Natura zobowiązań państwa

Zadaniem podmiotu zobowiązanego, tj. państwa i jego aparatu, jest stworzenie takich warunków, umożliwiających utrzymanie funkcji orga-nizmu każdego człowieka przebywającego na terytorium danego państwa w stanie niepogorszonym, adekwatnym do jego płci, wieku i aktualnej kon-dycji zdrowotnej¹¹⁸. Obowiązek ten aktualizuje się na dwóch płaszczyznach – wertykalnej (zakaz ingerencji aparatu państwa w sferę zdrowotną jednostki) oraz horyzontalnej (stworzenie przez aparat państwowy takich warunków,

115 O.A. cabrera, L.O. Gostin, Global Tobacco Control: a vital component of the Right to health, [w:] Advancing the right..., op. cit., p. 262-263.

116 W tym celu powinny być ustanowione podstawowe standardy i procedury medycz-ne, w których ramach zapobiega się błędom lekarskim i nadużyciom w medycynie. Decyzja Hrc w sprawie Marija i Dragana Novaković przeciwko Serbii, com. No. 1556/2007.

117 Wśród tych działań powinny się znaleźć również takie, które mają zapewnić, iż kobiety nie będą zmuszane do dokonywania aborcji, stanowiącej zagrożenie dla ich życia i zdrowia. Decyzja Hrc w sprawie Karen Noelia Llantoy Huamán przeciwko peru, com.

No. 1153/2003.

118 Adekwatność podejmowanych przez państwo działań jest zależna od wszystkich okoliczności sprawy, takich jak: charakter i kontekst leczenia, czas jego trwania, skutków w sferach fizycznej i psychicznej oraz w niektórych przypadkach także od płci, wieku, stanu zdrowia lub innego statusu ofiary. Decyzja Hrc w sprawie corey Brough przeciwko Australii, com. No. 1184/2003.

w których jednostka w wymiarze wolnościowym uzyskuje ochronę przed zamachami i ingerencją w sferę zdrowotną ze strony innych podmiotów) zgodnie z at. 2 MppOip.

prawo do życia i zdrowia, jako lex fundamentalis systemu ONZ, po-winno być chronione na poziomie krajowym przez ustawę, nikt bowiem nie może być samowolnie pozbawiony przymiotów składających się na zdrowie i życie ludzkie¹¹⁹. Każdy atak na zdrowie człowieka, w szczególności jeżeli jego efektem jest powstanie poważnych obrażeń i uszkodzeń ciała, który może prowadzić do następstw w postaci śmierci, powinien być wyjaśniony i stać się przedmiotem postępowania¹²⁰. Zobowiązanie powyższe ma charak-ter absolutny, zdrowie, podobnie zresztą jak życie, przysługuje człowiekowi tylko z tej racji, że jest on żywą istotą i de facto sprowadza się do wyznacze-nia granic wolności, w której jednostka posiada możność tworzewyznacze-nia swojej przestrzeni bezpieczeństwa zdrowotnego za pomocą wszystkich dostępnych i dozwolonych prawem środków.

Zobowiązania państwa, określone w MppOip, zostały wyeksplikowane na Światowym Szczycie ONZ w 2005 r. Do zadań władz należy minimalizo-wanie wszelkich negatywnych czynników, mających wpływ na jakość zdro-wia w rodzinie i najbliższym otoczeniu jednostki¹²¹. chodzi tu o czynniki ryzyka, takie jak: stosowanie terroru psychicznego i stałe nękanie jednostki oraz jej kręgu rodzinnego. Stanowią one naruszenie art. 7 i art. 23 MppOip, co odbija się na stanie zdrowia całej rodziny, jej bezpieczeństwa i społecz-nego dobrostanu. Hrc rzadko jednak dopatrywał się naruszenia zdrowot-nych praw dziecka w kontekście art. 24 MppOip, poprzestając na ustaleniu jego stanu zdrowotnego, warunków sanitarnych, w jakich się znajduje, czy posiłków, które spożywa, pozostawiając ocenę możliwości powierzania dal-szej pieczy nad dzieckiem ocenie władz krajowych, zgodnie z kryterium adekwatności działań¹²².

Kwestie dotyczące zobowiązania państwa do poszanowania wolności w jej sferze zdrowotnej związane są także z licznymi gwarancjami o charak-terze proceduralnym, na co wskazuje treść art. 14 MppOip. Hrc podkreśla, że samo postępowanie przed sądami powinno być tak zorganizowane, aby umożliwić wszystkim jego podmiotom taki sam dostęp do pomocy praw-nej, niezależnie od stanu zdrowia. Niemniej jednak w trakcie postępowania sądowego to na stronie spoczywa obowiązek ujawnienia informacji, które

119 B.c.A. toebes, op. cit., p. 160-161.

120 Decyzja Hrc w sprawie Vadivel Sathasivam i parathesi Saraswathi przeciwko Sri Lance, com. No. 1436/2005.

121 S.p. Marks, op. cit., p. 14-15.

122 por.: Decyzja Hrc w sprawie p.L. przeciwko Niemcom, com. No. 1003/2001.

w wyniku toczącego się procesu mogłyby wpłynąć na jego stan zdrowia¹²³. Do organów władzy państwowej należy takie zorganizowanie i ukierun-kowanie postępowania sądowego, aby zminimalizować czynniki mające negatywny wpływ na stan zdrowia wszystkich jego uczestników, w tym na przygotowanie obrony osoby ograniczonej w zdrowiu¹²⁴.

Na gruncie art. 14 MppOip realizacja prawa do zdrowia doczekała się kilku interesujących decyzji Hrc. przede wszystkim jednostka posiada prawo do zachowania swojego zdrowia także w związku z toczącym się po-stępowaniem sądowym, związanym z jej obowiązkowym stawiennictwem.

Zdaniem Hrc postępowanie sądowe wymagające stałego zaangażowania jednostki w przygotowanie do sprawy, polegające na preparowaniu doku-mentacji sądowej i medycznej dotyczącej stanu zdrowia fizycznego i psy-chicznego, w tym konieczności realizowania nakazanych przez sąd przymu-sowych badań lekarskich i przedkładania innych dokumentów, może mieć negatywny wpływ na zdrowie i życie uczestnika postępowania¹²⁵. Osobie, pozostającej pod długotrwałą obserwacją i inwigilacją ze strony służb pań-stwowych, a także osobie, która w efekcie prowadzonego postępowania kar-nego zostaje pozbawiona praw osobistych i politycznych, wskutek czego jest chronicznie pozbawiona pracy, świadczeń zdrowotnych, a w konsekwencji jej stan zdrowia ulega pogorszeniu, przysługuje odpowiednie odszkodowanie za naruszenie art. 5 ust. 4 i 14 ust. 3 MppOip¹²⁶.

problem ważenia zdrowotnych praw jednostkowych może pojawić się także w odniesieniu do spraw, w których zarówno pokrzywdzony, jak i sprawca w podobnym zakresie doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu.

W przypadku naruszenia prawa do zdrowia skarżącego, poszkodowanego wypadkiem komunikacyjnym, może odpowiadać zarówno właściciel po-jazdu mechanicznego, jak i rzeczywisty sprawca wypadku, o ile na osobisty

123 Decyzja Hrc w sprawie Mohammed Sahid przeciwko Nowej Zelandii, com. No.

893/1999.

124 Decyzja Hrc w sprawie Brigitte Lang przeciwko Australii, com. No. 659/1995. Ból odczuwany w sferze fizycznej przekłada się na cierpienia w sferze psychicznej, a nawet ducho-wej jednostki. przykładowo, silne bóle szyi, powodujące kłopoty z zasypianiem, przekładają się na trudności w zakresie koncentracji i zaburzenia widzenia w trakcie postępowania sądo-wego. Decyzja Hrc w sprawie chris Bech przeciwko Norwegii, com. No. 882/1999. to na jednostce spoczywa obowiązek udowodnienia, że „utrzymujący się konflikt z administracją i wywołana tym faktem przewlekłość postępowania spowodowały uczucia niepokoju i depre-sji, w wyniku których stan zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu”. Decyzja Hrc w sprawie casanovas przeciwko Francji, com. No. 441/1990. Sam fakt, że osoba ze względu na stan jej zdrowia jest niepoczytalna, nie może ograniczać możliwości dowodzenia tego faktu przed sądem. Decyzja Hrc w sprawie H.t.B. przeciwko Kanadzie, com. No. 534/1993.

125 Decyzja Hrc w sprawie M.G. przeciwko Niemcom, com. No. 1482/2006.

126 Decyzja Hrc w  sprawie Dobroslav paraga przeciwko  chorwacji, com. No.

727/1996.

udział w postępowaniu pozwala jego stan zdrowia¹²⁷. to na organach wła-dzy państwowej leży bowiem obowiązek takiego zorganizowania sprawy, aby umożliwić normalne procedowanie, a jednocześnie zminimalizować wystąpienie u uczestników postępowania bólu fizycznego i cierpień psy-chicznych, w tym konieczności unikania stresu i faktorów wpływających na jego powstawanie, a związanych m.in. z obowiązkowym stawiennictwem.

2.2.2. MArGiNeS UZNANiA i LiMitAcJA prAWA DO ZDrOWiA