Nawrócenie

Dla chrześcijanina imperatywem do nawracania się są słowa samego Chrystusa: „Czas się wypełnił i bliskie jest Królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”( Mk 1, 15). Człowiek, który przyjmuje chrzest, decyduje się na ciągłe nawracanie się i zmianę życia602

. W sakramencie pojednania i pokuty Duch Święty umożliwia wewnętrzną przemianę i zmianę postępowania. Konieczne jest jednak zaangażowanie nawracającego się człowieka, wyrażające się w uległości temu Duchowi oraz w konkretnym działaniu603. Również „Eucharystia ustanowiona przez Jezusa Chrystusa, która w sposób sakramentalny, to znaczy pod postacią chleba i wina, ukrywa krew wylaną na Golgocie i obmywającą nasze grzechy – to właśnie ona grzechy odpuszcza.

601 K. Trojan, dz. cyt., s. 71; Ponadto, jak szczegółowo opisuje M. Kożuch: „dynamika potrzeby zmierza do przezwyciężania i odrabiania własnych niepowodzeń, do zmazywania upokorzeń przez podejmowanie działania i wzmożonego wysiłku, przezwyciężania własnych słabości, pokonywanie przeszkód, trudności, słabości; tłumienia strachu; przygotowania się do działania, mimo wiadomych przeszkód i trudności do przezwyciężania; utrzymywania wysokiego szacunku do samego siebie, dumy, ambicji; przezwyciężanie sytuacji frustrujących, upokarzających, kłopotliwych (…). Postawy po których można rozpoznać potrzebę przeciwdziałania: zdecydowanie, niepoddawanie się zniechęceniu, upór, ryzykowanie, zawziętość, pracowitość, rozsądne wybieganie w przyszłość, przewidywanie rozwoju wydarzeń, skupienie się na odrobieniu strat, sumienność. Przejawia się w czynnościach zmierzających do pokonania przeszkód w celu utrzymania szacunku dla siebie na wysokim poziomie. Potrzebę wyzwalają stojące przed człowiekiem przeszkody oraz frustracje poprzednich niepowodzeń” , M. Kożuch, Chrześcijańska formacja indywidualna, Kraków 2001, s. 331- 332.

602 W. Świerzawski, Eucharystia…dz. cyt., s. 209.

603 M. Pyc, Znaki trynitarnej bliskości, Teologalny wymiar sakramentów Świętych, Poznań 2007, s. 147.

129

Można powiedzieć, że przebaczenie grzechów ludzkich dokonuje się wewnątrz Ofiary Eucharystycznej”604

.

Sakrament pokuty i pojednania przygotowuje do przyjmowania Eucharystii: „Spowiadamy się bowiem po to, aby przyjąć Eucharystię, a Eucharystię przyjmujemy po to, aby – oczyszczeni z grzechów – jeszcze ściślej zjednoczyć się z Bogiem i z ludźmi”605

. Ponadto związek pomiędzy Eucharystią i pojednaniem przypomina, że grzech nigdy nie jest rzeczywistością wyłącznie indywidualną, a rezultatem drogi nawrócenia⁶⁰⁶, jest także przywróceniem pełnej komunii kościelnej, która się wyraża w ponownym przystąpieniu do Eucharystii607

.

Jan Paweł II podkreślając uniwersalny charakter nawrócenia w Kościele, zwraca uwagę na konieczność obecności tego procesu w życiu osób konsekrowanych”⁶⁰⁸. Dokonanie tego aktu woli i zarazem świadomego wyboru poprzedza „wejście człowieka w przestrzeń wiary, wiąże się nierozerwalnie z osobistą wewnętrzną przemianą człowieka. (…) Dokonuje się tu bowiem zbliżenie człowieka do Chrystusa. (…) Wejście bowiem w przestrzeń obecności i spotkania z Bogiem sprawia, że rodzi się w osobie świadomość nie tylko grzechu świata, ale przede wszystkim świadomość własnego zła i grzechu. To zaś stanowi konieczny punkt odkrycia i uświadomienia sobie potrzeby własnej przemiany”609

.

Kościół zachęca także do praktykowania ascezy, która jest nieustannie potrzebna dla codziennego nawracania się w duchu

604 W. Świerzawski, Eucharystia… dz. cyt., s. 210.

605 Tamże, s. 207.

606

Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas Mszy św. w Dublinie 29 IX 1997, w: Jan Paweł II,

Podniosę kielich zbawienia. O Eucharystii Modlitwy – Homilie – Rozważania, Lublin 1986, s. 32.

607SAC, 20; Por.: S. Madeja, Formacja eucharystyczna we wspólnocie zakonnej, w: Życie konsekrowane , 6 (62) 2006, s. 20.

608 ”Wszystkie dzieci Kościoła, powołane przez Ojca, aby słuchać Chrystusa, muszą odczuwać głęboką potrzebę nawrócenia i świętości. (… ) potrzeba ta odnosi się przede wszystkim do życia konsekrowanego. (… ) Istotnie powołanie skierowane do osób konsekrowanych, aby szukały najpierw Królestwa Bożego, jest przede wszystkim wezwaniem do pełnego nawrócenia, to znaczy do wyrzeczenia się samych siebie i do życia wyłącznie dla Pana (…)”, VC, 35.

609

130

Ewangelii. Jest ona niezbędna do rozwoju wymiaru kontemplacyjnego życia zakonnego. Dlatego też wspólnoty zakonne powinny żyć w Kościele jako wspólnoty modlące się, a zarazem pokutujące⁶¹⁰. Kościół uświadamia zakonnikom społeczny wymiar nawrócenia, z którego wynika oddziaływanie ich nawrócenia na zmiany postaw i mentalności innych ludzi611

.

W kontekście formacji eucharystycznej postawy nawrócenia słowa Jana Pawła II uświadamiają, że „Eucharystia stanowi wielkie wezwanie do nawrócenia(…). Eucharystia pomaga zatriumfować miłości w nas, miłości nad nienawiścią, gorliwości na obojętnością”612

. Eucharystia i jej związek z sakramentem pojednania i pokuty oraz kierownictwo duchowe, podejmowane zwłaszcza w okresie formacji, stanowią dla osób konsekrowanych szczególne miejsce doświadczenia miłosierdzia Bożego i nawrócenia.613

.

Dla uczestniczących w Eucharystii ważne są treści, które w czasie obrzędu Mszy św. wspomagają świadomość własnej grzeszności i równocześnie miłosierdzia Bożego. W tym celu „cenną i pożyteczną pomoc niesie psychologia, jeśli idzie o poznanie popędów i mechanizmów działania ludzkiego (…). Chodzi oczywiście o pojęcie nawrócenia nie tylko jako poprawy życia w sensie odejścia od grzechu,

610

DC, 14; KKK , 920; Zgodnie z przyjętą hierarchią wartości podejmuje się odpowiednie wyrzeczenia i umartwienia, które stają się pozytywnym motywem ascezy i wyznaczają kierunki pracy nad sobą. Rulla wyróżnia pięć wartości podstawowych dla każdego chrześcijanina: dwie ostateczne – zjednoczenie z Bogiem oraz naśladowanie Chrystusa, a trzy wartości instrumentalne – ubóstwo, czystość i posłuszeństwo, Por.: L. Rulla, Depth Psychology and Vocation, a Psycho – social

Perspective, Rome 1971, s. 70; „Proces internalizacji wartości obejmuje w sposób nieunikniony

napięcie wyrzeczenia (…). Wyrzeczenie nie powoduje frustracji, kiedy jest motywowane Ja idealnym człowiek rozpoznaje się w horyzoncie obranej wartości, przede- wszystkim dostrzega jej urok, który daje mu podwójną siłę dążenia do wartości i kontrolowania potrzeb jej przeciwnych. Proces internalizacji jest silnie pociągającym doświadczeniem : to właśnie ona pozwala znieść napięcie wyrzeczenia. Poświęcenie jest tu świadome, dobrowolnie zaakceptowane, pozwala cierpieć, ale nie atakuje całościowo obszarów psychicznych; niekiedy jest natarczywe, ale zawsze kontrolowane”, A. Cencini, A. Manenti, Psychologia a formacja , dz. cyt., s. 320 – 321.

611 OE, 15.

612 Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas Mszy św. w Dublinie 29.09. 1997, w: Jan Paweł II,

Podniosę kielich zbawienia. O Eucharystii Modlitwy – Homilie – Rozważania, Lublin 1986, s. 32.

613

131

lecz także jako zdobywania pełnej chrześcijańskiej formacji moralnej. Metanoię przy tym należy pojmować z jednej strony jako dar Boży, z drugiej jako ciągły proces będący wynikiem wytężonej pracy

nad sobą”⁶¹⁴. Skutecznym środkiem w dokonywaniu analizy

postępowania jest rachunek sumienia oraz rozmowa z kierownikiem duchowym.

Postępowanie człowieka może być skutkiem kierowania się odczuciami, ale może być także podejmowane na bazie racjonalnych refleksji⁶¹⁵. Należałoby podczas formacji zwrócić uwagę na te dwie możliwości, które mogą mieć wpływ na ocenę dokonanych czynów. Szczególne znaczenie miałoby zapoznanie z oceną racjonalną, by uświadamiać sobie, że dzięki zdolnościom racjonalnym człowiek może postąpić inaczej niż mu dyktują emocje616

.

W procesie dokonywania oceny racjonalnej podmiot działający zwraca się ku przedmiotowi przekraczając siebie, niejako zapominając o sobie. Osoba wychodzi poza to, co odczuwa jako ważne dla niej. Dzięki temu może odnosić się do rzeczywistości zewnętrznej, obiektywnej, istniejącej poza działającym podmiotem. Następuje wówczas ocena tego, z czym osoba spotyka się, opierając się na refleksji oraz na odniesieniu do postrzeganej rzeczywistości. Tej ocenie mogą towarzyszyć zmienne emocje i reakcje fizjologiczne. Skutkiem takiej oceny pozostają emocje bardziej dojrzałe617. Takie działanie wspomaga poznawanie siebie, bo „bez tego stałego i wciąż na nowo podejmowanego wysiłku w kierunku nawrócenia samo uczestniczenie

614 J. Pryszmont, Nawrócenie drogą do życia z wiary, w: Communio, 3 (45) Rok VIII 1988, s 99; Obie dziedziny: teologia i nauki psychologiczne odgrywają znaczącą rolę w formacji, skutecznie służą w zdobywaniu dojrzałości chrześcijańskiej. Kościół zachęca do korzystania w formacji z osiągnięć psychologii, KDK, 54; DWCH, 1; DFK, 11.

615 K. Trojan, dz.cyt., s. 59.

616Tamże, s. 56.

617

132

w Eucharystii zostałoby pozbawione swej pełnej skuteczności

zbawczej”⁶¹⁸.