4. METODY BADAŃ
5.7. Obserwacja odległa. Incydenty sercowo-naczyniowe
W obserwacji odległej analizowano występowanie incydentów sercowo-naczynio-wych, tj. zgon sercowo-naczyniowy, zawał serca, udar mózgu, progresję zwężenia, dys-sekcję tętniaka aorty brzusznej. Dodatkowo, w grupie chorych poddanych rewaskulary-zacji przezskórnej analizowano częstość objawowej klinicznie restenozy.
Obserwacji odległej poddano 527 spośród 537 chorych poddanych rewaskularyza-cji (10 chorych zmarło w okresie okołozabiegowym) z istotnymi zwężeniami miażdży-cowymi w co najmniej 1 obszarze tętniczym. Ponadto, przeanalizowano występowanie incydentów sercowo-naczyniowych w grupie 99 chorych ze zwężeniami zakwalifi kowa-nych do leczenia zachowawczego oraz 125 chorych z grupy kontrolnej, tj. bez istotkowa-nych zmian miażdżycowych w ocenianych obszarach tętniczych.
W średnim czasie obserwacji wynoszącym 31,5 ± 8,5 (zakres 1–43) miesięcy łącznie zanotowano 110 incydentów sercowo-naczyniowych.
Grupa kontrolna
W grupie kontrolnej 2 (1,6%) chorych zmarło – 1 w przebiegu zawału mięśnia serco-wego, 1 – w wyniku migotania komór o nieustalonej etiologii (tabela XXIX).
Grupa chorych zakwalifi kowanych do leczenia zachowawczego
W grupie 99 chorych poddanych leczeniu zachowawczemu ze zwężeniami miażdży-cowymi ≥ 50%, w co najmniej 1 obszarze naczyniowym u 19 (19,2%) chorych stwier-dzono incydenty sercowo-naczyniowe (tabela XXIX). Zmarło 9 chorych, w tym 8 z przy-czyn sercowo-naprzy-czyniowych (7 w przebiegu zawału serca, 1 nagły zgon o nieustalonej przyczynie) i 1 w przebiegu choroby nowotworowej. Ponadto, u 7 chorych wystąpił za-wał serca niezakończony zgonem. U 2 chorych stwierdzono udar niedokrwienny mózgu, a u 1 istotną progresję miażdżycy. Progresję miażdżycy w różnych obszarach rozpozna-no u 6 chorych z incydentami sercowo-naczyniowymi. Porozpozna-nowną angiografi ę i/lub
koro-narografi ę wykonano u 7 chorych, a zabieg przezskórnej angioplastyki u 4 – 2 w tętni-cach wieńcowych, 2 w tętnitętni-cach szyjnych (tabela XXIX).
Dodatkowo 3 chorym z powodu złożonych zaburzeń rytmu i przewodnictwa implan-towano kardiostymulator.
Grupa chorych poddanych rewaskularyzacji
W grupie 527 chorych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej i/lub chirurgicznej stwierdzono incydenty sercowo-naczyniowe u 89 (16,9%) osób (tabela XXIX).
Zmarło 28 chorych, w tym 19 z przyczyn sercowo-naczyniowych, a 9 z przyczyn nienaczyniowych (5 chorych zmarło z powodu nowotworu, 2 na skutek krwotoku we-wnętrznego, 1 w przebiegu ostrego zapalenia trzustki i 1 w wypadku komunikacyjnym).
Przyczynę zgonu sercowo-naczyniowego stanowiły: zawał serca u 7 chorych, udar móz-gu u 3, pęknięcie tętniaka aorty brzusznej u 2. U pozostałych 7 zmarłych za najprawdo-podobniejszą przyczynę uznano zgon sercowo-naczyniowy.
Ta b e l a XXIX Incydenty sercowo-naczyniowe u chorych w obserwacji odległej
Incydenty sercowo-naczyniowe Grupa kontrolna n = 125 (%)
Chorzy ze zwężeniami Leczenie Zgon z innych przyczyn Zawał serca
Udar niedokrwienny mózgu TIA
Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej Progresja miażdżycy
Restenoza po rewaskularyzacji przezskórnej Interwencja przezskórna lub chirurgiczna Zgon s-n/zawał/udar/objawowa progresja/
/dyssekcja
Zgon s-n/zawał/udar/dyssekcja/progresja/reste-noza/zabieg
Zaburzenia rytmu serca (VT/VF)
Hospitalizacja z powodu niewydolności serca /zaburzeń rytmu
Ponowna koronarografi a/angiografi a Implantacja stymulatora serca
87
Ponadto, u 15 chorych wystąpił zawał serca niezakończony zgonem. U 14 chorych stwierdzono udar niedokrwienny mózgu lub TIA, a u 1 dyssekcję tętniaka aorty brzusz-nej. U pozostałych 40 osób stwierdzono istotną progresję zmian miażdżycowych w róż-nych obszarach. Progresję potwierdzono także u 11 chorych z incydentami sercowo-na-czyniowymi. W sumie dotyczyła 51 chorych z tej grupy.
Ponowną angiografi ę i/lub koronarografi ę wykonano z powodu podejrzenia progsji miażdżycy lub restenozy u 110 chorych. Ponownej rewaskularyzacji z powodu re-stenozy i/lub progresji miażdżycy poddano 79 chorych, w tym 77 przezskórnej, a 2 chi-rurgicznej (Tabela XXIX). U 8 (1,5%) chorych z powodu złożonych zaburzeń rytmu i przewodnictwa wszczepiono kardiostymulator.; 31 chorych hospitalizowano z powodu zaostrzenia objawów niewydolności serca i/lub zaburzeń rytmu serca.
5.7.1. Incydenty sercowo-naczyniowe w obserwacji odległej w zależności od stopnia zaawanso-wania miażdżycy
Szczegółową charakterystykę incydentów sercowo-naczyniowych wśród chorych poddanych rewaskularyzacji w zależności od zaawansowania miażdżycy przedstawio-no w tabeli XXX.
Zwężenia ograniczone do 1 obszaru tętniczego
Spośród 196 chorych 1 zmarł w okresie okołozabiegowym, a w odległej obserwa-cji incydenty sercowo-naczyniowe stwierdzono u 16 (8,2%) osób (tabela XXX). Zmarło 2 chorych, w tym 1 w przebiegu zawału serca, a 1 nagle, i za najprawdopodobniejszą przyczynę uznano zgon sercowo-naczyniowy.
Ponadto, u 3 chorych wystąpił zawał serca niezakończony zgonem, a u 3 stwierdzo-no udar niedokrwienny mózgu lub TIA. U pozostałych 8 chorych wystąpiła istotna pro-gresja zmian miażdżycowych w różnych obszarach. Dodatkowo, progresję potwierdzo-no u 3 chorych z incydentami sercowo-naczyniowymi. W sumie dotyczyła 11 chorych z tej grupy (tabela XXX).
Restenozę stwierdzono u 12 (7,5%) ze 161 chorych. Ponownej przezskórnej rewa-skularyzacji z powodu restenozy i/lub progresji miażdżycy poddano 22 chorych.
W sumie, incydenty sercowo-naczyniowe wystąpiły u 14 (8,7%) spośród 161 cho-rych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej oraz u 2 (5,3%) spośród 38 chocho-rych pod-danych rewaskularyzacji chirurgicznej (p = 0,484).
Zwężenia w 2 obszarach tętniczych
Spośród 192 chorych poddanych rewaskularyzacji 1 zmarł w okresie okołozabiego-wym, a w odległej obserwacji incydenty sercowo-naczyniowe stwierdzono u 31 (16,2%) chorych (tabela XXX).
Zmarło 10 chorych, w tym 6 z przyczyn sercowo-naczyniowych (4 zawały serca, 2 zgony nagłe), a 4 z przyczyn nienaczyniowych.
Ponadto, u 6 chorych wystąpił zawał serca niezakończony zgonem, u 5 stwierdzono udar niedokrwienny mózgu lub TIA, a u 1 chorego dyssekcję tętniaka aorty brzusznej o średnicy 52 mm zaopatrzoną operacyjnie. U pozostałych 13 chorych stwierdzono istotną
progresję zmian miażdżycowych w różnych obszarach. Ponadto, progresję potwierdzo-no u 4 chorych z incydentami sercowo-naczyniowymi. W sumie dotyczyła 17 chorych z tej grupy (tabela XXX).
Restenozę stwierdzono u 12 (7,2%) z 167 chorych. Ponownej przezskórnej rewasku-laryzacji z powodu restenozy i/lub progresji miażdżycy poddano 24 chorych.
Podsumowując, incydenty sercowo-naczyniowe wystąpiły u 24 (14,4%) spośród 167 chorych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej oraz u 7 (15,2%) spośród 46 chorych poddanych rewaskularyzacji chirurgicznej (p = 0,772).
Tabela XXX Incydenty sercowo-naczyniowe u 527 chorych po zabiegach rewaskularyzacji przezskórnej
i/lub chirurgicznej poddanych obserwacji odległej w zależności od zaawansowania miażdżycy (10 chorych zmarło okołozabiegowo)
Incydenty sercowo-naczyniowe 1 obszar 195 chorych Zgon z innych przyczyn Zawał serca
Udar niedokrwienny mózgu/TIA Dyssekcja tętniaka aorty brzusznej Progresja miażdżycy
W tętnicy wieńcowej W tętnicy szyjnej wewnętrznej W tętnicy podobojczykowej/kręgowej W tętnicy kończyn dolnych
W tętnicy nerkowej
Restenoza po rewaskularyzacji przezskórnej (451 chorych) W tętnicy wieńcowej W tętnicy szyjnej wewnętrznej W tętnicy podobojczykowej/kręgowej W tętnicy kończyn dolnych
W tętnicy nerkowej
Restenoza po CEA tętnicy szyjnej wewnętrznej
Interwencja przezskórna lub chirurgiczna W tętnicy wieńcowej
89
Zwężenia w 3 obszarach tętniczych
Spośród 117 chorych poddanych rewaskularyzacji 5 zmarło w okresie okołozabiego-wym, a w odległej obserwacji incydenty sercowo-naczyniowe stwierdzono u 29 (25,9%) (tabela XXX).
Zmarło 11 chorych, w tym 7 z przyczyn sercowo-naczyniowych (1 zawał serca, 1 udar niedokrwienny mózgu, 2 pęknięcia tętniaka aorty brzusznej o średnicy 51 mm oraz 64 mm, 3 zgony nagłe), a 4 z przyczyn nienaczyniowych. Ponadto, u 4 chorych wy-stąpił zawał serca, a u 5 udar niedokrwienny mózgu/TIA niezakończony zgonem. U po-zostałych 13 chorych stwierdzono istotną progresję zmian miażdżycowych. Progresję potwierdzono również u 3 chorych z incydentami sercowo-naczyniowymi. W sumie do-tyczyła 16 chorych z tej grupy (tabela XXX).
Restenozę stwierdzono u 17 chorych, w tym u 16 (16,2%) z 99 po zabiegu przez-skórnym oraz u 1 po endarterektomii tętnicy szyjnej wewnętrznej. Ponownej przezskór-nej rewaskularyzacji z powodu restenozy i/lub progresji miażdżycy poddano 25 chorych (tabela XXX).
Podsumowując, incydenty sercowo-naczyniowe wystąpiły u 22 (22,2%) spośród 99 chorych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej oraz u 7 (21,9%) spośród 32 chorych poddanych rewaskularyzacji chirurgicznej (p = 0,967).
Zwężenia w 4 obszarach tętniczych
Spośród 32 chorych poddanych rewaskularyzacji 3 zmarło w okresie okołozabiego-wym, a w odległej obserwacji incydenty sercowo-naczyniowe stwierdzono u 13 (44,8%) (tabela XXX).
Zmarło 5 chorych, w tym 4 z przyczyn sercowo-naczyniowych (1 zawał serca, 2 uda-ry mózgu, 1 zgon nagły), 1 z przyczyn nienaczyniowych. Ponadto, u 2 chouda-rych wystą-pił zawał serca, a u 1 udar niedokrwienny mózgu niezakończony zgonem. U 6 chorych stwierdzono istotną progresję zmian miażdżycowych. Dodatkowo progresję potwierdzo-no u 1 chorego z incydentami sercowo-naczyniowymi. W sumie dotyczyła 7 chorych z tej grupy (tabela XXX).
Restenozę stwierdzono u 5 (20,8%) z 24 chorych. Ponownej przezskórnej rewaskula-ryzacji z powodu restenozy i/lub progresji miażdżycy poddano 8 chorych.
Podsumowując, incydenty sercowo-naczyniowe wystąpiły u 10 (41,7%) spośród 24 chorych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej oraz u 3 (33,3%) spośród 9 cho-rych poddanych rewaskularyzacji chirurgicznej (p = 0,663).
Analiza incydentów sercowo-naczyniowych wśród chorych poddanych rewaskula-ryzacji wykazała, że ich częstość narastała w zależności od liczby obszarów z istotny-mi zwężeniaistotny-mi, zarówno wśród chorych poddanych rewaskularyzacji przezskórnej, jak i chirurgicznej, i wynosiła odpowiednio: dla chorych ze zwężeniami w 1 obszarze 8,7%, 5,3%, ze zwężeniami w 2 obszarach – 14,4% i 15,2%, w 3 obszarach 22,2% i 21,9%
oraz w 4 obszarach tętniczych 41,7% i 33,3% (p < 0,001, dla trendu). Podobną za-leżność obserwowano wśród chorych niezakwalifi kowanych do rewaskularyzacji (tabela XXXI).
Ta b e l a XXXI Incydenty sercowo-naczyniowe u 99 chorych zakwalifi kowanych do leczenia
zachowawczego
Incydenty sercowo-naczyniowe 1 obszar 58 chorych Zgon z innych przyczyn Zawał serca
Udar niedokrwienny mózgu/TIA Dyssekcja tętniaka aorty brzusznej Progresja miażdżycy
W tętnicy wieńcowej W tętnicy szyjnej wewnętrznej W tętnicy podobojczykowej/kręgowej W tętnicy kończyn dolnych
W tętnicy nerkowej
Interwencja przezskórna lub chirurgiczna W tętnicy wieńcowej
W tętnicy szyjnej wewnętrznej W tętnicy podobojczykowej/kręgowej W tętnicy kończyn dolnych
5.7.2. Przeżycie bez incydentów sercowo-naczyniowych a wielopoziomowość miażdżycy Przeżycie 6-miesięczne i 3-letnie wśród chorych wyjściowo bez istotnych zwężeń w żadnym z ocenianych obszarów tętniczych wyniosło odpowiednio 100% oraz 98,4%
(ryc. 32, tabela XXXII). Przeżycie 6-miesięczne i 3-letnie wśród chorych poddanych rewaskularyzacji ze zwężeniami w 1, 2, 3, oraz 4 obszarach tętniczych wyniosło odpo-wiednio: 98,5% i 89,1%, 96,3% i 79,2%, 94,6% i 75,1% oraz 79,4% i 44,9% (p < 0,001) (tabela XXXII). Przeżycie 6-miesięczne i 3-letnie wśród 99 chorych leczonych zacho-wowaczo ze zwężeniami w 1, 2, 3, oraz 4 obszarach tętniczych wyniosło odpowiednio:
96,6% i 91,3%, 95,5% i 85,9%, 81,2% i 75% oraz 33,3% i 33,3% (p < 0,001) (ryc. 33, tabela XXXIII).
Na rycinie 34 i w tabeli XXXIV podano przeżycie wolne od zdarzeń sercowo-naczy-niowych z uwzględnieniem restenozy i ponownego zabiegu w zależności od liczby ob-szarów ze zwężeniem ≥ 50% wśród chorych rewaskularyzowanych.
91
Ryc. 32. Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych w obserwacji odległej w grupie kontrol-nej oraz w zależności od liczby obszarów ze zwężeniem ≥ 50% wśród chorych rewaskularyzowanych (krzywe Kaplana-Meiera)
Ta b e l a XXXII Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych wśród 527 chorych poddanych
rewaskularyzacji w obserwacji odległej oraz w grupie bez istotnych zwężeń
Przeżycie bez incydentów (%) Czas obserwacji (miesiące)
6 12 18 24 30 36 42
Bez istotnych zmian miażdżycowych 100 98,4 98,4 98,4 98,4 98,4 98,4
Zwężenia w 1 obszarze 98,5 96,9 94,8 93,2 91,8 91,0 91,0
Zwężenia w 2 obszarach 96,3 92,1 90,0 85,5 83,6 82,5 82,5
Zwężenia w 3 obszarach 93,7 84,6 81,7 74,6 73,5 73,5 69,4
Zwężenia w 4 obszarach 82,2 75,1 67,6 59,8 55,9 48,9 48,9
1,0
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
Prawdopodobieństwo przeżycia
0 6 12 18 24 30 36 42 p = 0,000
miesiące
bez zwężeń > 50%
1 obszar 2 obszary 3 obszary 4 obszary
- – - –
Ryc. 33. Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych w zależności od liczby obszarów ze zwężeniem ≥ 50% wśród 99 chorych leczonych zachowawczo (krzywe Kaplana-Meiera)
Ta b e l a XXXIII Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych wśród 99 chorych
zakwalifi kowanych do leczenia zachowawczego
Przeżycie bez incydentów (%) Czas obserwacji (miesiące)
6 12 18 24 30 36 42
Zwężenia w 1 obszarze 96,6 94,8 93,1 91,3 91,3 91,3 91,3
Zwężenia w 2 obszarach 95,5 95,5 95,5 85,9 85,9 64,6 64,6
Zwężenia w 3 obszarach 81,2 81,2 81,2 75,0 68,2 68,2 68,2
Zwężenia w 4 obszarach 33,3 33,3 33,3 33,3 33,3 bd bd
(bd – brak danych – żaden chory nie ukończył tego okresu obserwacji) 1,0
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
Prawdopodobieństwo przeżycia
1 obszar 2 obszary 3 obszary 4 obszary
0 6 12 18 24 30 36 42 p = 0,0065
miesiące
1 obszar 2 obszary 3 obszary 4 obszary
- – - –
93
Ryc. 34. Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych z uwzględnieniem restenozy i ponowne-go zabiegu w obserwacji odległej w zależności od liczby obszarów ze zwężeniem ≥ 50% wśród chorych rewaskularyzowanych (krzywe Kaplana-Meiera)
Ta b e l a XXXIV Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych z uwzględnieniem restenozy i ponownego zabiegu wśród 527 chorych poddanych rewaskularyzacji w obserwacji odległej
Przeżycie bez incydentów (%) Czas obserwacji (miesiące)
6 12 18 24 30 36 42
Zwężenia w 1 obszarze 96,4 92,3 90,2 88,0 86,0 85,2 85,2
Zwężenia w 2 obszarach 96,3 90,0 86,8 82,3 80,4 79,4 76,5
Zwężenia w 3 obszarach 92,8 77,4 73,6 63,4 62,2 62,2 57,0
Zwężenia w 4 obszarach 76,7 60,8 53,2 45,3 41,2 41,2 41,2
Incydenty sercowo-naczyniowe wystąpiły częściej u mężczyzn niż kobiet z miaż-dżycą w 1 oraz 2 obszarach tętniczych (ryc. 35); podobnie często u kobiet i mężczyzn z 3-poziomową oraz częściej u kobiet niż mężczyzn z 4-poziomową miażdżycą.
1,0
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
Prawdopodobieństwo przeżycia
1 obszar 2 obszary 3 obszary 4 obszary
0 5 10 15 20 25 30 35 40 p = 0,0000
miesiące
1 obszar 2 obszary 3 obszary 4 obszary
- – - –
Ryc. 35. Częstość incydentów sercowo-naczyniowych u kobiet i mężczyzn w zależności od liczby obsza-rów tętniczych ze zwężeniem ≥ 50%
Ryc. 36. Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych w zależności od przebytego zawału serca (A), przebytego incydentu neurologicznego (B), obecności chromania przestankowego (C), oraz cukrzycy typu 2 (D) (krzywe Kaplana-Meiera)
70 Zawał serca w wywiadzie
Bez chromania Chromanie przestankowe
Bez incydentu neurologicznego TIA w wywiadzie
Udar niedokrwienny w wywiadzie
Bez cukrzycy Cukrzyca
Prawdopodobieństwo przeżyciaPrawdopodobieństwo przeżycia Prawdopodobieństwo przeżyciaPrawdopodobieństwo przeżycia
A B
C D
95
Przeżycie wolne od incydentów sercowo-naczyniowych było istotnie wyższe wśród chorych bez wywiadu zawału serca czy incydentu neurologicznego w przeszłości, u cho-rych bez cukrzycy oraz objawów chromania przestankowego (ryc. 36).
5.7.3. Czynniki prognostyczne wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych
W celu wyodrębnienia czynników rokowniczych wystąpienia incydentów sercowo--naczyniowych w odległej obserwacji u chorych poddanych rewaskularyzacji wykona-no analizę jedwykona-noczynnikową zawartą w tabeli XXXV.
Tabela XXXV Incydenty sercowo-naczyniowe w obserwacji odległej u chorych poddanych
rewaskularyzacji – analiza jednoczynnikowa testem t-Studenta
Chorzy bez zdarzeń sercowo-naczyniowych
n = 438
Chorzy, u których wystą-piły zdarzenia
Frakcja wyrzutowa lewej komory Stan po uprzedniej CABG Stan po uprzedniej PCI Przebyty incydent mózgowy
Liczba obszarów ze zwężeniem
62,8 ± 9,2
Incydenty sercowo-naczyniowe częściej występowały u chorych z większym za-awansowaniem miażdżycy (p < 0,001), chromaniem kończyn dolnych (p < 0,001), cho-rych starszych (p = 0,048), z cukrzycą (p = 0,006), po przebytym w przeszłości zawale serca (p = 0,011) i/lub CABG (p = 0,008), kumulacją czynników ryzyka miażdżycy (p < 0,001), niższą frakcją wyrzutową lewej komory (p = 0,001), wyższym stężeniem
hs-CRP (p < 0,001) oraz wyższymi wartościami CIMT tak w poszczególnych segmen-tach, jak i średnią wartością mean-CIMT (p < 0,001) (tabela XXXV).
W celu wyodrębnienia niezależnych czynników wpływających na wystąpienie od-ległych incydentów przeprowadzono analizę wieloczynnikową Coxa, do której zosta-ły włączone czynniki, które osiągnęzosta-ły istotność statystyczną p < 0,2. Włączono nastę-pujące zmienne kliniczne, laboratoryjne i obrazowe: zaawansowanie miażdżycy, wiek, płeć męską, cukrzycę, przebyty zawał serca, liczbę czynników ryzyka (spośród: wiek
> 65 lat, cukrzyca, hiperlipidemia, nadciśnienie tętnicze oraz palenie papierosów), frakcję wyrzutową lewej komory, obecność chromania kończyn dolnych, GFR, stężenie kreaty-niny, hs-CRP, glukozy, a także średnią wartość mean-CIMT.
Uwzględniając te zmienne, stwierdzono, że najsilniejszym czynnikiem rokowniczym incydentów sercowo-naczyniowych jest obecność 3- i/lub 4-poziomowej miażdżycy, która zwiększa ryzyko względne zdarzeń odpowiednio 2,2- oraz 3,33-krotnie. Stwier-dzono również, że niezależnymi czynnikami ryzyka są: kumulacja 4 i więcej czyn-ników ryzyka miażdżycy, stężenie hs-CRP oraz frakcja wyrzutowa lewej komory (tabela XXXVI). Średnia wartość mean-CIMT, będąc bardzo silnie skorelowana z za-awansowaniem miażdżycy, nie okazała się więc niezależnym czynnikiem ryzyka zda-rzeń sercowo-naczyniowych.
Ta b e l a XXXVI Niezależne czynniki prognostyczne incydentów sercowo-naczyniowych wśród chorych
poddanych rewaskularyzacji z uwzględnieniem liczby obszarów ze zwężeniem miażdżycowym ≥ 50%. Wieloczynnikowa analiza Coxa
Wykładnik beta
SE CI 95% OR p
Liczba obszarów ze zwężeniem:
* czynniki ryzyka spośród: wiek > 65 lat, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, cukrzyca, hiperlipidemia
Jeżeli u chorych uwzględniono w analizie mean-CIMT, wyłączając liczbę obszarów ze zwężeniem ≥ 50%, to po włączeniu wszystkich wymienionych powyżej zmiennych niezależnym czynnikiem ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych była właśnie śred-nia wartość mean-CIMT, frakcja wyrzutowa lewej komory, kumulacja 4 i więcej czyn-ników ryzyka miażdżycy, chromanie przestankowe kończyn dolnych oraz stężenie hs-CRP (tabela XXXVII).
97
Ta b e l a XXXVII Niezależne czynniki ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych u chorych poddanych
rewaskularyzacji z wyłączeniem z analizy wieloobszarowości miażdżycy – wieloczynnikowa analiza Coxa
Wykładnik
Liczba czynników ryzyka 4 i/lub 5 czynników Frakcja wyrzutowa lewej komory hs-CRP
5.7.4. Cytokiny zapalne, polimorfi zm genowy a incydenty sercowo-naczyniowe
Wśród 250 chorych, u których oznaczono cytokiny zapalne (IL-6, IL-10, TNFα, TGFβ, NT-pro-BNP) w obserwacji odległej zanotowano 52 incydenty sercowo-naczyniowe.
W grupie chorych z incydentami sercowo-naczyniowymi stwierdzano testem t-Studenta wyjściowo istotnie statystycznie wyższe średnie stężenia TNFα (p = 0,016), NT-pro-BNP (p = 0,003) oraz hs-CRP (p = 0,018) w porównaniu z chorymi, u których incydenty nie wystąpiły (tabela XXXVIII).
Tabela XXXVIII Incydenty sercowo-naczyniowe w obserwacji odległej w zależności od wyjściowych stężeń
cytokin zapalnych, hs-CRP, NT-pro-BNP – test t-Studenta)
Chorzy bez incydentów
Nie stwierdzono zależności pomiędzy polimorfi zmem ACE oraz IL-6 a częstością incydentów sercowo-naczyniowych w badanej grupie. Incydenty sercowo-naczyniowe obserwowano u 15% chorych z allelem C/C, u 20,8% z allelem C/G oraz 23,4% z
alle-lem G/G (p = 0,432). Podobnie, incydenty sercowo-naczyniowe obserwowano u 25%
chorych z allelem I/I, 22,2% z allelem I/D, oraz 16,3% z allelem D/D (p = 0,392).
Analiza wieloczynnikowa metodą wstecznej regresji krokowej wykazała, że jedynie stężenie NT-pro-BNP jest niezależnym czynnikiem ryzyka incydentów sercowo-naczy-niowych (tabela XXXIX).
Ta b e l a XXXIX Niezależne czynniki prognostyczne incydentów sercowo-naczyniowych
w obserwacji odległej (p < 0,001) – wieloczynnikowa regresja wsteczna krokowa
Beta Błąd beta t p
Intercept
NT-pro-BNP 0,300 0,1
3,18 3,05
0,002 0,003