• Nie Znaleziono Wyników

3. Definicja i opis Mszy stacyjnej

3.8. Msza, której biskup przewodniczy, nie sprawując Eucharystii

Nauka i tradycja Kościoła zgodnie podkreślają, że to do biskupa należy przewodniczenie Eucharystii we wspólnotach mu powierzonych. Zatem należy

202 Por. tamże, nr 171.

203 Por. J. Miazek, Katedralna msza stacyjna…, s. 152.

204 Por. Ceremoniał, nr 172.

205 Por. OWMR, nry 115–198.

z szacunkiem przestrzegać tego prawa Kościoła. Bywają jednak okoliczności, kiedy biskup uczestniczy we Mszy, ale jej nie przewodniczy. W takiej sytuacji wypada, aby biskup przewodniczył liturgii słowa, a pod koniec Mszy świętej udzielił ludowi błogosławieństwa. Dotyczy to szczególnie celebracji, w czasie których ma być sprawowany obrzęd sakramentalny, konsekracja czy błogosławieństwo. Przebieg takiej liturgii jest wówczas zostanie omówiony poniżej207.

Obrzęd przyjęcia biskupa sprawuje się podobnie jak w Missa stationalis. W zakrystii lub w innym wyznaczonym miejscu biskup zakłada na albę krzyż noszony na piersiach, dalej stułę oraz kapę odpowiedniego koloru. Otrzymuje mitrę i pastorał jak zwykle. W asyście biskupa są dwaj diakoni, a przynajmniej jeden, ubrani w należne im szaty liturgiczne. Pod nieobecność diakonów, w asyście biskupa stają dwaj prezbiterzy ubrani w kapy208.

Podczas procesji do ołtarza biskup idzie za celebransem lub koncelebransami. Asystują mu wyznaczeni diakoni i posługujący. Doszedłszy przed ołtarz, koncelebransi i celebrans wykonują głęboki ukłon. Jeżeli w prezbiterium, w tabernakulum przechowuje się Najświętszy Sakrament, wszyscy przyklękają. Następnie podchodzą do ołtarza, całują go i zajmują swoje miejsca. Na końcu podchodzi biskup. Posługującemu oddaje pastorał, zdejmuje mitrę. Wraz z diakonami i posługującymi wykonują ukłon lub jeśli trzeba przyklękają. Następnie biskup i diakoni całują ołtarz. Jeżeli w tej liturgii używa się kadzidła, biskup razem z asystującymi diakonami okadza krzyż i ołtarz. Potem udaje się do katedry krótszą drogą. Diakoni zajmują miejsce z obu stron w pobliżu katedry, zostając w gotowości do posługiwania biskupowi209.

Obrzędy wstępne i liturgia słowa są odprawiane tak, jak w Mszy wspólnotowej. Jeżeli sprawuje się obrzęd sakramentalny, konsekrację czy błogosławieństwo, należy przestrzegać przepisów zawartych w rytuałach. Zachowuje się także szczególne przepisy odnoszące się do wyznania wiary i modlitwy powszechnej210.

Po zakończeniu obrzędu sakramentalnego, konsekracji, błogosławieństwa czy modlitwy powszechnej biskup siada i otrzymuje mitrę. Diakon z posługującymi

207 Por. tamże nr 175.

208 Por. tamże nr 176.

209 Por tamże nry 177-178.

przygotowują ołtarz, czyniąc to, co zwykle. Jeżeli do ołtarza przynosi się dary, odbiera je od wiernych celebrans Mszy albo sam biskup. Potem celebrans oddaje głęboki ukłon biskupowi i podchodzi do ołtarza. Rozpoczyna wtedy liturgię eucharystyczną zachowując przepisy obrzędów Mszy świętej. Kiedy używa się kadzidła, najpierw okadza się celebransa, później biskupa. Biskup zdejmuje mitrę. Na czas Modlitwy eucharystycznej stoi przy katedrze aż do epiklezy. Klęczy natomiast na klęczniku zwróconym do ołtarza od epiklezy aż do podniesienia kielicha włącznie. Klęcznik ustawia się przed katedrą albo w innym dogodnym miejscu. Po podniesieniu biskup dalej stoi przy katedrze211.

Kiedy diakon wezwie wiernych: Przekażcie sobie znak pokoju, biskup przekazuje pocałunek pokoju swoim diakonom. Jeżeli przystępuje do Komunii świętej, to Ciało i Krew Pańską przyjmuje przy ołtarzu po Komunii celebransa. W czasie udzielania Komunii świętej wiernym, biskup może zająć postawę siedzącą. Modlitwę po Komunii odmawia biskup, stojąc przy ołtarzu albo przy katedrze. Na koniec błogosławi lud. Czyni to na sposób opisany wcześniej. Po błogosławieństwie diakon rozsyła wiernych. Następnie biskup oraz celebrans ze czcią całują ołtarz. Pozostali obecni w prezbiterium oddają ołtarzowi głęboki ukłonu i w procesji wyjścia udają się do zakrystii zachowując porządek, taki jak na rozpoczęcie celebracji212.

Może mieć miejsce jeszcze jedna sytuacja, kiedy to biskup nie celebruje w sposób wyżej opisany. Wtedy uczestniczy we Mszy świętej ubrany w rokietę i mucet. W takiej sytuacji nie zasiada na katedrze, ale w innym stosownym miejscu213.

*******

Celem tego rozdziału było ukazanie roli biskupa jako gwaranta jedności Kościoła partykularnego. Dzięki łasce sakramentu święceń biskup staje się prawdziwym nauczycielem wiary, kapłanem i pasterzem. Wybrzmiewa to bardzo mocno w liturgii święceń biskupa, w modlitwie konsekracyjnej oraz w obrzędach uzupełniających: namaszczeniu głowy oraz przekazaniu księgi Ewangelii i insygniów. Duch Święty, przez nauczanie biskupa, wzywa ludzi do wiary. Celebrując misterium Chrystusa w sakramentach, biskup uświęca powierzony sobie lud. To biskup zarządza udzielaniem chrztu i dyscypliną pokutną, jest właściwym szafarzem bierzmowania i sakramentu

211 Por. tamże, nry 180–182.

212 Por. tamże, nry 183–185.

święceń. Każde prawowite sprawowanie Eucharystii jest powierzone jego pieczy. Troszcząc się o jej godne sprawowanie i uczestnictwo wiernych, przyczynia się do ożywiania Kościoła.

Wyrazem troski o zjednoczenie Kościoła lokalnego są liturgie sprawowane przez biskupa wraz z jego duchowieństwem i wiernymi. Najwłaściwszym miejscem ich celebracji jest kościół katedralny. Jego budowa, urządzenie i wyposażenie mają nie tylko podkreślać splendor miejsca, ale przede wszystkim przypominać o roli tego kościoła wobec całej diecezji. Liturgie pod przewodnictwem biskupa, odznaczając się pożądanym pięknem, starannym przygotowaniem i oprawą, mają moderować życie liturgiczne w diecezji i przyczyniać się do czynnego uczestnictwa wiernych. W ciągu roku kościół katedralny jest miejscem celebracji Mszy krzyżma oraz święceń. To najważniejsze z liturgii żywo umacniających poczucie jedności miejscowej wspólnoty. Obecność biskupa we wspólnotach parafialnych i tam sprawowanie liturgii również ma podkreślać łączność z całą diecezją.

Ukazanie przymiotów posługi biskupiej oraz znaczenia liturgii celebrowanej przez niego pomogło zrozumieć, czym w istocie jest Missa stationalis. Biskup, celebrując jako głowa wspólnoty, wespół z prezbiterami i posługującymi przy pełnym i czynnym uczestnictwie ludu Bożego, sprawuje Mszę zwaną wspólnotową. Podczas takiej celebracji najpełniej ukazuje się jedność Kościoła partykularnego oraz różnorodny charakter spełnianych w nim posług.

Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, dokładnie opisując jak należy

przygotować liturgię biskupią i ją poprowadzić, ma na celu zapewnić szlachetną prostotę i skuteczność duszpasterską. W ten sposób liturgia biskupia jawi się jako wzór dla każdej innej celebracji. Opisane w tej księdze obrzędy wypełniają myśl Soboru Watykańskiego II, by wyraźniej podkreślić ujawnienie się Kościoła lokalnego.

ROZDZIAŁ III

OBOWIĄZKI I POSŁUGI BISKUPA W SAKRAMENTALNEJ LITURGII STACYJNEJ

Wyjaśnione w poprzednim rozdziale znaczenie posługi biskupa w liturgii najpełniej uwidacznia się w Eucharystii celebrowanej we wspólnocie udu Bożego. W ten sposób zostaje podkreślona pełnia sakramentu kapłaństwa, jaką cieszy się biskup, a poprzez jego posługę uwidacznia się także jedność Ciała Mistycznego. Biskupowi przynależy prawo sprawowania liturgii oraz kierowania kultem religii chrześcijańskiej. W ten sposób biskupi, ofiarnie pracując na rzecz swojej owczarni, przyczyniają się do jej zbudowania i uświęcenia przez udzielanie sakramentów. Biskup ma więc zadanie kierowania udzielaniem chrztu, jest właściwym szafarzem sakramentu bierzmowania i sakramentu święceń. Do niego należy kierowanie dyscypliną pokutną. Zaangażowanie duszpasterskie biskupa, przez zachęty i nauczanie, ma mobilizować wiernych do pobożnego uczestnictwa w liturgii, szczególnie we Mszy świętej1.

Biskup określa zasady udzielania sakramentów. Powinien dokładać troski o to, aby jego wierni mieli do nich stały i wystarczający dostęp. Oprócz tego ma z zaangażowaniem pouczać wiernych, aby właściwie pojmowali poszczególne sakramenty oraz owocnie je przeżywali. Toteż biskupi mają czuwać nad tym, by szafarze sprawowali sakramenty i sakramentalia zgodnie z przepisami liturgicznymi Kościoła2.

W poniższym rozdziale zostanie opisany sposób celebracji sakramentów przez biskupa. Zostaną one podzielone na trzy części: sakramenty wtajemniczenia (chrzest i bierzmowanie), następnie uzdrowienia (pokuta i pojednanie, namaszczenie chorych) oraz sakramenty w służbie komunii (kapłaństwo i małżeństwo). Liturgia sakramentu Eucharystii została opisana w rozdziale poprzednim. Sakrament święceń podzielony jest na stopnie diakonatu, prezbiteratu oraz episkopatu. Jako że jego materia i forma są zasadniczo takie same, celebracja tego sakramentu będzie opisana wspólnie z odpowiednim zaznaczeniem różnic zachodzących w poszczególnych święceniach.

1 Por. KD, nr 26.

W każdym opisie autor zwróci uwagę na rolę biskupa przy danej celebracji. Podstawą do przygotowania poniższych opisów są Ceremoniał liturgicznej posługi

biskupów oraz księgi liturgiczne do sprawowania poszczególnych sakramentów.