Ocena realizacji celów milenijnych

W Raporcie o milenijnych celach rozwoju¹⁴ z 2015 r. wykazano, że wysiłki podejmo-wane od 15 lat w celu osiągnięcia ośmiu ambitnych celów wyznaczonych w Deklaracji Milenijnej w 2000 r. w dużej mierze przyniosły pozytywne rezultaty na całym świecie.

Przedstawione w raporcie dane i ich analiza dowodzą, że dzięki celowym interwen-cjom, solidnym strategiom, odpowiednim zasobom i woli politycznej można poczy-nić postępy nawet w najuboższych regionach.

Ocena stopnia realizacji poszczególnych celów milenijnych jest następująca:

Cel 1. Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu

• W 1990 r. prawie połowa ludności zamieszkującej regiony rozwijające się musiała przeżyć za mniej niż 1,25 USD dziennie. W 2015 r. odsetek takich osób spadł tam do 14%. W ujęciu globalnym liczba osób żyjących w skrajnym ubóstwie zmniejszyła się o ponad połowę z poziomu 1,9 mld w 1990 r. do 836 mln w 2015 r. Największy postęp w tej dziedzinie odnotowano po roku 2000.

• Odsetek niedożywionych osób w regionach rozwijających się spadł od 1990 r. nie-malże o połowę, z poziomu 23,3% w latach 1990–1992 do 12,9% w latach 2014–2016.

Cel 2. Zapewnienie powszechnej edukacji na poziomie podstawowym

• W regionach rozwijających się współczynnik skolaryzacji na poziomie podstawo-wym netto osiągnął w 2015 r. 91%; w 2000 r. wynosił 83%.

• W regionie Afryki Subsaharyjskiej odnotowano największy postęp w zakresie edu-kacji podstawowej – od roku 2000 do roku 2015 współczynnik skolaryzacji netto

13 K.K. Korolec: Udział w konferencji w Rio+20 przyniósł Polsce wymierne korzyści, http://wiadomosci.

onet.pl/swiat/korolec-udzial-w-konferencji-rio-20-przyniosl-polsce-wymierne-korzysci/q5my6

14 Raport o Milenijnych Celach Rozwoju za rok 2015, Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, s. 12.

wzrósł o 20 punktów procentowych; dla porównania w latach 1990–2000 współ-czynnik ten wzrósł o 8 punktów procentowych.

• Szacuje się, że na całym świecie liczba dzieci nieuczęszczających do szkoły podsta-wowej spadła do poziomu 57 mln w 2015 r.; w roku 2000 wynosiła ona 100 mln.

• Wśród młodzieży w wieku od 15 do 24 lat wskaźnik alfabetyzacji w ujęciu global-nym podniósł się z 83% w roku 1990 do 91% w roku 2015; zmniejszyły się także różnice między alfabetyzacją kobiet i mężczyzn.

Cel 3. Promowanie równości płci i awansu społecznego kobiet

• Obecnie do szkoły uczęszcza o wiele więcej dziewcząt niż 15 lat temu. W Azji Połu-dniowej w 1990 r. na 100 chłopców przyjętych do szkoły podstawowej przypadały 74 dziewczęta; obecnie na 100 chłopców przypadają 103 dziewczęta.

• Udział kobiet otrzymujących wynagrodzenie za pracę wykonywaną poza sektorem rolnictwa zwiększył się z 35% w 1990 r. do 41% w 2015 r.

• Zwiększenie liczby kobiet zasiadających w parlamentach odnotowano w 90% państw (na 174 objętych analizą) w porównaniu z sytuacją sprzed 20 lat. W badanym okre-sie średni odsetek kobiet w parlamentach niemalże się podwoił, jednak nadal tylko co piąta osoba w parlamencie to kobieta.

Cel 4. Ograniczenie umieralności dzieci

• W latach 1990–2015 globalny wskaźnik umieralności dzieci poniżej piątego roku życia zmniejszył się z poziomu 90 do 43 zgonów na 1000 żywych urodzeń. Mimo wzrostu liczby ludności w regionach rozwijających się liczba dzieci umierających przed ukończeniem piątego roku życia zmniejszyła się z 12,7 mln w roku 1990 do niecałych 6 mln w roku 2015.

• Dzięki szczepieniom przeciw odrze w latach 2000–2013 udało się zapobiec 15,6 mln zgonów. Na całym świecie odnotowuje się o 67% mniej przypadków zachorowań na odrę. W 2013 r. około 84% wszystkich dzieci otrzymało przynajmniej jedną dawkę szczepionki przeciw odrze – podczas gdy w 2000 r. odsetek ten wynosił 73%.

Cel 5. Poprawa opieki zdrowotnej nad matkami

• Współczynnik śmiertelności matek w skali globalnej spadł od roku 1990 niemal o połowę, przy czym największą poprawę w tej dziedzinie odnotowano po roku 2000.

• Współczynnik okołoporodowej śmiertelności matek zmniejszył się w latach 1990–

2013 w Azji Południowej o 64%, w Afryce Subsaharyjskiej prawie o połowę.

• W 2014 r. blisko trzy czwarte porodów na świecie zostało przyjętych przez wykwa-lifi kowany personel medyczny, co oznacza poprawę w stosunku do roku 1990, gdy odsetek ten wyniósł 59%.

Cel 6. Ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS, malarii i innych chorób

• Wskaźnik nowych zakażeń wirusem HIV spadł w latach 2000–2013 o około 40%

– z poziomu szacowanego na 3,5 mln przypadków do 2,1 mln.

• Leczeniu antyretrowirusowemu poddano na całym świecie do czerwca 2014 r. 13,6 mln osób żyjących z wirusem HIV. Oznacza to ogromny wzrost liczby leczonych – w roku 2003 takich osób było zaledwie 800 000. Dzięki temu w latach 1995–2013 udało się zapobiec 7,6 mln zgonów na skutek AIDS.

• W latach 2000–2015 udało się zapobiec 6,2 mln zgonów na skutek malarii, głównie dzieci poniżej piątego roku życia w Afryce Subsaharyjskiej. Szacuje się, że wskaźnik zapadalności na malarię w ujęciu globalnym spadł o 37%, wskaźnik zaś śmiertelno-ści zmniejszył się o ponad połowę.

• Według szacunków w latach 2000–2013 interwencje obejmujące zapobieganie, dia-gnozowanie i leczenie gruźlicy ocaliły 37 mln ludzkich istnień. Od 1990 r. do 2013 r.

wskaźnik umieralności w wyniku gruźlicy spadł o 45%, a współczynnik zachoro-walności zmniejszył się o 41%.

Cel 7. Zapewnienie zrównoważonego środowiska

• Z ulepszonych źródeł wody pitnej w 2015 r. korzysta ponad 90% wszystkich ludzi – w roku 1990 dostęp do takich źródeł miało około trzech czwartych populacji.

Od 1990 r. około 2,6 mld ludzi uzyskało dostęp do lepszej jakościowo wody pitnej.

• Dostęp do odpowiednich urządzeń sanitarnych uzyskało na całym świecie 2,1 mld ludzi. Od 1990 r. odsetek osób nie mających możliwości korzystania z ubikacji zmniejszył się prawie o połowę.

• Udało się praktycznie wyeliminować substancje niszczące ozon. Według oczekiwań warstwa ozonowa odbuduje się do połowy XXI w.

• W regionach rozwijających się odsetek mieszkańców miast żyjących w slumsach spadł z poziomu około 39,4% w 2000 r. do 29,7% w roku 2014.

Cel 8. Stworzenie globalnych partnerskich porozumień na rzecz rozwoju

• Wielkość udzielanej przez kraje rozwinięte ofi cjalnej pomocy rozwojowej (Offi -cial Development Assistance, ODA) zwiększyła się od 2000 r. w ujęciu realnym o 66%. W 2014 r. pomoc ta osiągnęła rekordową wielkość i wyniosła 135,2 mld USD.

W 1990 r. przyznano 81 mld USD na ODA. W 2014 r. Dania, Luksemburg, Norwe-gia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo w dalszym ciągu przekraczały wyznaczoną przez Narody Zjednoczone wielkość ODA, wynoszącą 0,7% DNB.

• W 2014 r. prawie cztery piąte towarów importowanych z krajów rozwijających się do krajów rozwiniętych było zwolnione z cła – w roku 2000 zwolnione z podatku było 65% towarów importowanych.

• Dostęp do Internetu miało w 2015 r. 43% ludzi na świecie. To oznacza, że 3,2 mld osób korzysta z globalnej sieci informacyjnej i aplikacji, W 2000 r. z sieci korzystało zaledwie 6%.

Nie wszystkie cele udało się jednak zrealizować¹⁵. Znaczącym problemem pozo-stają konfl ikty. Do końca 2014 r. w wyniku konfl iktów blisko 60 mln osób było zmu-szonych opuścić swoje domy. W krajach ogarniętych konfl iktem odsetek dzieci nie-uczęszczających do szkoły wzrósł z 30% w roku 1999 do 36% w roku 2012. Kraje słabe i te uwikłane w konfl ikty zazwyczaj odnotowują najwyższe wskaźniki ubóstwa i w gorszym stopniu realizują cele.

Kobiety nadal dotkliwie odczuwają skutki ubóstwa, braku dostępu do rynku pracy i nierówności płacowych, a także w niewielkim stopniu uczestniczą w podejmowa-niu decyzji, zarówno w życiu prywatnym, jak i publicznym. W ujęciu globalnym spo-śród osób w wieku produkcyjnym pracuje około trzech czwartych mężczyzn i tylko połowa kobiet.

W dalszym ciągu występują znaczące różnice gospodarcze pomiędzy najuboż-szymi a najbardziej zamożnymi gospodarstwami domowymi oraz pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi. W regionach rozwijających się u dzieci z najbiedniejszych 20%

gospodarstw domowych prawdopodobieństwo opóźnienia w rozwoju jest ponad dwa razy większe niż w przypadku dzieci z najbogatszych 20% rodzin. Na obszarach wiej-skich tylko 56% porodów jest odbieranych przez wykwalifi kowany personel medyczny, wobec 87% na obszarach miejskich. Na wielu obszarach wiejskich dostęp do lepszej jakościowo wody i odpowiednich urządzeń sanitarnych jest wciąż niewystarczający.

Z ulepszonych urządzeń sanitarnych korzysta zaledwie połowa mieszkańców obszarów wiejskich, podczas gdy w miastach do takich urządzeń dostęp ma 82% osób.

Nasila się problem związany ze zmianami klimatycznymi. Szacuje się, że w 2010 r.

utraciliśmy 5,2 mln hektarów lasów. Nadmierna eksploatacja zasobów ryb morskich doprowadziła do obniżenia odsetka ryb w bezpiecznych granicach biologicznych z poziomu 90% w 1974 r. do 71% w roku 2011. Dotyka to najbardziej osoby ubogie, których źródła utrzymania są silnie powiązanie z zasobami naturalnymi, a to one naj-częściej żyją w najbardziej wrażliwych na zmiany regionach.

Mimo ogromnych postępów, jakie udało się poczynić dzięki milenijnym celom rozwoju, około 800 mln ludzi wciąż żyje w skrajnym ubóstwie, co wiąże się m.in. z gor-szym zdrowiem, wysoką umieralnością dzieci i matek, wysokim wskaźnikiem porzu-cania nauki szkolnej oraz brakiem dostępu do odpowiednich urządzeń sanitarnych.

Każdego dnia umiera około 16 000 dzieci, które nie ukończyły piątego roku życia.

15 Raport o Milenijnych Celach Rozwoju…., op.cit., s. 18.