biblioteki publiczne finlandii i polSki na przykładzie bibliotek w oulu i w gdańSku
Zdjęcie 4. Nowoczesny bibliobus do transportu zbiorów w Wojewódzkiej i Miej- Miej-skiej Bibliotece Publicznej w Oulu, zakupiony w czerwcu 2012 r
Źródło: http://www.ouka.fi/oulu/kirjasto/kirjastoauto-onneli.
Biblioteka fińska, podobnie jak polska, oferuje szkołom profesjonalną współpracę, polegającą na organizowaniu specjalnych lekcji dotyczących
korzystania z biblioteki i jej zbiorów oraz wyszukiwania informacji. Ponad-to szkoły mogą wypożyczać na dłuższy okres zbiory biblioteczne. Wówczas transportuje się je bibliobusem lub też – w przypadku mniejszych zamówień – nauczyciel może odebrać je osobiście. Książki można zamówić również przez telefon [25].
W niniejszym rozdziale omówiono sytuację bibliotek i czytelnictwa w Finlandii, skupiając się na czasach współczesnych. Informacje zostały po-parte danymi statystycznymi, które pozwoliły na przedstawienie omawia-nych zjawisk w sposób ilościowy i tym samym – obrazowanie ich skali.
W zamieszczonej poniżej tabeli podano wyniki z dokonanej analizy porów-nawczej wybranych bibliotek. Niewątpliwie prezentowany materiał pozwala scharakteryzować Finlandię jako kraj, w którym biblioteki i ich rozwój jawią się jako priorytetowe kierunki polityki państwa, a stosowane rozwiązania – przekładają się na aktywność Finów w zakresie korzystania z tych instytucji.
Prawdopodobnie nie bez znaczenia dla rozwoju czytelnictwa Finów jest specyficzny klimat kraju. Przewaga zimowych dni w rocznym kalendarzu oraz brak światła słonecznego z pewnością sprzyja odwiedzaniu bibliotek i korzystaniu z ich zbiorów. Dodatkowym czynnikiem, któremu warto by-łoby się przyjrzeć, poszukując odpowiedzi na pytanie: dlaczego w Finlandii wskaźnik czytelnictwa i korzystania z książnic jest wyższy?, mogłyby być specyficzne cechy charakteru oraz normy kulturowe Finów. Biblioteka jest miejscem, w którym mogą oni przebywać wśród ludzi, ale jednocześnie nie wchodzić z nimi w głębsze interakcje. To ciekawy materiał badawczy rów-nież dla socjologów.
Imponujący wskaźnik zapisanych i korzystających aktywnie z biblio-teki mieszkańców Oulu (43%) jest godny naśladowania. Dbałość rządu o ja-kość usług bibliotecznych i zapewnienie odpowiednio wykształconego per-sonelu bibliotecznego zachęca do uzupełniania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji przez już pracujących bibliotekarzy, a także skłania do refleksji, szczególnie zważywszy na prowadzoną obecnie politykę deregulacji zawo-du bibliotekarza przez rząd naszego kraju.
Tabela 1. Porównanie wybranych elementów charakteryzujących Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Gdańsku oraz Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Oulu
Wyszczególnienie
elementów Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku w porównaniu z Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną w Oulu zbiory liczba książek porównywalna, zbiorów specjalnych prawie ośmiokrotnie
mniej zbiory w przeliczeniu
na 100 mieszkańców prawie czterokrotnie mniej
zakup zbiorów prawie czterokrotnie mniejszy, ponad dwukrotnie mniej książek, ponad dwukrotnie mniej zbiorów specjalnych zakup w przeliczeniu
na 100 mieszkańców w 2010 r. dziesięciokrotnie mniej, w 2012 r. siedmiokrotnie mniej; tendencja wzrostowa czytelnicy w stosunku
do mieszkańców w 2010 r. prawie czterokrotnie mniej, w 2012 r. – tylko dwukrotnie mniej; tendencja wzrostowa wypożyczenia na
1 mieszkańca w 2010 r. około ośmiokrotnie mniej, w 2012 r.–
około siedmiokrotnie mniej; tendencja wzrostowa bibliotekarze w
przelicze-niu na 1 tys. mieszkańców prawie trzykrotnie mniej liczba filii ponad dwukrotnie więcej godziny otwarcia nieczynna w niedziele
strona internetowa porównywalna
działalność kulturalna intensywniejsza
ekologia nie uwzględnia się
transport brak danych; nie posiada bibliobusów
wizja i misja trudno dotrzeć do odpowiednich zapisów na stronie biblioteki, choć takowe posiada; wizja nie została sformułowana przyszłościowo, zgodnie z
definicją Źródło: Opracowanie własne.
Pomimo tego, iż w świetle dokonanej analizy, fińska placówka prezen-tuje się znacznie lepiej, to jednak z satysfakcją należy przyznać, że dzia-łania podejmowane przez polską bibliotekę są również godne zauważenia.
„W ostatnich trzech latach czytelnictwo w gdańskich bibliotekach wzrosło trzykrotnie – czytamy na stronie internetowej miasta – Ostatnie 12 miesięcy to, przynajmniej we Wrzeszczu, prawdziwa czytelnicza rewolucja przepro-wadzona za sprawą biblioteki przyszłości otwartej w centrum handlowym Manhattan” [9].
Tendencję rozwojową można również zdiagnozować poprzez wzrosto-we wskaźniki procentowzrosto-we odzwierciedlające sukces biblioteki. Dotyczą one zakupu nowości, liczby „nowo zapisanych” czytelników w ciągu ostatnich dwóch lat oraz nowatorskiego podejścia do krzewienia kultury czytelniczej.
Jest to widoczne poprzez utworzenie nowoczesnej mediateki Manhattan, ale również Karty do kultury, czy zmianę wizerunku osoby czytającej, integrują-cej się z lubianą instytucją poprzez proklamowanie haseł w ramach kampanii informacyjnej „Chodzę do Biblioteki”. Wyjście naprzeciw współczesnemu odbiorcy kultury, niewątpliwie zapracowanemu, żyjącemu „w ciągłym bie-gu” i stale odwiedzającemu centra handlowe, w których dostęp do intere-sujących towarów jest szybki, bez konieczności zmieniania lokalizacji, aby zaspokoić wszystkie potrzeby, jest pomysłem wartym naśladowania. Jedno-cześnie wypada zauważyć, że poczynione inwestycje zwracają się, o czym świadczą bogate relacje zamieszczane w mediach. Zainteresowanie nowym, łatwym i szybkim dostępem do kultury oraz informacji przerosło oczekiwania projektodawców.
„Powołanie do życia nowych, przestronnych, projektowanych zgodnie z dziesięcioma zasadami Harrego Faulknera-Browna, placówek bibliotecz-nych – informuje w ramach opracowanej strategii biblioteka gdańska – po-zwoli nam całkowicie przemodelować strukturę oferty bibliotecznej. Biblio-teka w środowisku lokalnym będzie nie tylko wypożyczalnią z niewielkim kącikiem czytelniczym (w przypadku bibliotek dzielnicowych – osiedlo-wych), ale także miejscem z ciekawą ofertą kulturalną dla każdej grupy wiekowej, najważniejszym obok pracy i domu „miejscem trzecim” w życiu współczesnego obywatela i użytkownika” [32]. Biorąc pod uwagę dotychcza-sowe działania biblioteki, Gdańsk może być z niej dumny. Narzucone tempo i kierunek zmian pozwalają sądzić, że biblioteka idzie w dobrym kierunku, a skutki są widoczne już dziś.
bibliografia
1. Ambasada Finlandii [Dokument elektroniczny]. Warszawa. Tryb dostępu: http://
www.finland.pl/public/default.aspx?nodeid=40930&contentlan=22&culture=p l-PL. Stan z dnia 14.11.2012.
2. Bank Informacji [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.infopank-ki.fi/en-GB/home/. Stan z dnia 20.12.2011.
Borowski H.,
3. Wizerunek i użytkowanie bibliotek publicznych. Raport Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
http://www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DOKUMENTY/RAPORTY/05_wi-zerunek_i_uzytkowanie_bibliotek_publicznychraport_PRB.pdf. Stan z dnia 28.02.2013.
4. Dla bibliotekarzy, [w:] Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.wbpg.org.pl/?id=1799.
Stan z dnia 28.02.2013.
5. Finish Library Act [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.libra-ries.fi/en-GB/libraryact/. Stan z dnia 08.10.2012.
6. Finnish Public Library Policy 2015. National strategic areas of focus, Publica-tions on the Ministry of Education, Helsinki 2009. ISBN 978-952-485-740-6.
7. Finnish Public Library Statistic [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://
file:///G:basicstatistics.aspx.html. Stan z dnia 30.05.2012.
8. Finnish Public Library Statistic: terms [Dokument elektroniczny]. 2010. Tryb do-2010. Tryb do-stępu: http://tilastot.kirjastot.fi/Page/aebe3807-ac89-43e2-bc9c-eab4fa715b34.
aspx. Stan z dnia 30.05.2012.
9. Gdańsk: Rok temu we Wrzeszczu otwarto Mediatekę. Eksperyment się udał, [w:]
Gdańsk. Nasze miasto [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://gdansk.
naszemiasto.pl/artykul/galeria/1762799,gdansk-rok-temu-we-wrzeszczu-otwar-to-mediateke-eksperyment,id,t.html. Stan z dnia 16.03.2013.
10. Gdańska Biblioteka Cyfrowa [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://
gbc.org.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=25. Stan z dnia 16.03.2012.
Główny Urząd Statystyczny,
11. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. [Dokument elektroniczny]. Warszawa 2012. Tryb dostępu: http://www.
stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_powierzchnia_ludnosc_teryt_2012.pdf. Stan z dnia 12.02.2013.
12. Helsinki City Library [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.lib.
hel.fi/en-GB/englanti/. Stan z dnia 30.05.2012.
13. Historia Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku, [w:] Woje-wódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.wbpg.org.
pl/?id=442. Stan z dnia 28.02.2012.
14. Library Decret, [w:] Libraries.fi Finisz Library Services [Dokument elektron-iczny]. Tryb dostępu: http://www.libraries.fi /en-GB/library-branch/basic-inf-Tryb dostępu: http://www.libraries.fi/en-GB/library-branch/basic-inf-ormation-about-finnish-libraries/library-decree/. Stan z dnia 28.10.2012.
15. Library policy [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.minedu.fi/
OPM/Kirjastot/linjaukset_ja_hankkeet/?lang=en. Stan z dnia 30.12.2011.
16. m.trójmiasto.gazeta.pl [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://m.troj-miasto.gazeta.pl/trojmiasto/1,106540,13144595,Gdanska_biblioteka_splacila_
ogromny_dlug__Kto_pomogl_.html. Stan z dnia 16.03.2013.
17. Manifest Bibliotek Publicznych UNESCO [Dokument elektroniczny] 1994. Tryb dostępu: http://www.ifla.org/VII/s8/unesco/manif.htm. Stan z dnia 18.11.2012.
18. Mediateka już otwarta, [w:] TVP.pl [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
http://www.tvp.pl/gdansk/aktualnosci/spoleczne/mediateka-juz-otwarta/67007 68. Stan z dnia 16.03.2013.
19. Miasta w Polsce (statystyki na 2010 r.), [w:] Wikipedia. Wolna Encyklopedia [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Miasta-_w_Polsce_(statystyki). Stan z dnia 17.03.2013.
20. Ministry of Education and Culture [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
http://www.minedu.fi/OPM/Kirjastot/?lang=en. Stan z dnia 18.12.2011.
21. O filii, [w:] Biblioteka Manhattan [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
http://www.bibliotekamanhattan.pl/?id=22. Stan z dnia 16.03.2013.
22. Oulu, [w:] Wikipedia. Wolna Encyklopedia [Dokument elektroniczny]. Tryb do-stępu: https://pl.wikipedia.org/wiki/Oulu. Stan z dnia 17.03.2013.
23. Oulu, [w:] Wikitravel. The Free Travel Guide [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://wikitravel.org/pl/Oulu. Stan z dnia 17.03.2013.
24. Oulu City Library, [w:] Wikipedia. The Free Encyclopedia [Dokument elektro-niczny]. Tryb dostępu: http://en.wikipedia.org/wiki/Oulu_City_Library. Stan z dnia 16.03.2013.
25. Oulu City Library [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.ouka.fi/
oulu/kirjasto. Stan z dnia 16.03.2013.
26. Oulu Finland [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.ouka.fi/en-glish/library/index.htm. Stan z dnia 30.12.2011.
27. Oulun Kaupunginkirjasto – Maakuntakirjasto [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.ouka.fi/kirjasto/english/index.html. Stan z dnia 18.11.2011.
28. Oulun Kaupungin Kirjasto Maakuntakirjasto [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.ouka.fi/kirjasto/toimintakertomus10.pdf. Stan z dnia 18.12.2011.
29. Quality Recommendation for Public Libraries [Dokument elektroniczny]. 2010.
Tryb dostępu: http://www.minedu.fi/export/sites/default/OPM/Julkaisut/2011/
liitteet/OKM35.pdf?lang=en. Stan z dnia 18.12.2011.
Serola S., Vakkari P.,
30. The role of public libraries in citizens’ activities. A survey on the benefits of public libraries in everyday life [Dokument elektroniczny].
Tryb dostępu: http://www.minedu.fi/OPM/Julkaisut/2011/Yleinen_kirjasto_kun-talaisten_toimissa.html?lang=en. Stan z dnia 05.12.2011.
31. Statistics on Public Libraries [Dokument elektroniczny]. 2010. Tryb dostępu:
http://www.minedu.fi/OPM/Kirjastot/tilastot/?lang=en. Stan z dnia 05.12.2011.
32. Strategia Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Josepha Conrada Korzeniowskiego na lata 2011–2020 [Dokument elektroniczny]. Tryb dostę-pu: http://www.biblioteki.org/repository/PROJEKT%2018/Strategie%20WBP/
Wojewodzka_i_Miejska_Biblioteka_Publiczna_w_Gdansku.pdf. Stan z dnia 28.02.2013.
Tietoa kirjasta. Toimintakertomus
33. 2011. In Oulu City Library [Dokument
elek-troniczny]. Tryb dostępu: http://www.ouka.fi/c/document_library/get_file?u-uid=d6c57c22-d36f-4fe9-b468-c1ce83f43170&groupId=78400. Stan z dnia 16.03.2013.
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. z 1997 r., Nr 85, 34. poz. 539). [w:] Internetowy System Aktów Prawnych [Dokument elektroniczny].
Tryb dostępu: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19970850539.
Stan z dnia 28.02.2013.
35. Wizja, [w:] Encyklopedia Zarządzania [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:
http://mfiles.pl/pl/index.php/Misja_i_wizja. Stan z dnia 18.11.2011.
36. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada Korzeniow-skiego w Gdańsku, [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [Dokument elektronicz-ny]. Tryb dostępu: http://www.pomorskie.eu/pl/bip/jednostki_org_podlegle_
marszalkowi/wimbp_jck_gdansk/informacjeogolne. Stan z dnia 28.02.2013.
37. Zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych w Polsce, [w:]
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich: repozytorium dokumentów [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.sbp.pl/repository/dokumenty/SBP/
realizacja_strategii/wykaz_wskaznikow_publiczne_portal_SBP_01_2012.pdf.
Stan z dnia 28.02.2012.
Załącznik 1. Wojewódzkie i Miejskie Biblioteki Publiczne w Oulu