Namaszczenie chorych

Cierpienie i choroba są nierozłącznie związane z życiem człowieka. Ewangelie zgodnie świadczą, że Chrystus wielką miłością i troską otaczał chorych na ciele i duszy. Od najdawniejszych czasów Kościół przez swoich kapłanów kontynuuje to dzieło Zbawiciela poprzez sakrament namaszczenia102. W nim chory dostępuje łaski Ducha

101 Por. tamże, nry 657-660.

102 O teologii sakramentu namaszczenia czytaj również: J. Stefański, Sakrament chorych w reformie Soboru Watykańskiego II, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1988; D. Kwiatkowski, Namaszczenie chorych – spotkanie osoby chorej z Chrystusem uzdrawiającym, w: W Jego ranach nasze zdrowie. Teologia sakramentów uzdrowienia, K. Porosło, red., Tyniec 2015, s. 127-172

Świętego, który wspomaga człowieka w ufności do Boga, daje obronę przeciw pokusom szatana oraz pomaga pokonać lęk przed śmiercią. Namaszczenia udziela się dla umocnienia i zbawienia chorych w podeszłym wieku lub tych, których życie jest naznaczone chorobą. Udziela się go również dzieciom, jeśli są w stanie zrozumieć łaskę płynącą z tego sakramentu103.

Sakrament namaszczenia można powtarzać, szczególnie kiedy nastąpiłoby poważne pogorszenie stanu zdrowia lub jeśli chory ponownie by zachorował. Udzielanie namaszczenia chorych przypisane jest posłudze kapłańskiej. Zadaniem biskupa jest udzielanie tego sakramentu szczególnie w czasie większych zgromadzeń, takich jak: pielgrzymki, spotkania diecezjalne czy dni chorych¹⁰⁴.

Przy namaszczeniu szafarz posługuje się olejem chorych poświęconym przez biskupa w czasie Mszy krzyżma. Do jego przygotowania używa się oliwy z oliwek lub innego oleju roślinnego. W razie konieczności olej może poświęcić każdy kapłan w czasie sprawowania obrzędu namaszczenia105.

Posługa chorym, zwłaszcza w dużych zgromadzeniach, powinna uwzględniać odpowiednie przygotowanie wiernych. Nie może to być jedynie pouczenie, jak chorzy mają przyjmować namaszczenie, ale powinna to być katecheza ukazująca misterium cierpiącego i uwielbionego Chrystusa oraz współczucie i pociechę Kościoła względem wierzących. Ma ona podnosić na duchu i kierować ku wartościom nieprzemijającym, dlatego swoim zasięgiem winna obejmować chorych, którzy mają przyjąć święte namaszczenie, oraz innych wiernych uczestniczących w takim zgromadzeniu106. Przygotowanie do sprawowania obrzędu rozumie się jako zadbanie o pełne uczestnictwo obecnych w liturgii, a także odpowiedni dobór śpiewów. Ma to na celu umocnienie wiernych w jednomyślności, podtrzymanie wspólnoty w modlitwie oraz wyrażenie radości paschalnej, która cechuje ten obrzęd107.

103 Por. Sakramenty chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 2017, nry 1–12. O znaczeniu i skutkach sakramentu namaszczenia chorych piszą: D. Kwiatkowski, Uzdrawiająca moc sakramentu namaszczenia chorych, Studia i Materiały 191, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny, Poznań 2018; C. Krakowiak, Sakrament namaszczenia chorych w aspekcie teologicznym i pastoralnym, w: „Śląskie studia historyczno-teologiczne”, 12(1979), s. 71-95.

104 Por. tamże, nry 16–17.

105 Por. tamże, nry 20–21.

106 Por. tamże, nr 35.

Przy większej liczbie chorych do namaszczenia biskup może dobrać sobie odpowiednią liczbę prezbiterów, którzy będą jemu pomagać przy sprawowaniu sakramentu. Kiedy sakramentu namaszczenia udziela się podczas Mszy świętej, należałoby, aby ci kapłani współcelebrowali z biskupem. Do asysty przy biskupie wyznacza się również przynajmniej jednego diakona oraz innych posługujących108.

2.2.1. Obrzęd namaszczenia chorych w czasie Mszy świętej

Jeżeli przepisy liturgiczne na to pozwalają, można posłużyć się formularzem Mszy

za chorych, korzystając jednocześnie z czytań wyznaczonych dla obrzędu namaszczenia.

Kolorem liturgicznym dla tej mszy są szaty koloru białego. Jeżeli stosuje się inny formularz, można wybrać jedno czytanie z lekcjonarza dla Mszy podczas namaszczenia chorych i umierających. Przepisy zabraniają odprawiać te Msze w dni Triduum Paschalnego, w uroczystość Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz w inne uroczystości obowiązujące. W dniach określonych numerami 1–4 w Tabeli

pierwszeństwa dni liturgicznych korzysta się z czytań własnych. Zawsze można posłużyć

się uroczystym błogosławieństwem przypisanym do obrzędu namaszczenia¹⁰⁹.

Odpowiednio wcześniej przygotowuje się: rytuał sakramentu chorych, naczynia z olejem do namaszczenia chorych, to, co konieczne do umycia rąk oraz odpowiedniej wielkości kielich do Komunii świętej pod obiema postaciami. Biskup oraz koncelebransi zakładają szaty mszalne, diakon szaty właściwe dla swojego stanu, a pozostali posługujący szaty przysługujące im na mocy prawa110. Chorym przybywającym na liturgię wyznaczeni funkcyjni wskazują przygotowane miejsca111.

Przyjście do ołtarza, obrzędy wstępne i liturgię słowa celebruje się jak zawsze. Jeśli biskup tak zdecyduje, po Ewangelii siada na katedrze, otrzymuje wtedy mitrę oraz pastorał. Warto, żeby w homilii zaakcentował rolę choroby człowieka w misterium zbawienia.

108 Por. tamże, nr 664.

109 Por. tamże, nry 665.

110 Jeśli prezbiterzy nie koncelebrują, zakładają komżę lub albę i stułę.

Liturgia sakramentu namaszczenia chorych rozpoczyna się po homilii. Może się odbyć według następujących schematów:

A. Sposób I:

 litania,

 nałożenie rąk,

 modlitwa dziękczynna nad olejem albo – jeśli jest konieczne – błogosławieństwo oleju,

 namaszczenie,

 końcowa modlitwa. B. Sposób II:

 nałożenie rąk,

 modlitwa dziękczynna nad olejem albo- jeśli jest konieczne – błogosławieństwo oleju,

 namaszczenie,

 litania i końcowa modlitwa.

Skończywszy homilię, biskup zdejmuje mitrę i wstaje. Jeżeli ma być teraz odmówiona litania, rozpoczyna ją. Biskup wraz wspierającymi go prezbiterami nakładają ręce na kilku chorych. Czynią to w ciszy i każdy pojedynczo. Jeżeli biskup musi pobłogosławić olej do namaszczenia, czyni to bezpośrednio po nałożeniu rąk, zgodnie z formułą modlitwy: Boże, Ojcze wszelkiej pociechy. Kiedy używa się oleju już pobłogosławionego, wtedy biskup odmawia modlitwę dziękczynną nad tym olejem:

Błogosławiony jesteś, Boże112.

Teraz biskup siada i zakłada mitrę. W tym czasie diakon przynosi naczynia z pobłogosławionym olejem i wręcza je prezbiterom mającym pomagać w namaszczaniu chorych. Szafarze, podchodząc do poszczególnych chorych, namaszczają czoło i ręce każdego, stosując formułę sakramentalną osobno dla każdej osoby. Jeśli przynajmniej raz formuła zostanie wypowiedziana głośno, można rozpocząć śpiew przygotowanych pieśni. Po namaszczeniu biskup wraca do katedry, a prezbiterzy na swoje miejsca i obmywają ręce113.

112 Por. tamże, nry 669–671.

Kiedy biskup odda mitrę i wstanie, odmawia modlitwę końcową po namaszczeniu, trzymając rozłożone ręce. W przypadku celebracji według drugiego sposobu biskup po obmyciu rąk rozpoczyna litanię, którą kończy modlitwą po namaszczeniu114.

Następuje teraz liturgia eucharystyczna rozpoczynająca się przygotowaniem darów. Wiernym można podać Komunię świętą pod obiema postaciami. W obrzędach zakończenia można posłużyć się jedną z formuł uroczystego błogosławieństwa zawartych w rytuale lub użyć formuły błogosławieństwa zwyczajnego115.

2.2.2. Obrzęd namaszczenia chorych poza Mszą świętą

Przed obrzędem biskup zakłada albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i białą kapę, mitrę oraz przyjmuje pastorał. Prezbiterzy mający namaszczać razem z biskupem ubierają komżę lub albę i stułę. Diakon zakłada właściwe jemu szaty. Odpowiednio wcześniej na wyznaczone miejsce przyprowadza się osoby mające być namaszczone116.

W trakcie śpiewu biskup przychodzi przed ołtarz, oddaje mu ukłon, a następnie staje przy katedrze, skąd pozdrawia całe zgromadzenie. Rozpoczyna się liturgia słowa. Odczytuje się wybrane fragmenty czytań, psalmów lub pieśni z lekcjonarza dla chorych¹¹⁷.

Sakramentu namaszczenia udziela się w sposób wyżej opisany. Po zakończonym namaszczeniu, lecz jeszcze przed modlitwą końcową biskup zwraca się z zachętą wspólnego odmówienie modlitwy Pańskiej. Również błogosławieństwa końcowego udziela się tak jak opisano powyżej. Na zakończenie śpiewa się wybraną pieśń118.