REALIZACJA KONCEPCJI E-ZDROWIE – STUDIUM PRZYPADKU
2. Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ) – studium przypadku
Celem badań była ocena możliwości oferowanych przez rozwiązania in-formatyczne funkcjonujące w ramach e-Zdrowia. Do rozwiązania powyższego problemu zastosowano studium przypadku. Analiza pojedynczego, ale rzeczy-wistego przypadku, jakim jest Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ), pozwoliła na zdiagnozowanie rozwiązań wartych naśladowania w zakresie roz-woju e-Zdrowia.
8 Health. Tools & Services. Needes for the Member States. Report of the WHO Global Observatory for Health, World Health Organization 2006.
OSOZ9 to wielowymiarowy projekt informatyczno-techniczny skonstruo-wany na potrzeby zarządzania opieką zdrowotną10. To pierwszy i największy w Polsce projekt kompleksowego i długofalowego wspomagania zarządzania zdrowiem obywateli, ze szczególnym wyróżnieniem medycyny zapobie-gawczej. To również pierwszy i największy w Polsce projekt z zakresu tele-medycyny. Misją, a zarazem celem systemu jest kompleksowe i długofalowe wspomaganie zdrowia całego społeczeństwa11. O jego unikalności przesądza fakt, iż rozwiązanie to łączy najważniejsze ogniwa systemu opieki zdrowotnej, aby ułatwić wzajemną wymianę informacji, a tym samym przyczynić się do poprawy zdrowia społeczeństwa. Umożliwia zatem integrację wszystkich pod-miotów sektora ochrony zdrowia, począwszy od pacjentów, lekarzy, labo-rantów, farmaceutów, organizacji rządowych i ubezpieczeniowych, a skoń-czywszy na organach decyzyjnych Unii Europejskiej. OSOZ pozwala również na gromadzenie, przetwarzanie oraz analizę danych dotyczących procesów zachodzących na rynku opieki zdrowotnej.
Głównym elementem systemu jest Indywidualne Konto Zdrowotne (IKZ), które służy do gromadzenia danych medycznych niezależnie od miejsca przebywania pacjenta. IKZ jest unikalnym rozwiązaniem w skali europejskiej, gdyż dostęp do konta jest możliwy tylko po zezwoleniu pacjenta, a konto nie przechowuje danych osobowych. Kluczem do konta pacjenta jest Karta Zdrowia Pacjenta, dzięki której pacjent udziela lekarzom dostępu do swoich danych oraz umożliwia zapisywanie danych medycznych z aptek oraz placówek medycz-nych współpracujących z OSOZ. Poprzez Elektroniczną Kartotekę lekarz ma możliwość przeglądania historii rozpoznań, przebytego leczenia oraz wyników badań, co zwiększa bezpieczeństwo pacjenta.
System OSOZ zapewnia pełną integrację pomiędzy pacjentem, lekarzem, laboratorium, szpitalem, a także apteką. Pomiędzy wymienionymi podmiotami przesyłane są komunikaty i informacje zwrotne, co zapewnia kompleksową obsługę pacjenta. Wszystkie te podmioty mogą mieć także dostęp do Elektro-nicznej Kartoteki Pacjenta, co pozwala m.in. na wprowadzanie wyników badań laboratoryjnych przez laboratorium, zamawianie leków w aptece i adnotacje o ich wykupieniu w karcie. Z wykorzystaniem platformy OSOZ możliwa jest komunikacja pomiędzy lekarzem i pacjentem. Służą do tego przede wszystkim:
czat, transmisja głosowa, transmisja wideo. W czasie konsultacji on-line lekarz może mieć wgląd do Elektronicznej Kartoteki Pacjenta.
9 OSOZ jest rozwiązaniem komercyjnym, gdyż został stworzony przez firmę KAMSOFT, która od 20 lat specjalizuje się w dostarczaniu rozwiązań informatycznych dla polskiej służby zdrowia.
10 http://www.osoz.pl
11 R. Kozioł: Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia Indywidualne Konta Zdrowotne. Praktyczna realizacja idei EHR i PHR, http://www.ezdrowie.lodzkie.pl/pliki/teleinformatyka/P03_03_kamsoft_20091126.pdf [18.10.2010].
Funkcje, jakie OSOZ oferuje pacjentom, to przede wszystkim12:
– Konto Zdrowotne Pacjenta, dzięki któremu możliwy jest dostęp do pełnej historii zdrowia pacjenta; jest ono źródłem informacji o stanie zdrowia pa-cjenta uwzględniającym zarówno jego historię chorób, jak również analizę przyszłych zagrożeń zdrowotnych,
– Elektroniczna Kartoteka, która pozwala na gromadzenie w jednym miejscu informacji o zdrowiu danego pacjenta; wgląd do kartoteki jest możliwy poprzez przeglądarkę internetową, dzięki czemu pacjent oraz lekarz mogą na bieżąco śledzić wszystkie, dotyczące konkretnego pacjenta, zdarzenia medyczne,
– rejestracja on-line, zapewniająca oszczędność czasu, – sprawdzanie dostępności leków aptekach,
– system kontroli interakcji, który zapewnia porównanie aktualnie zapisanych lekarstw w interakcji ze wszystkimi przyjmowanymi lekarstwami,
– możliwość wypisywania recept elektronicznych, które są przesyłane bezpośrednio do apteki,
– wyszukiwarka aptek, czyli serwis Znajdź Aptekę, umożliwiający odnalezie-nie najbliższej apteki oraz uzyskaodnalezie-nie informacji o godzinach otwarcia placówki, pełnionych dyżurach, dokładnej lokalizacji,
– możliwość korzystania z profilaktycznych Programów Zdrowotnych, – Mapy Zdrowotne Kraju, czyli serwis internetowy informujący za pomocą
zamieszczonych map o zagrożeniach zachorowaniami w poszczególnych rejonach Polski,
Pacjenci mogą także korzystać z systemu Konsultacje on-line z lekarzami poprzez czat, transmisję głosową, a także transmisję wideo. W trakcie konsul-tacji z pacjentem lekarz, za zgodą pacjenta, może uzyskać możliwość wglądu w Elektroniczną Kartę Pacjenta.
Z kolei podstawową korzyścią, jaką OSOZ oferuje lekarzom, jest dostęp do pełnej wiedzy o zdrowiu pacjenta poprzez Indywidualne Konto Zdrowotne.
Poprzez to konto lekarz uzyskuje dostęp do Elektronicznej Kartoteki Pacjenta (EKP), za pośrednictwem której ma możliwość przeglądania historii rozpoznań lekarskich, zaordynowanych leków bądź też usług medycznych, jakim był pod-dawany dany pacjent. EKP rozróżnia historię wizyt w ramach podstawowej opieki zdrowotnej oraz wizyt w ramach specjalistycznej opieki zdrowotnej, co znacznie ułatwia przeszukiwanie bazy. EKP stanowi również cenne źródło in-formacji o zakupionych przez pacjenta lekach ze szczególnym wskazaniem częstotliwości, czasu oraz wielkości zakupu. Opcja ta dostarcza informacji
12 http://www.osoz.pl
m.in., czy pacjent wykupuje przepisane mu lekarstwa, czy też stosuje ich za-mienniki. Lekarz ma również bezpośredni dostęp do listy badań laboratoryjnych i zdiagnozowanych chorób.
Właściciel lub pracownik może również uzyskać wsparcie poprzez przy-stąpienie do OSOZ. Praca farmaceuty zostaje usprawniona dzięki Karcie Zdro-wia Pacjenta. Przed wydaniem pacjentowi leków farmaceuta wykorzystuje kartę do automatycznej identyfikacji pacjenta i odszukania go w systemie OSOZ.
Dzięki przystąpieniu do OSOZ farmaceuci mogą korzystać z Systemu Kontroli Recept, który pozwala na weryfikację poprawności recepty, bezpośrednio pod-czas jej realizacji w obecności pacjenta, a także z Elektronicznej Recepty, dzięki której znika całkowicie problem związany z nieczytelnym charakterem pisma i błędnym odczytaniem ordynacji lekarskiej. Ułatwieniem pracy apteki są także System Kontroli Interakcji pozwalający na kontrolę interakcji pomiędzy lekami oraz komunikaty GIF (oferujące farmaceutom dostęp do aktualnych komunikatów głównego inspektora farmaceutycznego). Utworzone zostały także Serwis Farmaceuty (mający na celu przeprowadzanie analiz i statystyk), Serwis Apteka (wyszukiwarka aptek, wspierająca pacjenta w dostępie do infor-macji o aptekach w Polsce), Baza Leków Unikalnych i na Ratunek (BLUR) oraz Baza Leków i Środków Ochrony Zdrowia (BLOZ).
W OSOZ uruchomione zostały także serwisy Instytucji Zaufania Pub-licznego, m.in.: Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Na-czelnej Izby Aptekarskiej, NaNa-czelnej Izby Lekarskiej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Głównego Inspektoratu Sanitarnego. System OSOZ w całej rozciągłości wpisuje się w wytyczne Unii Europejskiej. Z perspektywy krajowej jego podstawową wadą jest mała rozpoznawalność zarówno w gronie pa-cjentów, jak i innych podmiotów sektora ochrony zdrowia.
Obecnie trwają prace nad dalszym rozwojem OSOZ. Rozwój ten jest stymulowany poprzez definiowanie nowych wymagań jakościowych, dostoso-wanych do przyszłych potrzeb krajowych i unijnych. Według twórców OSOZ do najbliższych zadań realizowanych w systemie OSOZ należeć będą13: wpro-wadzenie nowych e-usług, wzbogacanie kont zdrowotnych pacjentów o nowe funkcjonalności, wypracowanie standardów usług, technologii i procesów me-dycznych, budowa systemów oceny stanu zdrowotnego pacjenta i oceny stanu zdrowotnego kraju, projektowanie programów zdrowotnych (czyli długo-falowych procesów opieki zdrowotnej), a także rozwój programów lojalnościo-wych (wspierających zdrowie pacjentów na platformie OSOZ wprowadzanych przez różnych organizatorów − sieci aptek, placówek medycznych). Ponadto prowadzone będą dalsze prace nad interoperacyjnością na poziomie
13 http://www.cafemed.pl/osoz/plany-rozwojowe-systemu-osoz.html
cyjnym, a także technicznym i semantycznym. Docelowo planuje się wprowa-dzenie możliwości załatwienia spraw z wykorzystaniem podpisu elektroniczne-go oraz telefonu komórkoweelektroniczne-go.
Zaplanowano również zintensyfikowanie prac mających na celu lepsze rozpowszechnienie informacji na temat systemu OSOZ i zachęcanie do wy-korzystywania go zarówno przez podmioty opieki zdrowotnej, jak i pacjentów.
Podsumowanie
Sektor ochrony zdrowia w Polsce staje obecnie przed różnymi wyzwa-niami i ma bezprecedensową okazję do transformacji. Budowa opieki zdrowot-nej o wysokiej jakości powinna być oparta na sprawzdrowot-nej infrastrukturze ICT zgodnej ze standardami Unii Europejskiej, tak aby w przyszłości było możliwe stworzenie zintegrowanej europejskiej przestrzeni e-Zdrowia. Wykorzystanie narzędzi ICT spełniających standardy koncepcji e-Zdrowie umożliwia sprawną komunikację pomiędzy pracownikami medycznymi a pacjentami, którzy oczekują bezpiecznej i wygodnej komunikacji z pracownikami opieki medycz-nej. Trudno nie zauważyć, że e-Zdrowie pozwala m.in. na:
– dostęp do danych medycznych pacjenta bez względu na czas i miejsce prze-bywania,
– skuteczniejsze leczenie dzięki aktualizacji danych medycznych w karcie pacjenta,
– łatwiejszą samokontrolę stanu zdrowia przez pacjenta na podstawie dostępu do wyników badań,
– bezpieczne przechowywanie danych medycznych,
– efektywniejsze zarządzanie czasem dzięki rejestracji on-line, – zdalne edukowanie pacjentów oraz lekarzy,
– komunikację pomiędzy pacjentami i pracownikami medycznymi przed i między wizytami w gabinetach oraz po ich zakończeniu,
– komunikację i przesyłanie danych pomiędzy różnymi podmiotami opieki zdrowotnej, czyli zazwyczaj pacjentami, lekarzami, laboratoriami, apteka-mi, przychodniaapteka-mi, szpitalaapteka-mi,
– poprawę jakości obsługi pacjenta,
– wsparcie lekarzy w diagnostyce pacjentów, – planowanie opieki zdrowotnej.
System OSOZ wpisuje się w założenia koncepcji e-Zdrowie i jest przy-kładem „dobrej praktyki” w tym zakresie. Wiele koncepcji i rozwiązań po-wstałych w trakcie prac projektowych i wdrożeniowych ma charakter uniwer-salny. Są to zatem koncepcje i rozwiązania warte skopiowania.
Niemniej jednak należy zauważyć, iż istnieją bariery związane z pow-szechnym wykorzystaniem systemu OSOZ przez podmioty systemu ochrony zdrowia. Jedną z podstawowych trudności w rozpowszechnianiu systemu OSOZ jest brak umiejętności obsługi systemów informatycznych zarówno przez pracowników medycznych, jak i pacjentów. Trudności implikuje także fakt, iż większość placówek medycznych nie posiada infrastruktury informa-tycznej pozwalającej na powszechne wykorzystanie w nich systemu OSOZ.
Jednakże największą barierą transformacji sektora ochrony zdrowia w kierunku e-Zdrowia jest brak świadomości istnienia zaawansowanych rozwiązań infor-matycznych, w tym systemu OSOZ, zarówno wśród pacjentów, jak i świad-czeniodawców usług zdrowotnych.
IMPLEMENTATION OF THE E-HEALTH CONCEPT – CASE STUDY Summary
The aim of this paper is to assess the concept of e-health. The idea of e-health is presented on the background of e-Services and ICT development. The most important categories of e-Services in the area of healthcare and benefits of using ICT in the area of e-Health were presented. Moreover, an e-Health programs in relation to European Union documents and Polish counterparts were shown. In the practical part the polish example of e-Health solutions- OSOZ was presented.
Katarzyna Czech