineum.
Kępiński A., 1978: Poznanie chorego. Warszawa, PZWL.
Kuleta M., 2002: Człowiek jako kreator zmian w swoim życiu. W: Kubacka‑
‑Jasiecka D., red.: Człowiek wobec zmiany. Rozważania psychologiczne. Kra‑
ków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kulisiewicz T., 1980: Wczesne objawy uzależnienia od alkoholu dostrzeżone w miej‑
scu pracy. „Problemy Alkoholizmu”, 11.
Marszał ‑Wiśniewska M., 1999: Siła woli u osób uzależnionych od alkoholu. „Tera‑
pia Uzależnień i Współuzależnień”, 3.
Marszał ‑Wiśniewska M., Łukaszewski W., 2006: Wytrwałość w działaniu. Wy‑
znaczniki sytuacyjne i osobowościowe. Gdańsk, GWP.
Mellibruda J., 1997: Psycho ‑bio ‑społeczna koncepcja uzależnienia od alkoholu.
„Alkoholizm i Narkomania”, 3, 28.
Miller W.R., 1985: Motivation for treatment: A review with special emphasis on al‑
coholism. “Psychological Bulletin”, 98, 1.
Schaff A., 1981: Stereotypy a działanie ludzkie. Warszawa, KiW.
Sobolewska Z., 1999: Rozpoczynanie procesu leczenia. „Terapia Uzależnień i Współuzależnień”, 4.
Szczyrba B., Trzcieniecka ‑Green A., 2004: Motywy podjęcia, kontynuowania i ukończenia terapii u kobiet uzależnionych od alkoholu, w oddziale terapii uza‑
leżnienia od alkoholu. „Alkoholizm i Narkomania”, 3—4.
Zaleski Z., 1989: Lęk przed przyszłością. Ramy teoretyczne i wstępne dane empi‑
ryczne. W: Uchnast Z., Witkowski T., Januszewski A., red.: Wykłady z psycho‑
logii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w roku akademickim 1987/1988. Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL.
Załuska M., Bronowski P., Białoszewski A., Traczewska Z., 1992: Czynniki sprzy‑
jające uczestnictwu pacjentów oddziału psychiatrycznego w mityngach AA. „Al‑
koholizm i Narkomania” , 11—12.