Skład morfologiczny odpadów komunalnych stanowią głównie: części spożyw-cze zwierzęce, części spożywspożyw-cze roślinne, papier, tworzywa, tekstylia, szkło, metal, inne organiczne części mineralne, frakcja poniżej 10 mm. Morfologia odpadów komunalnych uzależniona jest głównie od wielkości aglomeracji, jakości i pozio-mu życia mieszkańców, ich sytuacji materialnej. Na rycinach 81–83 przedstawiono dane z Krajowego planu gospodarki odpadami 2014, które ukazują różnice w skła-dzie morfologicznym odpadów w stosunku do wielkości aglomeracji [15].
Z przedstawionych wykresów wynika, że w małych miejscowościach oraz na terenach wiejskich wśród wytworzonych odpadów komunalnych dominują od-pady kuchenne i ogrodowe, z czego na terenach wiejskich jest ich nieco mniej, głównie z uwagi na to, iż ich część może być wykorzystywana do karmienia zwie-rząt w gospodarstwach. Z uwagi na wysoką zawartość w nich substancji organicz-nej (średnio 30–40%) oraz potencjalnych składników pokarmowych dla roślin, istnieje możliwość zawrócenia tego rodzaju odpadów do obiegu przyrodniczego
Ryc. 81 Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych w dużych miastach, tj. miastach liczących ponad 50 tys. mieszkańców w 2008 r., w których mieszka 22,36 mln
mieszkańców kraju (58,61%), wg Krajowego planu gospodarki odpadami 2014 [15]
19,10%
poprzez wykorzystanie ich, po odpowiednim przetworzeniu, np. do rekultywacji, rewitalizacji [57].
Zgodnie z paragrafem 2 ustęp 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z 11 września 2012 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania nych odpadów komunalnych, mechaniczno-biologiczne przetwarzanie
zmiesza-Ryc. 83. Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych na terenach wiejskich w 2008 r., gdzie mieszka 14,86 mln mieszkańców kraju (38,95%),
wg Krajowego planu gospodarki odpadami 2014 [15]
Ryc. 82. Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych w małych miastach, tj. miastach liczących poniżej 50 tys. mieszkańców w 2008 r.,
w których mieszka 0,93 mln mieszkańców kraju (2,44%), wg Krajowego planu gospodarki odpadami 2014 [15]
9,70%
nych odpadów służy przygotowaniu ich do procesów odzysku, w tym do recy-klingu, odzysku energii, termicznego przekształcania lub składowania [2]. Odpady wytwarzane w procesie biologicznego przetwarzania odpadów, zwane stabiliza-tem, powinny być kierowane zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami do odzysku albo do unieszkodliwiania. Stabilizaty klasyfikuje się jako odpady o kodzie 19 05 99 – „Inne niewymienione odpady, w podgrupie odpady z tlenowego roz-kładu odpadów stałych (kompostowania)” – i jeśli spełniają wymagania określone w paragrafie 6 ustęp 1 Rozporządzenia [2] dopuszcza się je do unieszkodliwiania poprzez składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obo-jętne. Prawodawca zezwala jednak, aby stabilizaty spełniające wymagania para-grafu 6 ustęp 1 Rozporządzenia [2], po odsianiu na sicie o uziarnieniu mniejszym bądź równym 20 mm, były stosowane do odzysku jako odpady o kodzie 19 05 03 – „Kompost nieodpowiadający wymaganiom (nienadający się do wykorzystania)”.
Zgodnie z Ustawą o odpadach z 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 185, poz. 1243) [1] oraz z rozporządzeniami Ministra Środowiska z 5 kwietnia 2001 r.
w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. z 2011 r. nr 86, poz. 476) [58] oraz z 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instala-cjami i urządzeniami (Dz.U. z 2006 r. nr 49, poz. 356) [59], kompost nieodpowia-dający wymaganiom (nienanieodpowia-dający się do wykorzystania) może być poddany pro-cesowi odzysku R10 – rozprowadzanie na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszania gleby oraz procesowi odzysku R14 – inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części.
W ramach procesu odzysku R10 wydzielona ze stabilizatu frakcja 0–20 mm sklasyfikowana jako kompost nieodpowiadający wymaganiom (odpady o kodzie 19 05 03) może być wykorzystany na terenach zdegradowanych, pasach zieleni wzdłuż dróg i autostrad, na plantacjach roślin energetycznych lub do nawożenia upraw przemysłowych i gruntów pod zalesianie. Ze względu na swoje właściwości quasi-nawozowe (zawartość substancji organicznych) kompost ten może stanowić czynnik polepszający właściwość gleby. Poprzez wykorzystanie go do „nawożenia”
zwiększa się ilość materii organicznej oraz dostępnych dla roślin form Ca, Mg, P oraz K, powodując podwyższenie ilości magazynowanej w glebie wody, co jest szczególnie istotne podczas zabiegów rekultywacyjnych. Aktywność mikroorgani-zmów zawartych w kompoście może przyczyniać się również do rozkładu toksycz-nych związków m.in. z grupy WWA. Jednak, aby móc wykorzystać omawianą frak-cję odpadu do tego celu, muszą być spełnione łącznie następujące warunki [58]:
• odpady musza być stosowane równomiernie na całej powierzchni gleby;
• maksymalna grubość warstwy odpadów rozprowadzonych na powierzchni ziemi to 30 cm;
• dla każdej partii odpadów ustala się odpowiednią ich dawkę zależną od jako-ści odpadów i zapotrzebowania roślin na fosfor i azot;
• z gruntów, na których mają być stosowane odpady, pobiera się reprezenta-tywne próbki podlegające badaniom obejmującym oznaczanie odczynu [pH] oraz
zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, rtęci, niklu, cynku, miedzi i chromu) wyrażonej w mg/kg s.m.;
• badania gruntów, na których odpady są stosowane, wykonuje się raz na 5 lat;
• reprezentatywną próbkę gruntu do badań uzyskuje się przez zmieszanie 25 próbek pobranych w punktach regularnie rozmieszczonych na powierzchni nie-przekraczającej 5 ha, o jednorodnej budowie profilu glebowego i jednakowym użytkowaniu;
• próbki pobiera się z głębokości 25 cm albo z głębokości co najmniej 10 cm, jeżeli powierzchniowa warstwa gleby jest mniejsza od 25 cm;
• dla stosowanych odpadów nie powinny zostać przekroczone wartości nastę-pujących parametrów:
– wielkość cząstek 0–40 [mm],
– zawartość szkła i ceramiki nie więcej niż 2,0 [%],
– zawartość metali ciężkich nie więcej niż [mg/kg s.m.]: kadm 25, chrom 800, miedź 800, nikiel 200, ołów 800, cynk 2500, rtęć 25;
• wprowadzenie odpadów do gleby nie może spowodować przekroczenia standardów określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U.
z 2002 r. nr 165, poz. 1359) [60], nawet przy długotrwałym stosowaniu;
• w celu określenia dawki odpadów możliwej do stosowania na glebach są prowadzone przez wytwórcę odpadów badania w laboratoriach posiadających certyfikat akredytacji lub certyfikat wdrożonego systemu jakości w rozumieniu Ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 935) [61].
Wartości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w glebie lub ziemi według za-łącznika do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. z 2002 r. nr 165, poz. 1359) [60] przedstawiono w tabeli 18.
T a b e l a 18 Wartości dopuszczalnych stężeń w glebie lub ziemi na podstawie
Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. z 2002 r. nr 165, poz. 1359) [60]
Lp. Zanieczyszczenie
Lp. Zanieczyszczenie
1 Cyjanki wolne 1 40
2 Cyjanki związki kompleksowe 5 40
III. WęGLOWODOROWE
III/A Benzyna suma (węglowodory C6–C12)1) 1 500
III/B Olej mineralny (węglowodory C12–C35)2) 50 3 000
III/C Węglowodory aromatyczne
6 Suma węglowodorów aromatycznych3) 0,1 200
III/D Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
10 Suma wielopierścieniowych węglowodorów
aromatycznych4) 1 250
IV. WęGLOWODORy CHLOROWANE
1 Alifatyczne chlorowane pojedyncze (lotne) 5) 0,01 5
2 Alifatyczne chlorowane (suma) 6) 0,01 60
3 Chlorobenzeny pojedyncze7) 0,01 15
4 Chlorobenzeny (suma) 8) 0,01 25
5 Chlorofenole pojedyncze9) 0,001 1
6 Chlorofenole (suma) 10) 0,001 10
7 PCB11) 0,02 2
V. ŚRODKI OCHRONy ROŚLIN V/A Pestycydy chloroorganiczne
1 DDT/DDE/DDD12) 0,025 0,25
2 Aldrin 0,025 0,25
cd. tab. 18
Lp. Zanieczyszczenie
7 γ-HCH13) 0,0005 0,005
V/B Pestycydy – związki niechlorowe
1 Calbaryl 0,2 0,2
1) W znaczeniu suma węglowodorów alifatycznych, neftenowych i aromatycznych zawierających w czą-steczce od 6 do 12 węgli z uwzględnieniem monoaromatów BTEX (benzenu, toluenu, etylobenzenu i ksy-lenów).
2) W znaczeniu suma węglowodorów alifatycznych, neftenowych i aromatycznych zawierających w czą-steczce od 12 do 35 węgli i powyżej z uwzględnieniem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycz-nych WWA (naftalen, fenantren, antracen, fluoranten, chrysen, benzo(a)antracen, benzo(a)piren, benzo-(a)fluoranten, benzo(ghi)perylen).
3) W znaczeniu suma poziomów stężeń benzenu, toluenu, etylobenzenu, ksylenów i styrenu.
4) W znaczeniu suma poziomów stężeń WWA: naftalen, fenantren, antracen, fluoranten, chrysen, benzo-(a)antracen, benzo(a)piren, benzo(a)fluoranten, benzo(ghi)perylen.
5) W znaczeniu indywidualnych związków: 1,2chloroetan, dwuchlorometan, czterochlorometan, cztero-chloroetan, trójchlorometan, czterocztero-chloroetan, chlorek winylu.
6) W znaczeniu suma poziomów stężeń związków: 1,2chloroetan, dwuchlorometan, czterochlorometan, czterochloroetan, trójchlorometan, czterochloroetan, chlorek winylu.
7) W znaczeniu: monochlorobenzen, dichlorobenzeny, tichlorobenzeny, tetrachlorobenzeny, pentachloro-benzen i heksachloropentachloro-benzen.
8) W znaczeniu suma poziomów stężeń związków: monochlorobenzen, dichlorobenzeny, tichlorobenzeny, tetrachlorobenzeny, pentachlorobenzen i heksachlorobenzen.
9) W znaczeniu: monochlorofenole (suma), dichlorofenole (suma), tichlorofenole (suma), tetrachlorofe-nole (suma), pentachlorofenol i chloronaftalen.
10) W znaczeniu suma poziomów stężeń związków: monochlorofenole (suma), dichlorofenole (suma), ti-chlorofenole (suma), tetrati-chlorofenole (suma), pentachlorofenol i chloronaftalen.
11) PCB w rozumieniu: polichlorowane difenyle, polichlorowane trifenyle, monometylotetrachlorodifeny-lometan, monometylodichlorodifenymonometylotetrachlorodifeny-lometan, monometylofibromodifenylometan oraz mieszaniny za-wierające jakąkolwiek z tych substancji w ilości powyżej 0,005% wagowo łącznie.
12) W znaczeniu DDT i jego metabolity, tj. DDT[1,1,1-trichloro-2,2-bis(4-chlorofenylo)etan], DDD[1,1- -dichloro-2,2-bis(chlorofenylo)etylen] i DDE[1,1-dichloro-2,2-bis(p-chlorofenylo)etan].
13) HCH odpowiednio α, β, γ w znaczeniu: 1,2,3,4,5,6-heksachlorocykloheksan (sześciochlorocyklohek-san).
14) W znaczeniu suma krezoli.
15) W znaczeniu jako suma wszystkich ftalanów.
cd. tab. 18
Wydzielona ze stabilizatu frakcja odpadów o uziarnieniu 0–20 mm będąca kompostem nieodpowiadającym wymaganiom (odpad o kodzie 19 05 03), oprócz powyżej opisanego procesu odzysku R10, może być również wykorzystana do re-kultywacji biologicznej zamkniętego składowiska odpadów lub jego części jako tzw. okrywa rekultywacyjna (proces odzysku R14). Przy czym grubość warstwy tej okrywy powinna być uzależniona od planowanych obsiewów lub nasadzeń [59].
Należy zwrócić również uwagę na ograniczenia w wykorzystaniu kompostu niespełniającego wymagań (nienadającego się do wykorzystania) w procesie re-kultywacji biologicznej zamkniętego składowiska odpadów lub jego części. Nie może być on stosowany jako warstwa przesypowa (izolacyjna), której zadaniem jest skuteczne oddzielenie poszczególnych warstw odpadów.
W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 24 marca 2003 r. w sprawie szczegó-łowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, ja-kim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. z 2003 r.
nr 61, poz. 549 oraz z 2009 r. nr 39, poz. 320) [62], określone zostały szczegółowo zasady wykonania warstwy izolacyjnej, uwzględniając w głównej mierze rodzaje odpadów, jakie mogą być użyte do jej wykonania. Na tej podstawie można stwier-dzić, że do wykonania warstwy przesypowej mogą być użyte jedynie:
– odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów (sklasyfikowane jako odpady o kodzie 17 01 01),
– gruz ceglany (sklasyfikowany jako odpady o kodzie 17 01 02),
– odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia (sklasy-fikowane jako odpady o kodzie 17 01 03),
– zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia, które nie zawierają substancji niebez-piecznych (sklasyfikowane jako odpady o kodzie 17 01 07),
– gleba i ziemia, w tym kamienie, które nie zawierają substancji niebezpiecz-nych (sklasyfikowane jako odpady o kodzie 17 05 04),
– gleba i ziemia, w tym kamienie (sklasyfikowane jako odpady o kodzie 20 02 02),
– inne odpady
pod warunkiem spełnienia wymagań dla odpadów obojętnych, jakie zosta-ły określone w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz.U. z 2005 r. nr 186, poz. 1553; z 2006 r. nr 38, poz. 264 oraz z 2007 r. nr 121, poz. 832) [13]. Odpady o kodzie 19 05 03, czyli kompost nieodpowiadający wymaganiom (nienadający się do wykorzystanie), nie spełnia tych wymagań.
11. L
iteratura[1] Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r., Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 628 z późn. zm.
[2] Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych z 11 września 2012 r., Dz.U. z 2012 r. poz. 1052.
[3] „Wytyczne dotyczące wymagań dla procesów kompostowania, fermentacji i mechaniczno- -biologicznego przetwarzania odpadów”, na podstawie opracowania dr. inż. R. Szpadta i dr. hab.
inż. A. Jędrczaka, Ministerstwo Środowiska, Departament Gospodarki Odpadami, Warszawa 2008, http://www.mos.gov.pl/g2/big/2009_07/ffc92d741b261340b1e263cd1c05c85.pdf (20.07.2012).
[4] BMLFUW, 2005 – Stand der Technik Kompostierung – Grundlagenstudie.
[5] VORNORM ÖNORM S 2027-4 Ausgabe 1.03.2011 – Beurteilung von Abfällen aus der mecha- nisch-biologischen Behandlung, Teil 4 – Stabilitätsparameter – Atmungsaktivität (AT4).
[6] VORNORM ÖNORM S 2027-2 Ausgabe 1.09.2004 – Stabilitätsparameter zur Beurteilung von mechanisch-biologisch vorbehandelten Abfällen, Teil 2 – Gasspendensumme im Inkubations- test (GS21).
[7] VORNORM ÖNORM S 2027-3 Ausgabe 1.09.2004 – Stabilitätsparameter zur Beurteilung von mechanisch-biologisch vorbehandelten Abfällen, Teil 3 – Gasbildung im Gärtest (GB21).
[8] Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, Dz.Urz. WE L 182 z 16.07.1999 r.
[9] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w spra-wie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dz.Urz. WE L 312/3 z 22.11.2008 r.
[10] Europe’s environment — The fourth assessment. State of the environment report No 1/2007, European Environment Agency, Office for Official Publications of the European Communi-ties, B.m. 2007.
[11] Środowisko Europy 2010 – stan i prognozy. Synteza, Europejska Agencja Środowiska, Ko-penhaga 2010.
[12] Eurostat, 2008 r., http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
(20.07.2012).
[13] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu, Dz.U. z 2005 r. nr 186, poz. 1553 z późn. zm.
[14] Uchwała Rady Ministrów nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2010”, M.P. z 2006 r. nr 90, poz. 946 i 947.
[15] Uchwała Rady Ministrów nr 217 z dnia 24 grudnia 2010 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014”, M.P. z 2010 r. nr 101, poz. 1183.
[16] Verordnung des Bundesministers für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasser-wirtschaft über Deponien – DVO 2008, StF: BGBl. II, Nr. 39/2008.
[17] G l a n z R., Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów w Austrii, [w:] Komposto-wanie i mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów, red. G. Siemiątkowski, Wydawnictwo Instytut Śląski sp. z o.o., Opole 2011, s. 36–42.
[18] Abfallablagerungsverordnung – AbfAblV (Verordnung über die umweltverträgliche Abla-gerung von Siedlungsabfällen) Ausgabe 20.02.2001, BGBl. I, s. 305.
[19] BMLFUW, 2002 – Richtlinie für die mechanisch-biologische Behandlung von Abfällen.
Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft, Wien.
[20] R o s i k - D u l e w s k a C., Podstawy gospodarowania odpadami, Wydawnictwo Na-ukowe PWN, Warszawa 2000.
[21] L e b o d a R., O l e s z c z u k P., Odpady komunalne i ich zagospodarowanie. Zagad-nienia wybrane, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002.
[22] http://www.mpo.torun.com.pl/index.php?strona=133 (12.07.2012).
[23] Materiały informacyjne firmy GWDA. System zagospodarowania osadów ściekowych i odpadów organicznych GWDA, Piła 2000, materiały w posiadaniu autorów.
[24] P i o t r o w s k a H., W o j c i e c h o w s k i A., L i t w i n B., Gospodarka stałymi od-padami komunalnymi w miastach. Poradnik dla samorządów lokalnych, Wydawnictwo IGPK, Warszawa 1993.
[25] Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, red. M. Żygadło, Wydawnictwo PZITS, Poznań 2001.
[26] Gospodarka odpadami, red. J. Siuta, G. Borowski, Wydawnictwo Ekoinżynieria, Lublin 1998.
[27] C z o p M., H a t l a p a K., Proces kompostowania w Miejskim Przedsiebiorstwie Gospodarki Komunalnej w Katowicach, „Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowi-ska” 2007, nr 6, s. 97–108.
[28] J u r a s z F., Kompleksowa gospodarka odpadami w gminie, Wydawnictwo ARP-Poli-grafia, Warszawa 1998.
[29] http://forum.iios.pwr.wroc.pl/attachment.php?aid=148 (12.07.2012).
[30] P r z y w a r s k a R., Nowe technologie biologicznego unieszkodliwiania odpadów. Ma-teriały Konferencyjne „Kompostowanie odpadów – dobry interes czy uciążliwa konieczność?”, Towarzystwo na rzecz Ziemi, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Osieczany k. Krako-wa 2001, http://www.zb.eco.pl/inne/kompost2/pke.htm (12.07.2012).
[31] http://www.m-u-t.at/downloads/anlagenbau/prospekt_umwelttechnik_poln_rumaen.
pdf, s. 7 (12.07.2012).
[32] W o j c i e c h o w s k i A., Zintegrowane systemy gospodarki odpadami komunalnymi.
Zagadnienia techniczno-organizacyjne, Wydawnictwo Fundusz Współpracy, Warszawa 1998 [33] www.otzo.most.org.pl/publikacje/fw/systemy/rys.16.htm (17.07.2012).
[34] B i n n e r E., L e c h n e r P., Praxiserfahrungen mechanisch-biologischer Restabfall-behandlung in Österreich, Vortrag beim ZAK-Symposium in Sonthofen, am 16/17.11.1995, Sonthofen 1995.
[35] B i n n e r E., Z a c h A., L e c h n e r P., Stabilitätskriterien zur Charakterisierung der Endprodukte aus MBA-Anlagen, Forschungprojekt am ABF BOKU im Auftrag des BMLFUW, 1999.
[36] BGBl. I, Nr. 102/2002: Abfallwirtschaftsgesetz 2002 (AWG).
[37] BGBl. II, Nr. 164/96: Verordnung des Bundesministers für Umwelt über die Ablage-rung von Abfällen (Deponieverordnung).
[38] BMLFUW, 2011 – Bundesabfallwirtschaftsplan, Band 1, Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft, Wien.
[39] E n g e n h a r t M., Untersuchungen zur Auswirkung der Restmüllrotte auf der Müll- behandlungsanlage Pöchlarn der NÖ Umweltschutzanstalt, „Bericht der NÖ-Umweltschutz-anstalt” 1995.
[40] F e h r e r K., Geotechnisches Verhalten von MBA-Material, Diplomarbeit am ABF- -BOKU 2002.
[41] N e u b a u e r Ch., Ö l i n g e r A., Ist Stand der mechanisch-biologischen Abfallbe-handlung (MBA) in Österreich, Report 0071 des Umweltbundesamtes Wien, Wien 2006.
[42] R a n i n g e r B., Verfahren zur Vorbehandlung von Restabfall, [w:] Waste Reports 02
„Emissionsverhalten von Restmüll”, Dokumentation eines Arbeitsgespräches am ABF-BOKU – Wien, Wien 1995.
[43] S p i t a l e r E., 1995: Informacja telefoniczna.
[44] T u r n h e r r W., 1995: Informacja telefoniczna.
[45] W u r z H., 1999: Auswirkungen mechanisch-biologischer Restabfallbehandlung auf das Deponieverhalten, Diplomarbeit am ABF-BOKU, 1999.
[46] S c h l e g e l H., Mikrobiologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
[47] DIN 38414-8, Deutsche Einheitsverfahren zur Wasser-, Abwasser- und Schlamm-untersuchung – Schlamm und Sedimente (Gruppe S) – Bestimmung des Faulverhaltens (S8), Beuth Verlag GmbH, Berlin 1985.
[48] Ringversuch für die Stabilitätsparameter zur Beurteilung von mechanisch-biologisch vorbehandelten Abfällen. Endbericht an das Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft, IGW Ingenieurgemeinschaft Witzenhausen, Witzenhausen 2004.
[49] Ö-NORM S 2027-2, (2012) – Beurteilung von Abfällen aus der mechanisch-biologischen Behandlung. Teil 2: Stabilitätsparameter – Gasspendensumme im Inkubationstest (GS21).
[50] Ö-NORM S 2027-3, (2012) – Beurteilung von Abfällen aus der mechanisch-biologi-schen Behandlung. Teil 3: Stabilitätsparameter – Gasbildung im Gärtest (GB21).
[51] Ö-NORM S 2027-4, (2012) – Beurteilung von Abfällen aus der mechanisch-biologi-schen Behandlung. Teil 4: Stabilitätsparameter – Atmungsaktivität (AT4).
[52] W i d e r i n M., Ergebnisse von Atmungsaktivitätsmessungen mittels Sapromat, [w:]
Methoden zur Charakterisierung der biochemischen Stabilität von organischer Substanz, Hrsg.
P. Lechner, Waste Reports 1996, No. 4, s. 34–43.
[53] PN-Z-15011-1:1998 – Kompost z odpadów komunalnych. Pobieranie próbek.
[54] ÖNORM-Serie S 2027 – Beurteilung von Abfällen aus der mechanisch-biologischen Behandlung 2004-03.
[55] Ö-NORM-Serie 2123 – Probenahmepläne für Abfälle 2003-11.
[56] ABF-Boku „Untersuchung der Reaktivität von 16 MBA-Proben”, Wien 2012.
[57] R o s i k - D u l e w s k a C., K a r w a c z y ń s k a U., G ł o w a l a K., Przyrodnicze wy-korzystanie komunalnych osadów ściekowych i kompostów z odpadów komunalnych – wartość nawozowa a zagrożenia dla środowiska, [w:] Ogólnopolska Konferencja Naukowa na temat:
Kompleksowe i szczegółowe problemy inżynierii środowiska, Koszalin–Darłówko, [red. T. Pie-cuch, J. Piekarski], Politechnika Koszalińska, Koszalin 2009, s. 137–153.
[58] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2001 r. w sprawie procesu od-zysku R10, Dz.U. z 2011 r. nr 86, poz. 476.
[59] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami, Dz.U. z 2006 r. nr 49, poz. 356.
[60] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, Dz.U. z 2002 r. nr 165, poz. 1359.
[61] Ustaw z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 935.
[62] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło-wych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny od-powiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. z 2003 r. nr 61, poz. 549; z 2009 r. nr 39, poz. 320.