Ogólna charakterystyka badanych chorych

Badaną grupę stanowiło 636 chorych w wieku średnio 63,5 ± 9,3 roku (35–84 lat), 438 mężczyzn i 198 kobiet, u których wykazano obecność zwężeń miażdżycowych

≥ 50% w co najmniej 1 spośród 4 analizowanych obszarów tętniczych: 1) tętnic wieńco-wych, 2) tętnic dogłowowieńco-wych, 3) tętnic nerkowych oraz 4) tętnic kończyn dolnych.

Grupę kontrolną stanowiło 125 chorych w wieku średnio 63,4 ± 8,3 roku (41–86 lat), 88 mężczyzn i 37 kobiet, dobranych pod względem wieku i płci, przyjętych z podejrze-niem choroby wieńcowej, u których nie wykazano zmian miażdżycowych lub nieistot-ne zmiany miażdżycowe (< 50%) we wszystkich analizowanych obszarach tętniczych (ryc. 7).

Ryc. 7. Podział chorych na grupy w zależności od liczby obszarów tętniczych ze zwężeniem ≥ 50%

761 chorych

Grupa kontrolna 125 chorych

Grupa ze zwężeniem ≥ 50%

636 chorych

Zwężenia w 4 obszarach 35 chorych Zwężenia w 1 obszarze

254 chorych

Zwężenia w 2 obszarach 214 chorych

Zwężenia w 3 obszarach 133 chorych

Wszyscy chorzy byli hospitalizowani w latach 2005–2006 w Klinice Chorób Ser-ca i Naczyń Instytutu Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Chorych zakwalifi kowano do grupy badanej (obecność zwężenia ≥ 50% w co naj-mniej 1 obszarze tętniczym) lub grupy kontrolnej (brak istotnych zwężeń) na podstawie koronarografi i i angiografi i tętnic nerkowych oraz badania ultrasonografi cznego meto-dą dopler duplex tętnic dogłowowych i tętnic kończyn dolnych, z angiografi czną we-ryfi kacją w przypadku ultrasonografi cznego podejrzenia obecności zwężenia ≥ 50%.

Angiografi a tętnic nerkowych była wykonywana u wszystkich chorych za zgodą komi-sji bioetycznej w ramach programu KBN nr 2PO5B01528 mającego wyjaśnić częstość współwystępowania zwężeń tętnic nerkowych u chorych z chorobą niedokrwienną ser-ca. U wszystkich chorych określono liczbę obszarów tętniczych z obecnością zwężenia

≥ 50%. Na podstawie badania angiografi cznego, w zależności od liczby obszarów tętni-czych z obecnością zwężenia przekraczającego 50%, chorzy zostali podzieleni na 4 pod-grupy: chorzy ze zwężeniami występującymi w 1 obszarze tętniczym, w 2 obszarach oraz w 3 i 4 obszarach naczyniowych.

Na podstawie wyników badań angiografi cznych oraz dopler duplex spośród 636 chorych z obecnością zwężeń miażdżycowych u 254 (40%) chorych stwierdzono zmia-ny miażdżycowe ≥ 50% w jedzmia-nym z oceniazmia-nych obszarów, u 214 (33,6%) chorych – w 2 obszarach, u 133 (20,9%) chorych w 3 obszarach oraz u 35 (5,5%) chorych – w 4 obszarach tętniczych (ryc. 7).

Do badania kwalifi kowano kolejnych chorych, przy czym rekrutację do grupy z miaż-dżycą w 1 obszarze tętniczym zakończono po włączeniu 254 chorych.

Do badania nie zakwalifi kowano chorych z niemiażdżycowym pochodzeniem zwę-żeń (dysplazja włóknisto-mięśniowa, choroby zapalne tętnic), chorych z wrodzonymi lub nabytymi wadami zastawek serca mogących wymagać interwencji chirurgicznej, chorych z ostrym zespołem wieńcowym oraz tych, u których nie można było uzyskać diagnostycznych obrazów badania ultrasonografi cznego tętnic szyjnych z oceną grubo-ści kompleksu intima-media (stan po CEA, CAS, masywne zwapnienia w grubo-ścianie tętnic szyjnych).

U wszystkich chorych uwzględniano:

– przebyty zawał serca,

– przebyte zabiegi rewaskularyzacyjne (PTCA, CABG, inne),

– przebyte incydenty niedokrwienia mózgu – (TIA, udar niedokrwienny), – obecność chromania przestankowego.

Uwzględniono występowanie następujących czynników ryzyka miażdżycy: nad-ciśnienia tętniczego, hiperlipidemii, wskaźnika masy ciała (ang. body mass index – BMI), cukrzycy, palenia papierosów, wieku i płci oraz wskaźnika fi ltracji kłębuszkowej

< 60 ml/min (ang. glomelural fi ltration rate – GFR).

U wszystkich chorych oznaczano stężenie kreatyniny, cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL, triglicerydów oraz stężenie białka C-reaktywnego o wysokiej swoi-stości (hs-CRP), a także glukozy w surowicy krwi.

Charakterystykę badanej grupy i grupy kontrolnej zamieszczono w tabeli III.

33

Ta b e l a III Charakterystyka grupy badanej i kontrolnej

Wszyscy Zwężenie tętnicy dogłowowej Wiek (lata ± SD)

Mężczyźni, n (%)

Nadciśnienie tętnicze, n (%) Cukrzyca, n (%)

Hiperlipidemia, n (%) Palenie papierosów, n (%) Przebyty zawał serca, n (%) Frakcja wyrzutowa lewej komory (% ± SD)

Przebyty udar mózgu, n (%) TIA, n (%)

BMI, kg/m² ± SD

Niewydolność nerek, n (%) Chromanie kończyn dolnych, n (%) Uprzednia PCI, n %

Uprzednie CABG, n % Uprzednia operacja/PTA tętnic kończyn dolnych, n %

531 hiperlipidemia – stężenie cholesterolu ≥ 5,2 mmol/l, LDL cholesterolu ≥ 3,2 mmol/l i/lub triglicerydów

≥ 2,1 mmol/l, niewydolność nerek – GFR < 60 ml/min

U 250 losowo wybranych chorych z poszczególnych podgrup wykonano oznaczenie stężenia czynników zapalnych – interleukiny 6 (IL-6), interleukiny 10 (IL-10), czyn-nika martwicy nowotworów alfa (TNFα), czynczyn-nika transformującego wzrostu beta (TGFβ), oznaczenia stężenia peptydu natriuretycznego (NT-pro-BNP), badania gene-tyczne polimorfi zmów interleukiny 6 (poli-IL-6) oraz polimorfi zm insercyjno-delecyj-ny enzymu konwertującego angiotensynę I (poli-ACE).

U wszystkich chorych wykonano pomiar grubości kompleksu intima-media tętnic szyjnych wraz z oceną obecności blaszek miażdżycowych.

W badanej grupie 636 osób – 258 (40,6%) chorych przebyło zawał serca. Na pod-stawie objawów klinicznych wg klasyfi kacji CCS [284] brak dolegliwości stenokardial-nych stwierdzono u 75 (11,8%) chorych, u 97 (15,3%) dolegliwości zaliczono do klasy I, u 276 (43,4%) – do klasy II, u 163 (25,6%) – do klasy III, u 35 (5,5%) – do klasy IV.

Udar niedokrwienny mózgu przebyło 97 (15,3%) chorych, a 32 (5%) – TIA. Wśród 363 chorych ze zwężeniem tętnicy dogłowowej u 188 (51,8%) chorych stwierdzono obecność objawów klinicznych związanych ze zwężeniem, w tym 85 (13,4%) przebyło

w przeszłości udar niedokrwienny mózgu z obszaru unaczynienia zwężonej tętnicy. Po-nadto pozostałych 12 chorych przebyło udar poza obszarem zwężonej tętnicy. Bezobja-wowe zwężenie tętnicy dogłoBezobja-wowej stwierdzono u 175 (48,2%) chorych.

Chromanie kończyn dolnych występowało u 95 (50,5%) spośród 188 chorych ze zwężeniami w obrębie tętnic kończyn dolnych. Zgodnie z klasyfi kacją Fontaine’a [285]

zostali oni zakwalifi kowani następująco: do klasy I – 93 (49,5%) chorych, u których zwężenia nie powodowały objawów, do klasy II – 76 (40,4%) chorych z chromaniem wysiłkowym, do klasy III – 15 (8%) chorych z chromaniem spoczynkowym, do klasy IV – 4 (2,1%) chorych, u których występowały zmiany martwicze i owrzodzenia.

Nadciśnienie tętnicze rozpoznano u 559 (87,9%) chorych, u 590 (92,8%) zaburzenia gospodarki lipidowej, u 202 (31,8%) cukrzycę typu 2, a palenie papierosów (obecne lub w wywiadzie) podało 462 (72,6%) chorych. Niewydolność nerek wyrażona wskaźni-kiem fi ltracji kłębuszkowej < 60 ml/min występowała u 154 (24,2%) chorych.

Średnia frakcja wyrzutowa lewej komory, zmierzona na podstawie badania echokar-diografi cznego, wynosiła średnio 58,2 ± 11,2%.

Wszyscy chorzy otrzymywali aspirynę, 50,3% chorych otrzymywało nitraty doraź-nie lub przewlekle, 75,6% chorych – β-adrenolityki, 86,3% – inhibitory konwertazy an-giotensyny, u 11% stosowano blokery kanałów wapniowych, u 7,6% – diuretyki, a sta-tyny u 92,6% chorych.