Z analiz wynika, że wszystkie segmenty cało-życiowego doradztwa zawodowego powiąza-ne są z narzędziami wspierającymi w zakresie doradztwa, z których większość stosowana jest w praktyce. Każdy segment zawiera na-rzędzie dostępne nieodpłatnie w internecie.
W związku ze wsparciem na rzecz kształcenia ustawicznego większość narzędzi w zakresie doradztwa napotyka problem ich relatywnej izolacji pod względem znaczenia dla kształ-cenia ustawicznego. Poza kilkoma wyjątkami przeanalizowane narzędzia zapewniają infor-macje jedynie na temat danego segmentu i tym samym nie ułatwiają użytkownikom wyrobienia sobie kompleksowego poglądu na temat ich kształcenia ustawicznego. Do-bry przykład w tym kontekście można po-dać w odniesieniu do sekcji pod tytułem Ubieganie się o pracę i wykształcenie. Klienci zdobywają informacje na temat oferty szkół i programów szkoleniowych lub na temat oferty kursów, ale jednocześnie nie dostają porad, by zweryfikować (poprawić) swój wy-bór edukacji również poprzez sprawdzenie,
46 Źródło: Źródła informacji o narzędziach w zakresie doradztwa.
Analiza źródeł informacji i narzędzi w zakresie doradztwa
czy wybrana przez nich ścieżka edukacyjna pomoże im zwiększyć swoje szanse na zna-lezienie pracy i czy zagwarantuje wysokie wynagrodzenie itd.
Izolacja narzędzia wskazuje również na brak wzajemnej spójności poszczególnych na-rzędzi. Praktycznie w przypadku większości aplikacji oznacza to, że użytkownik pracuje na każdej aplikacji „od podstaw” i że od by-strości i zdolności użytkownika zależy to, czy sprawdzi on stosowane powiązanie z innym narzędziem. Użytkownicy często są zmuszani do wielokrotnego wprowadzania tej samej lub podobnej informacji w poszczególnych narzędziach. Jedno narzędzie nie wystarcza, by umożliwić użytkownikom bezpośrednie zdobycie informacji (obszaru), którą znaleźli na pierwotnym etapie zastosowania.
Innym elementem, w przypadku którego wy-raźnie widać oznaki izolacji, jest częste sto-sowanie klasyfikatorów personalnych w po-szczególnych aplikacjach, co samo w sobie utrudnia wykorzystanie wiedzy zdobytej w jednej aplikacji do pracy z inną aplikacją.
Niemniej jednak zastosowanie klasyfikatorów jest konieczne do dalszego tworzenia możli-wości wzajemnego łączenia poszczególnych narzędzi. Aby ten cel osiągnąć, koniecznie trzeba wprowadzić poprawki w poszczegól-nych narzędziach, które mają na celu
stwo-2.3 Czechy
Jeśli chodzi o ich fragmentację i wzajemną niekompatybilność, przeanalizowane narzę-dzia nie są wystarczająco motywujące, by zachęcić do kształcenia ustawicznego, ponie-waż nie gwarantują dostatecznego wsparcia wiedzy i informacji na temat kształcenia usta-wicznego. Użytkownicy praktycznie nie mają żadnych dostępnych informacji ogólnych na temat istniejących rodzajów narzędzi w zakre-sie doradztwa, które przyspieszają kształcenie ustawiczne w Czechach.
Brak narzędzi wspierających w usprawnianiu kształcenia ustawicznego
Za pomocą analizy narzędzi stosowanych w doradztwie i badań nad stopniem plano-wania potrzeb informatycznych w poszcze-gólnych segmentach odkryto, że potrzeb informatycznych nie udało się spełnić. Po-szczególnym segmentom brakuje następu-jących narzędzi:
Samozrozumienie
Brakuje narzędzi do pracy z kompetencjami społecznymi (soft skills) i do ustalania poten-cjału właściwych umiejętności wyuczonych (hard skills).
Percepcja otaczającej rzeczywistości Brakuje narzędzia (systemu) wywierającego wpływ na zainteresowania i oczekiwania dzie-ci i ich rodziców poprzez ich konfrontację z prognozą rozwoju podaży i popytu na
ryn-zatrudnienia) po zdobyciu dalszych kompe-tencji, wykształcenia, szkoleń. W segmencie tym nadal brakuje narzędzi w zakresie mo-delowania i planowania.
Poszukiwania pracy, wykształcenie Nadal nie istnieją narzędzia zawierające in-formacje na temat jakości lub rankingu szkół.
System informacji na temat zatrudnienia absolwentów szkół na rynku pracy ISA (Internetowy Ośrodek Kariery Zawodowej ISA)
Inż. Daniela Chamoutová
– Krajowa Instytucja ds. Kształcenia Technicznego i Zawodowego
Informacje z systemu ISA są dostępne od roku 2007 na stronie www.infoabsolvent.cz nieodpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji. Zawiera ona informacje na temat:
Ofert edukacyjnych w liceach, szkołach pomaturalnych i na uczelniach wyższych na terytorium Republiki Czeskiej (wyszu-kiwarka z zakresu edukacji – trzy spo-soby wyszukiwania w zakresie edukacji:
1) według poziomu wykształcenia i grupy dziedzin, 2) według zawodu, którym dana osoba jest zainteresowana i 3) według szkoły).
Wyniki analizy przejścia absolwentów szkół na rynek pracy (z punktu widzenia absolwentów – zadowolenie ze zdoby-tego wykształcenia, zadowolenie ze
zna-2
Innowacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe
dynamicznych stronach internetowych (zawierających wyszukiwarki), ponadto można też pobrać pełną wersję odpo-wiednich badań analitycznych.
System zawiera również przewodnik mul-timedialny o wyborze zawodu i przegląd filmów z faktycznego środowiska pracy.
Sekcja: Problemy napotykane w trakcie edukacji, w tym odnośniki do innych sta-cji roboczych w zakresie doradztwa oraz odpowiedzi na przykładowe pytania i pro-blemy.
System w dużym stopniu użytkują szkoły w Republice Czeskiej (w nauczaniu jednostek tematycznych pod nazwą „Szkolenie z wy-boru zawodu” – szkoły podstawowe i „Wpro-wadzenie do świata zatrudnienia” – szkoły średnie) oraz szkolni doradcy zawodowi, ale także ogół ekspertów (np. pracownicy IPS zatrudnieni w urzędach pracy), jak i laicy (ro-dzice uczniów 9-tej klasy oraz osoby zainte-resowane podjęciem studiów).
Wydajności zainwestowanych środków nie da się dokładnie zmierzyć. System stworzył Krajowy Instytut Szkoleń Zawodowych na podstawie wyników projektu systemowego pod nazwą Edukacja – Informacja – Doradz-two Kariera VIP, który częściowo finansowano z EFS i budżetu państwa. System zmodernizo-wano w ramach projektu pod nazwą Kariera
da się ustalić liczby poszczególnych użytkow-ników (np. kilkunastu różnych studentów od-wiedza stronę ISA z tej samej stacji końcowej w szkolnej sali komputerowej, nie ma więc możliwości ich indywidualnej identyfikacji).
Informacje zwrotne przesyłane głównie przez szkolnych doradców zawodowych i dyrek-torów szkół wskazują na fakt, iż z systemu regularnie korzysta większość uczniów szkół Republiki Czeskiej.
Wady i zalety dla doradców zawodowych i klientów
Zaleta – nieodpłatna dostępność w internecie przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.
Dotyczy to też regularnych aktualizacji i bar-dzo wiarygodnych informacji. Dane na temat oferty edukacyjnej powiązane są z przeglą-dami filmów z faktycznego środowiska pracy oraz z informacjami analitycznymi dotyczący-mi możliwości zatrudnienia na rynku pracy.
Wzajemne powiązanie wszystkich 4 sekcji systemu informatycznego oraz wystarczająca liczba wyszukiwarek w dużej mierze ułatwia pracę z informacjami udostępnianymi w wy-nikach wyszukiwania (na przykład w porów-naniu z podręcznikiem drukowanym). Inną zaletą jest to, że informacje można regularnie aktualizować i uzupełniać.
Wada – system jest wymagający, jeśli cho-dzi o jego zawartość; dużej liczby tekstów
wodowych, okazało się, że system ISA jest źró-dłem powszechnie stosowanym, potrzebnym i pozytywnie przyjętym w dziedzinie wyboru kariery zawodowej i wykształcenia.
W 2010 r. eksperci OECD wyznaczyli system ISA jako najlepsze narzędzie wysokiej jakości, z jakim się dotychczas spotkali.
Narzędzia psychologiczne (opierające się na samopoznaniu)
PhDr. Nora Jakobová, psycholog szkolna,
Liceum im. Jana Palacha, Praga 1, Republika Czeska
Jakiego rodzaju działania/zasady regulują zastosowanie narzędzi psychologicznych w dziedzinie pracy i edukacji?
Nie ma rygorystycznych zasad regulu-jących, JAKIE narzędzia należy stosować w dziedzinie edukacji. Dostępne są jedy-nie omawiane na konferencjach i w litera-turze zalecenia i wytyczne metodologicz-ne mające zastosowanie do narzędzi.
Mamy przepisy dotyczące tego, KTO może stosować te narzędzia – zasady z tym zwią-zane opierają się na ustawie nr 563/2004 o kadrze pedagogicznej i w sprawie no-welizacji niektórych innych ustaw.
Sprecyzowano również, GDZIE można oferować usługi doradcze i kto je może
uczniowie, uczniowie o specjalnych po-trzebach, prywatność itp.).
Praca psychologów szkolnych bazuje na kodeksie etycznym psychologów szkol-nych (Kodeks Etyczny Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychologii Szkolnej we-dług Oakland, Goldman, Bischoff, 1990).
Jakiego rodzaju nowe narzędzia psychologiczne stosowano w ostatnich latach w twoim kraju?
Główna innowacja była związana z rozpo-wszechnieniem technologii teleinformatycz-nych – opracowano wiele stron i aplikacji internetowych oraz baz danych i nadal są one rozwijane:
Ostatnie badania (wszystkie dostępne są w wersji papierowej) pierwotnie nie po-chodzą z Czech, lecz przeprowadzono ich normalizację w stosunku do społeczeń-stwa czeskiego:
– Internetowy test osobowości Holland RIASEC: www.proskoly.cz
– Internetowy test LMI (Osiągnięcia, Motywacja, Spis) – www.testcentrum.
com/testy/lmi
– Internetowy test IST (test struktury in-teligencji) – www.testcentrum.com/
testy/i-s-t-2000-r
– Online NEO PI - R – www.testcentrum.
com/testy/neo-pi-r
– Online Big 5 – www.testcentrum.com/
testy/neo-ffi
– Online MMPI – Minnesota Multiphasic
2
Innowacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe
– Online GPOP (złoty profil osobowości) – www.testcentrum.com/testy/gpop – Inne testy (GPP I, test inteligencji itp.)
– dostępny na stronie www.psycho-diagnostika-sro.cz/cz/Katalog_testy.
asp?Kateg=1 Nowe czeskie testy:
– Internetowe testy w zakresie karie-ry zawodowej COMDI – motywacja, wola, asertywność itp. www.comdi.cz/
– OTPO (obrazkowy test orientacji zawo-dowej) – www.psychodiagnostika-sro.
cz/cz/Katalog popis.asp?kod=687&Zo-zArg=1&Kateg=1& MT=
– Podstawowe preferencje odnośnie szkoły średniej – www.psychodiagno-stika- sro.cz/cz/Katalog popis.asp?ko-d=696&ZozArg=1&Kateg=1& MT=
Internetowe bazy danych:
Opracowano wiele baz danych, które moż-na stosować podczas sesji doradczych lub w domu na rzecz każdego klienta na potrzeby aktywnego wyszukiwania infor-macji:
– Internetowe bazy danych zawierające informacje na temat pracy, stanowisk pracy itp. – www.infoabsolvent.cz, www.kampomaturite.cz, www.vyso-koeskoly.cz, www.studentin.cz, www.
atlasskolstvi.cz,www.vzdelani.cz i wiele innych.
– Internetowe bazy danych dostępne
na samych testach. Oto niektóre z głównych innowacyjnych metod:
Aktywujące karty – www.oh-cards.com/
index.php?article id=1&clang=1.
www.innovativeresources.org/default.
asp?cmd=products&productgroup=779.
metoda Normana Amundsona (koło ka-riery, mapowanie umysłu, podział krze-sła, różne perspektywy – kolory, okrąg mocnych stron, rysunek, opowiadania, metafory).
R. Vence Peavy – metody socjodynamicz-ne (sektorowe mapowanie przestrzeni ży-ciowej, mapa przyszłości, zasobów, mocne strony, bariery, pisanie, rysunek).
Metoda narracyjna.
Metody kognitywno-behawioralne.
Dlaczego narzędzia te można uznać za innowacyjne?
Klientów uznaje się w nich za współtwórców ich własnej przyszłości.
W jakim stopniu grupy docelowe mogą korzystać z tych usług?
Metody te są powszechnie dostępne w przy-padku wszystkich grup docelowych.
Dla kogo metody te są najbardziej użyteczne?
Są one przydatne dla studentów, pomagając im w orientacji zawodowej.
Tematy:
– potrzeby edukacyjne i profesjonalny rozwój uczniów mniejszości etnicznej Romów,
– potrzeby edukacyjne uczniów ze śro-dowiska w trudnej sytuacji socjoeko-nomicznej,
– motywacja do nauki (we współpracy z Jihočeská univerzita, tj. Uniwersytet Południowoczeski – Czeskie Budziejo-wice),
– potrzeby edukacyjne uzdolnionych uczniów,
– interwencje i narzędzia w praktyce doradcy,
– Projekt ELDEL (Enhancing Literacy De-velopment in European Languages – Wspieranie rozwoju umiejętności czytania i pisania w językach europej-skich),
– Project EUROPEP – Comparaison des politiques d’education prioritaire en Europe. Evaluation, conditions de reus-site.
Uniwersytet Karola – Wydział Sztuk Pięk-nych, Departament Psychologii – http://
psychologie.ff.cuni.cz/
Tematy:
– równowaga życiowa, potrzeby spo-łeczne i zawodowe rynku pracy.
IPPP (Instytut Doradztwa Pedagogicznego i Psychologicznego) www.ippp.cz Tematy:
– doradztwo zawodowe w kontekście
FF MU www.phil.muni.cz/wups/home/
veda
– metody diagnostyczne,
– opracowanie podejścia do autokon-cepcji,
– etyka psychodiagnostyki.
FSS MU www.fss.muni.cz/cz/site/index.
html
– odpowiedzialność w wieku dojrzewa-nia,
– podejmowanie decyzji, – rozwój tożsamości.
Instytut Psychologii, Akademia Nauk, Re-publika Czeska – www.psu.cas.cz Tematy:
– komputerowe testy adaptacyjne – te-sty osobowości,
– narracyjne podejście socjo-kognityw-ne – formy organizacji doświadczeń osobistych,
– dojrzewanie i dojrzałość osobowości, – zmiany osobowości w perspektywie
uczenia się przez całe życie, – motywacja i metody.
Ośrodek testowy – www.testcentrum.
com/testy
– zespół psychologów dostosowujący testy zagraniczne i przeprowadzający ich standaryzację do społeczeństwa czeskiego.
Psychodiagnoza:
– www.psychodiagnostika-sro.cz/cz/Ka-talog testy.asp?Kateg=1
– zespół psychologów opracowujący
2
Innowacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe
Kursy internetowe dla doradców
Kursy eksternistyczne dla doradców uniwersyteckich
Kurs eksternistyczny przewidziany jest w przy-padku kształcenia ustawicznego pracowni-ków zatrudnionych jako doradcy uniwersy-teccy, którzy zainteresowani są aktualizacją i poszerzeniem swojej wiedzy oraz doskona-leniem umiejętności niezbędnych do wyko-nywania swojej pracy.
Poszczególne części kursu zaprojektował ze-spół wykładowców, składający się m.in. z eks-pertów z 5 wydziałów Uniwersytetu Karola (FF = Wydział Filozofii, PedF = Wydział Peda-gogiczny, 1.LF = Pierwszy Wydział Medyczny, 3.LF = Trzeci Wydział Medyczny, HTF = Wy-dział Technologii Chemicznych), jak też z in-nych uniwersytetów (VŠE = Praski Uniwersytet Ekonomii, MU = Uniwersytet im. Masaryka w Brnie, UHK = Uniwersytet miasta Hradec Králové, VŠB-TUO = Wyższa Szkoła Górnicza – Uniwersytet Techniczny w Ostrawie). Nie-które elementy zaprojektowali doświadczeni profesjonaliści.
Cele kursu
W kursie za cel postawiono sobie szerze-nie wiedzy oraz doskonaleszerze-nie umiejętności i kompetencji wymaganych przez doradców
doradztwo psychologiczne, superwizja,
doradztwo zawodowe, doradztwo w zakresie studiów, doradztwo specjalne,
doradztwo duchowe, wybrane umiejętności.
Wyniki szkolenia
Uczestnicy kursu mają zrozumieć:
znaczenie usług doradczych w kontekście rozwoju uniwersyteckiego,
znaczenie usług doradczych świadczo-nych na rzecz studentów w trakcie stu-diów,
rodzaje i odmiany usług doradczych, dywersyfikację metod świadczenia usług
doradczych w odniesieniu do grup doce-lowych,
rolę doradców, przebieg procesu świad-czenia doradztwa.
Uczestnicy kursu wykonują ćwiczenia wybra-nych umiejętności, w szczególności pracując z informacjami przy pomocy technologii in-formatycznych oraz umiejętności komunika-cyjnych i prezentakomunika-cyjnych.
Wymagania
Kurs zakłada, że uczestnicy mają już podsta-wową wiedzę na temat przynajmniej czę-ści zagadnień związanych z usługami
do-z 90 goddo-zinami. Ponadto trdo-zeba wdo-ziąć pod uwagę również czas spędzony nad zleconą pracą i nad egzaminem końcowym.
Weryfikacja studiów
Eksternistyczna forma studiów zakłada, że uczestnicy zaangażowani są w samodzielne studia. Uczestnicy mogą przeprowadzić weryfi-kację za pomocą samodzielnych pytań i zadań, co nie jest jednak obowiązkowe. Aby ukończyć kurs jego uczestnicy muszą zdać egzamin koń-cowy (zdobyć wymaganą liczbę punktów).
Świadectwa
Uczestnicy kursu, którzy na egzaminie koń-cowym zdobyli wymaganą liczbę punktów, otrzymują świadectwa ukończenia kursu w ra-mach programu edukacji przez całe życie na Uniwersytecie Karola.
Podsumowanie
Autorzy kursu mają świadomość, że kurs nie wyczerpuje wszystkich tematów dotyczących pracy doradców. Tematyka kursu została wy-brana na podstawie konsensusu osiągnięte-go wśród ekspertów z pięciu uniwersytetów, między które podzielono realizację projek-tu pod nazwą Rozwój doradztwa uniwersy-teckiego w Republice Czeskiej w roku 2008 i 2009.
Kursy w formie eksternistycznej poprzedził stacjonarny kurs pilotażowy. Uczestników kur-su poproszono, by ocenili każdy wykład, a na-stępnie ich opinie odzwierciedlono poprzez wybór eksternistycznej formy kursu.
2
Innowacyjne narzędzia i metody w poradnictwie i doradztwie kariery | Badania krajowe