• Nie Znaleziono Wyników

NOWORODEK SZCZECIŃSKI – STAN ROZWOJU FIZYCZNEGO SZCZECIN’S NEWBORN INFANT – SOMATIC STATE

Katedra Anatomii Prawidłowej i Klinicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Florian Czerwiński

1 Oddział Pediatrii Szpitala Rejonowego w Policach ul. Siedlecka 2, 72-010 Police

Kierownik: dr n. med. Barbara Szafrańska

Summary

Introduction: Newborn’s weight and correlated with it size parameters are subject to continuous fl uctuations.

According to Penrose, it depends on the external factors in 62%. Socioeconomic mother’s condition of living is the most important factor.

The study aimed at assessing the somatic state of new-born infants new-born in the Regional Hospital in Police.

Material and methods: Research material consisted of the measurements of newborn infants born in Police hos-pital’s maternity ward in 2005. The measurements of 738 newborns have been carried out – 374 girls and 364 boys, who were born after normal and unifetal pregnancy. The mass and length of body as well as the circumferance of head and chest have been measured. The data have been statystically analyzed.

Results: The research confi rmed the observed sexual dimorphism in the average weight of a newborn infant at birth. Male newborn infants are signifi cantly heavier than the female ones. Newborn infants born in the third quarter attained the largest birth parameters. The largest number of deliveries occurred in winter months.

Conclusions: The study suggests that regional monitor-ing of newborn infant genotypic variation should be car-ried out in order to develop regional standards allowing for climatic variation.

K e y w o r d s: newborn – somatic state – anthropometry.

Streszczenie

Wstęp: Urodzeniowa masa ciała noworodka oraz sko-relowane z nią parametry jego wielkości podlegają stałym fl uktuacjom. Według Penrose’a w 62% jest to wpływ czyn-ników zewnętrznych. Za najważniejszy czynnik przyjmuje się warunki socjalno-ekonomiczne matki.

Celem pracy była ocena stanu rozwoju fi zycznego nowo-rodków urodzonych w szpitalu rejonowym w Policach.

Materiał i metody: Materiał badawczy stanowiły pomia-ry noworodków urodzonych w 2005 r. na oddziale położni-czym. Wykonano pomiary 738 noworodków – 374 dziew-czynek i 364 chłopców pochodzących z ciąż pojedynczych o prawidłowym przebiegu. Oceniano masę i długość ciała, obwód głowy i klatki piersiowej. Dane poddano analizie statystycznej.

Wyniki: Badania potwierdziły obserwowany dymor-fi zm w wartościach średnich urodzeniowej masy ciała (chłopcy rodzą się istotnie ciężsi od dziewczynek). We wszystkich badanych grupach największe parametry uro-dzeniowe osiągały noworodki urodzone w III kwartale roku. Największa liczba porodów odbyła się w miesiącach zimowych.

Wnioski: Regionalne monitorowanie zmienności ge-notypowej noworodka powinno być prowadzone w celu tworzenia norm regionalnych uwzględniających zmienności klimatyczne.

H a s ł a: noworodek – stan somatyczny – antropometria.

NOWORODEK SZCZECIŃSKI – STAN ROZWOJU FIZYCZNEGO 115

Wstęp

Urodzeniowa masa ciała noworodka oraz skorelowane z nią parametry jego wielkości podlegają stałym fl uktu-acjom. Według Penrose’a [1] czynniki dziedziczne, takie jak konstytucja i płeć, wpływają na płód tylko w 38%, w pozostałych procentach jest to wpływ czynników ze-wnętrznych, a najważniejszymi są warunki socjalno-eko-nomiczne, w których żyje matka. Parametry urodzeniowe noworodka są pośrednimi wskaźnikami zmieniających się warunków życia matki – jej odżywiania, aktywno-ści fi zycznej, stylu życia, a także wpływu zewnętrznych czynników klimatycznych na jej organizm. Czynniki te modyfi kują przede wszystkim aktywność fi zyczną mat-ki i jej dietę. W klimacie umiarkowanym uważa się, że czynniki klimatyczne najkorzystniej wpływają na płód w okresie jesiennym [2, 3, 4, 5, 6, 7]. Obecnie coraz le-piej rozwinięta opieka nad kobietą ciężarną może powo-dować, że działanie czynników zewnętrznych na matkę i płód będzie coraz mniej istotne. Warto więc obserwować czy w kolejnych pokoleniach występują istotne zmiany w parametrach urodzeniowych noworodków. Zmiany te powinny być monitorowane nie tylko w systemie ogólno-krajowym, ale przede wszystkim regionalnie ze względu na odmienności klimatyczne występujące w niektórych regionach Polski [6].

Celem pracy była ocena stanu rozwoju fi zycznego no-worodków urodzonych w szpitalu rejonowym w Policach w 2005 r.

Materiał i metody

Materiał badawczy stanowiły pomiary noworodków urodzonych w okresie 1.01.–31.12.2005 r. na oddziale położniczym szpitala rejonowego w Policach. Ogółem zebrane dane antropometryczne dotyczyły 738 noworod-ków – 374 dziewczynek i 364 chłopców pochodzących z ciąż pojedynczych o prawidłowym przebiegu. Badano wyłącznie noworodki zdrowych matek urodzone żywe, bez wad wrodzonych, w wieku płodowym powyżej skoń-czonego 38. tygodnia życia. Oceniano masę i długość ciała, obwód głowy i obwód klatki piersiowej. Dane analizowano w grupach w zależności od płci noworod-ka i pochodzenia, z ciąży pierwszej lub z ciąż kolejnych.

W analizie opisowej danych obliczano średnią arytme-tyczną, medianę, minimum, maksimum oraz odchylenie standardowe. Normalność rozkładu zmiennych spraw-dzono testem Lilleforsa, a jednorodność wariancji te-stem Levena. Przy spełnieniu powyższych warunków, w porównaniu międzygrupowym cech stosowano test t-Studenta dla zmiennych niezależnych. Przy braku wa-runków stosowania analizy parametrycznej użyto al-ternatywny test nieparametryczny U Manna–Whitneya.

Dla oceny istotności statystycznej za błąd pierwszego rodzaju przyjęto p < 0,05.

Wyniki

Wyniki dokonanych pomiarów noworodków zaprezen-towano w tabeli 1.

Badania własne potwierdziły obserwowany dymorfi zm w wartościach średnich urodzeniowej masy ciała [2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12]. Chłopcy rodzą się istotnie ciężsi od dziew-czynek (dla noworodków z ciąż pierwszych p = 0,0045; dla noworodków z ciąż kolejnych p = 0,0008). Chłopcy z ciąż pierwszych mają również istotnie większy obwód głowy od dziewczynek (p = 0,0027). Chłopcy z ciąż kolejnych mają istotnie większe wszystkie parametry (p < 0,005), zarówno od dziewczynek z ciąż pierwszych, jak i z kolejnych. Rów-nież wyższe parametry urodzeniowej masy ciała, długości ciała oraz obwodów głowy i klatki piersiowej charakteryzują dzieci z ciąż kolejnych. Dla dziewcząt różnice te nie są ne statystycznie. Chłopcy z ciąży pierwszej różnią się istot-nie w zakresie długości ciała (p = 0,0064) i obwodu klatki piersiowej (p = 0,0309) od chłopców z ciąż kolejnych. Jest to zgodne z obserwacjami Bożiłow i wsp. [3], którzy dowodzili silniejszego wpływu czynników zewnętrznych działających w okresie perinatalnym na noworodki płci męskiej [2, 3, 12, 13]. W pracy własnej poczyniono podobne obserwacje.

Istotne zależności częściej charakteryzują noworodki płci męskiej. Według Naika [14] najlepiej z masą ciała noworodka koreluje obwód klatki piersiowej, co potwierdzają badania własne. Porównując obserwacje własne z opracowaniem dotyczącym oceny antropometrycznej noworodków szcze-cińskich urodzonych w latach 1973–1974 dokonanym przez Prochorow i wsp. [15], stwierdzono akcelerację wszystkich badanych parametrów oceny antropometrycznej noworodka.

Noworodki zarówno płci męskiej, jak i żeńskiej są cięższe średnio o 80–100 g, dłuższe średnio o 0,8–2,1 cm. Najmniej-sze różnice zaobserwowano w obwodach klatki piersiowej.

Większe obwody głowy charakteryzują noworodki urodzone w latach 1973–1974 [15].

Wielu badaczy [16, 17] stwierdza, że różnice pomię-dzy płciami powstają po 35. tygodniu życia wewnątrzma-cicznego. Wcześniej masy ciała oraz pozostałe parametry płodów męskich i żeńskich nie różnią się istotnie. Ostat-nie tygodnia życia płodowego to jeden z okresów najin-tensywniejszego wzrostu płodu, zatem czynniki zarówno korzystne, jak i niekorzystne działające w tym czasie mają kluczowy wpływ na ostateczną wielkość noworodka [18, 19, 20]. W ostatnim trymestrze ciąży istotne jest racjonalne odżywianie ciężarnej, odpowiedni wysiłek fi zyczny, jej stan emocjonalny, unikanie używek, narażenie na stres psycho-społeczny i ciężkość wykonywanej pracy zawodowej [21, 22, 23, 24]. Ciągle dyskusyjny jest wpływ pory roku na stan ciężarnej, a przez nią na rozwój płodu. W przeciwieństwie do Kornackiego [10] i Piaseckiego [25], Bożiłow i wsp. [2, 3] stwierdzili sezonowe wahania urodzeniowej masy cia-ła. Różnice istotne wystąpiły w grupie noworodków mę-skich. Największe parametry osiągały noworodki urodzone w III kwartale, najmniejsze w I. Można przypuszczać, że korzystnie na organizm matki w II i III kwartale działają

116 ALEKSANDRA GAWLIKOWSKA-SROKA, BEATA TOMCZYK, FLORIAN CZERWIŃSKI T a b e l a 1. Charakterystyki statystyczne pomiarów noworodków

T a b l e 1. Statistical characteristics of newborn infants’ measurements Cecha / Trait

Jednostka pomiaru Unit of measurement

Płeć Sex

Liczebność Quantity

Średnia Mean

Mediana Median

Minimum Minimum

Maksimum

Maximum SD

Błąd standardowy Standard error

Masa ciała (g) Body mass (g)

1 dziew.

1 female 223 3408,565 3370 2160 4990 427,8163 28,6487 1 chłop.

1 male 216 3518,843 3515 2420 4650 430,7798 29,31085

2 dziew.

2 females 151 3429,603 3400 2570 4820 428,5446 34,87447 2 chłop.

2 males 148 3609,797 3600 2440 5030 463,9486 38,13634

Długość ciała (cm) Body length (cm)

1 dziew.

1 female 223 53,84978 54 46 60 2,371203 0,158787

1 chłop.

1 male 216 54,15972 54 37 60 2,718361 0,184961

2 dziew.

2 females 151 54,10596 54 49 63 2,503737 0,203751

2 chłop.

2 males 148 54,93243 55 47 62 2,658991 0,218568

Obwód głowy (cm) Head cicumference (cm)

1 dziew.

1 female 223 33,89686 34 30 38 1,495681 0,100158

1 chłop.

1 male 215 34,37442 34 29 46 1,709114 0,116561

2 dziew.

2 females 151 33,97351 34 29 37 1,432699 0,116591

2 chłop.

2 males 148 34,50338 35 31 39 1,511292 0,124227

Obwód klatki piersiowej (cm)

Chest circumference (cm)

1 dziew.

1 female 223 33,56502 34 27 39 1,772929 0,118724

1 chłop.

1 male 215 33,76279 34 29 38 1,648282 0,112412

2 dziew.

2 females 151 33,56954 34 29 37 1,787959 0,145502

2 chłop.

2 males 148 34,125 34 30 39 1,727996 0,14204

takie czynniki, jak wyższa temperatura, nasłonecznienie oraz sposób odżywiania, stymulując rozwój płodu [3, 26].

Większość badaczy potwierdza istotne statystycznie różnice w pomiarach (wzrost, waga, obwody) noworodków urodzo-nych jesienią i wiosną [4, 6, 7]. Badania własne przyniosły podobne rezultaty – największe parametry urodzeniowe osiągały noworodki urodzone w III kwartale roku (ryc. 1–4).

W odniesieniu do pory roku, w której odbył się poród, istot-ne różnice pomiędzy pomiarami chłopców i dziewczyistot-nek występują w II kwartale roku (p = 0,033) dla noworodków z ciąż pierwszych oraz dla noworodków z ciąż kolejnych (p = 0,005). Gelander i wsp. [13] stwierdzili różnice w przy-roście długości kończyn dolnych podczas okresu wiosen-nego i jesienwiosen-nego na korzyść tego pierwszego. Przyczyn tego zjawiska upatrywali w sezonowo nierównomiernym wydzielaniu hormonu wzrostu [11, 13].

W temperaturach optymalnych również ma miejsce naj-większa wydajność bioenergetyczna ustroju, towarzyszy im najwyższa płodność i największa ilość zajść w ciążę [27].

W okresie gorącym w krajach tropikalnych oraz w zimie w rejonach zimnych spada ilość poczęć. W badaniach

wła-snych największa ilość porodów wystąpiła w miesiącach zimowych (styczeń–marzec), co może potwierdzać teorię o wyższej płodności w okresie optymalnej temperatury, czyli dla Polski w miesiącach wiosenno-letnich.

Wnioski

1. Parametry oceny stanu fi zycznego noworodka wy-kazują stałą tendencję do utrzymywania dymorfi zmu.

2. Największa liczba porodów odbywa się w miesią-cach zimowych, co związane jest ze zwiększoną płodnością w okresie wiosenno-letnim.

3. Noworodki o najwyższych parametrach wagowo--długościowych rodzą się w okresie letnim, co wynika z najkorzystniejszych warunków w okresie najintensyw-niejszego wzrostu wewnątrzmacicznego.

4. Regionalne monitorowanie zmienności genotypowej noworodka powinno być prowadzone w celu tworzenia norm regionalnych uwzględniających zmienności klima-tyczne.

NOWORODEK SZCZECIŃSKI – STAN ROZWOJU FIZYCZNEGO 117 5. Wartości parametrów oceny stanu somatycznego noworodków szczecińskich w ostatnich 30 latach uległy wyraźnemu wzrostowi.

Piśmiennictwo

1. Penrose L.S.: Genetics of growth and development of the foetus. Recent Advances in Human Genetics, Boston 1961.

2. Bożiłow W., Gworys B., Kurlej W., Poradnik E.: Długość ciała nowo-rodków wrocławskich w świetle dokumentacji szpitalnej. Mat. i Prace Antrop. 1985, 106, 93–103.

3. Bożiłow W., Sawicki K., Poradnik E., Kurlej W., Gworys B.: Zmienność masy ciała podczas rozwoju prenatalnego i okołoporodowego. Prz.

Antrop. 1992, 55, 45–55.

4. Gizło R., Walkiewicz D.: Pomiary antropometryczne noworodków poznańskich. Prz. Antrop. 1966, 32, 199–204.

5. Kaliszewska-Drozdowska M.D.: Noworodek – stan rozwoju fi zycznego i trendy rozwojowe urodzeniowej masy ciała. Prz. Antrop. 1992, 55, 33–43.

6. Litwiejko-Pietryńczak E.: Zmienność sezonowa a stan somatyczny noworodka. Prz. Antrop. 1996, 59, 141–145.

7. Matsuda A.S.: Geographic differences in seasonal variation of mean birth in Japan. Hum. Biol. 1995, 67, 641–656.

8. Cyzio M.: Noworodki poznańskie pod względem antropometrycznym – noworodki płci męskiej. Prz. Antrop. 1965, 31, 241–244.

9. Kaliszewska M.D.: Noworodki poznańskie pod względem antropo-metrycznym – noworodki płci żeńskiej. Prz. Antrop. 1965, 31, 229-–240.

10. Kornacki Z.: O wpływie niektórych czynników na długość i wagę noworodków polskich w Poznaniu, ze szczególnym uwzględnieniem okresu niedożywienia podczas ostatniej wojny. Ginekol. Pol. 1948, 19, 171–210.

11. Kornafel D.: Czynniki determinujące urodzeniową masę człowieka.

Uniw. Wrocł. Wrocław 1995.

12. Wójtowicz E.: Masa urodzeniowa noworodków z różnych środowisk.

Prz. Antrop. 1996, 59, 133–139.

13. Gelander L., Karlberg J., Albertsson-Wikland K.: Seasonality in lower leg length velocity in prepubertal children. Acta Paediatr. 1994, 83, 1249–1254.

14. Naik D.B.: Birth weight and anthropometry of newborns. Indian. J.

Pediatr. 2003, 70, 145–146.

15. Prochorow M., Witt C., Kozioł A., Pańka W., Rudecka-Jączek Ł., Pronicki B.: Antropometryczne wskaźniki rozwoju noworodków do-noszonych, urodzonych w Szczecinie w latach 1973 i 1974. Pediatr.

Pol. 1976, 51, 695–702.

16. Miller H.C., Futrakul P.: Birth, weight, gestational age and sex as determining factors in the incidence of respiratory distress syndrome of prematurely born infants. J. Pediatr. 1968, 72, 628–635.

17. Tanner J.M., Thompson A.M.: Standards for birth weight at gestation periods from 32 to 42 weeks, allowing for maternal height and weight.

Arch. Dis. Child. 1970, 45, 566–569.

18. Gorys B., Kordecki H., Bożiłow W., Knapik-Kordecka M., Kurlej W.: Length of pregnancy as a factor determining physiological lo-wering of body mass of newborns. Adv. Clin. Exp. Med. 2004, 13, 949–953.

19. Szostak-Wegierek D., Szamotulska K., Szponar L.: Wpływ stanu od-żywienia matki na masę ciała noworodka. Ginekol. Pol. 2004, 75, 692–698.

20. Makowiec-Dąbrowska A.T., Siedlecka J., Radwan-Włodarczyk Z., Ko-szada-Włodarczyk W., Wilczyński J.: Wpływ pracy zawodowej matek na masę ciała noworodków urodzonych o czasie. Med. Pr. 1997, 48, 381–392.

21. Odland J.O.: Elements in placenta and pregnancy outcome in arctic and subarctic areas. Int. J. Circumpolar Health, 2004, 63, 169–187.

Ryc. 1. Średnia masa ciała noworodków w zależności od pory roku Fig. 1. Mean body mass in newborn infants depending on the season

Ryc. 2. Średnia długość ciała noworodków w zależności od pory roku Fig. 2. Mean body length in newborn infants depending on the season

Ryc. 3. Średnie obwody głowy noworodków w zależności od pory roku Fig. 3. Mean head circumference in newborn infants depending on the

season

Ryc. 4. Średnie obwody klatki piersiowej noworodków w zależności od pory roku

Fig. 4. Mean chest circumference in newborn infants depending on the season

118 ALEKSANDRA GAWLIKOWSKA-SROKA, BEATA TOMCZYK, FLORIAN CZERWIŃSKI 22. Biernacka J., Hanke W.: Wpływ stresu psychospołecznego w pracy

zawodowej i pozazawodowej na przebieg i wynik ciąży. Med. Pr. 2006, 57, 281–290.

23. Omanwa K., Zimmer M., Tlolka J., Wytrychowska E., Maciejewska J., Dryś A.: Niski BMI przed zajściem w ciążę: czy jest czynnikiem ryzyka porodów przedwczesnych i niskiej masy urodzeniowej noworodków?

Ginekol. Pol. 2006, 77, 618–623.

24. Jurewicz J., Hanke W., Makowiec-Dąbrowska T., Kalinka J.: Wpływ ciężkości pracy kobiet ciężarnych mierzony za pomocą wydatku

ener-getycznego na masę urodzeniową noworodków. Ginekol. Pol. 2006, 77, 537–542.

25. Piasecki E.: Ciężar ciała noworodków polskich. MPA 1983, 104, 139–186.

26. Branca F., Pastore G., Demissie T., Ferro-Luzzi A.: The nutritional impact of seasonality in children and adults of rural Ethiopia. Eur. J.

Clin. Nutr. 1993, 47, 840–850.

27. Wolański N.: Czynniki rozwoju człowieka. PWN, Warszawa 1987.

A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S

R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, 3, 119–127

ANNA KULIGOWSKA, WŁODZIMIERZ D. MAJEWSKI

WPŁYW OTYŁOŚCI NA WCZESNE WYNIKI I JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTÓW