3. Opinie uczniów o ukończonych przez nich szkołach gimnazjalnych
3.1 Opinie uczniów o nauczaniu przedmiotów przyrodniczych w gimnazjum
W kolejnym bloku pytań uczniowie wypowiadali się na temat zmian uczących ich w gimnazjum nauczycieli przedmiotów przyrodniczych. Zebrane wyniki prezentuje wykres poniżej:
Wykres 3.5 Odpowiedzi uczniów na pytanie: Czy w trakcie nauki w gimnazjum…
Aż jedna czwarta uczniów miała zmienianych nauczycieli z przedmiotów przyrodniczych podczas nauki w trzyletnim gimnazjum. Częste zmiany nauczyciela mogą się negatywnie odbić na poziomie wiadomości i zakresie umiejętności uczniów oraz na ich postawie wobec przedmiotów przyrodniczych. Zmiana nauczyciela może mieć również znaczenie w rozbudzaniu zainteresowań zagadnieniami z fizyki, chemii, geografii czy biologii wśród uczniów.
Kwestionariusz ucznia zawierał również blok pytań, w których uczniowie zostali poproszeni o opisanie form i metod pracy nauczycieli przedmiotów przyrodniczych w gimnazjum. Celem tego bloku było uzyskanie informacji, jakie elementy dydaktyki przedmiotu były stosowane przez nauczycieli najczęściej, a jakie najrzadziej, i jak to wyglądało na zajęciach z poszczególnych przedmiotów
26% 27% 27% 23% 70% 68% 69% 72%
zmieniono Wam nauczyciela biologii zmieniono Wam nauczyciela chemii zmieniono Wam nauczyciela fizyki zmieniono Wam nauczyciela geografii
39 przyrodniczych. Uczniowie osobno oceniali lekcje biologii, chemii, fizyki oraz geografii. Opinie uczniów prezentują poniższe wykresy
Wykres 3.6. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak często w gimnazjum Twój nauczyciel biologii…
Wykres 3.7. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak często w gimnazjum Twój nauczyciel chemii…
8% 22% 12% 10% 28% 31% 19% 21% 47% 34% 21% 37% 32% 35% 53% 24% 36% 42% 22% 24% 32% 17% 5% 15% 23% 10% 11% 12%
nawiązywał do wiedzy z innych przedmiotów i pokazywał związki między różnymi dziedzinami wiedzy?
wymagał znajomości faktów, reguł i definicji? zachęcał do samodzielnego rozwiązywania problemów?
wykorzystywał filmy i prezentacje multimedialne? informował, co trzeba umieć, rozumieć po danej lekcji? zachęcał do zadawania pytań i otwartego mówienia
czego się nie rozumie?
odnosił przekazywaną wiedzę do codziennych, praktycznych sytuacji?
na wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach na większości lekcji
na niektórych lekcjach nigdy lub prawie nigdy
13% 29% 16% 9% 25% 26% 21% 30% 41% 36% 20% 36% 33% 34% 40% 22% 32% 31% 25% 26% 30% 15% 5% 13% 37% 10% 13% 13%
nawiązywał do wiedzy z innych przedmiotów i pokazywał związki między różnymi dziedzinami wiedzy?
wymagał znajomości faktów, reguł i definicji? zachęcał do samodzielnego rozwiązywania problemów?
wykorzystywał filmy i prezentacje multimedialne? informował, co trzeba umieć, rozumieć po danej lekcji? zachęcał do zadawania pytań i otwartego mówienia
czego się nie rozumie?
odnosił przekazywaną wiedzę do codziennych, praktycznych sytuacji?
na wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach na większości lekcji na niektórych lekcjach nigdy lub prawie nigdy
40
Wykres 3.8. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak często w gimnazjum Twój nauczyciel fizyki…
Wykres 3.9. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak często w gimnazjum Twój nauczyciel geografii…
Przy omawianiu wyników badania należy pamiętać, że opisywany cykl badania dotyczy realiów poprzedniej podstawy programowej. Interesuje nas czy pewne założenia aktualnej podstawy
18% 31% 17% 11% 23% 24% 24% 33% 39% 34% 23% 34% 33% 34% 33% 21% 32% 31% 27% 27% 28% 14% 7% 14% 32% 15% 14% 12%
nawiązywał do wiedzy z innych przedmiotów i pokazywał związki między różnymi dziedzinami wiedzy?
wymagał znajomości faktów, reguł i definicji? zachęcał do samodzielnego rozwiązywania problemów?
wykorzystywał filmy i prezentacje multimedialne? informował, co trzeba umieć, rozumieć po danej lekcji? zachęcał do zadawania pytań i otwartego mówienia
czego się nie rozumie?
odnosił przekazywaną wiedzę do codziennych, praktycznych sytuacji?
na wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach na większości lekcji na niektórych lekcjach nigdy lub prawie nigdy
19% 24% 16% 12% 13% 22% 20% 32% 43% 36% 37% 38% 34% 33% 34% 25% 33% 26% 26% 28% 31% 13% 6% 12% 11% 11% 13% 14%
nawiązywał do wiedzy z innych przedmiotów i pokazywał związki między różnymi dziedzinami wiedzy?
wymagał znajomości faktów, reguł i definicji? zachęcał do samodzielnego rozwiązywania problemów?
wykorzystywał filmy i prezentacje multimedialne? informował, co trzeba umieć, rozumieć po danej lekcji? zachęcał do zadawania pytań i otwartego mówienia
czego się nie rozumie?
odnosił przekazywaną wiedzę do codziennych, praktycznych sytuacji?
na wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach na większości lekcji na niektórych lekcjach nigdy lub prawie nigdy
41 programowej były obecne w poprzedniej podstawie programowej. Wyniki z tych obszarów będziemy porównywać w kolejnych latach. Z zebranych danych na podstawie opinii przebadanych uczniów można zauważyć, że biologia nauczana jest inaczej od pozostałych przedmiotów. Widać to szczególnie w odpowiedziach na podpunkt z kafeterii (podanej listy odpowiedzi do wyboru) –
nawiązywał do różnych przedmiotów i wskazywał związki między różnymi dziedzinami, taką
odpowiedź wybrało 8% uczniów z biologii, a odpowiednio 13% z chemii, 18% z fizyki i 19% z geografii. Zgodnie z opiniami uczniów, nauczyciele najczęściej (prawie na każdej lekcj) wymagają znajomości faktów, reguł i definicji: na lekcjach biologii (22%) i geografii (24%). Zdaniem uczniów, samodzielne rozwiązywanie problemów miało miejsce najczęściej na lekcjach chemii i geografii. Jednocześnie aż 14% uczniów deklaruje, że nigdy coś takiego nie miało miejsca na lekcjach fizyki. Należy podkreślić, że uczniowie często wskazywali odpowiedzi mówiące o tym, że nauczyciel w gimnazjum nigdy nie wykorzystuje filmów i prezentacji multimedialnych na lekcjach (37% na lekcjach chemii i 32% na lekcjach fizyki). Brak jest wyraźnych różnic w nauczaniu między badanymi przedmiotami – w pytaniach dotyczących informowania, co trzeba umieć po danej lekcji. Takie wymagania wynikają z rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy. Nie można wskazać wyraźnych różnic między przedmiotami w odpowiedziach uczniów na pytania dotyczące zachęcania do zadawania pytań i odnoszenia przez nauczyciela przekazywanej wiedzy do codziennych, praktycznych sytuacji. Ten brak różnic można odebrać jako dobry sygnał na temat stosowanych metod dydaktycznych. Powszechnie podejmuje się działania wymagane w rozporządzeniu dotyczącym oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy.
W Kwestionariuszu Ucznia znalazły się też pytania o działania samodzielnie wykonywane przez uczniów podczas lekcji.
Ponieważ nowa podstawa programowa zawiera listę zalecanych doświadczeń, które powinny być wykonywane na lekcjach biologii, chemii i fizyki, a nie zawiera takich zaleceń wobec geografii, dlatego poniższy blok pytań został zadany tylko w odniesieniu do tych przedmiotów i pomięto w nim geografię. Główne pytanie do całego bloku brzmiało: Jak często w gimnazjum na lekcjach biologii, chemii i fizyki miały miejsce opisane poniżej sytuacje?
Tabela 3.1. Wybrane odpowiedzi na pytanie: Jak często na lekcjach biologii, chemii i fizyki miały miejsce
opisane poniżej sytuacje?
Na biologii Na chemii Na fizyce
Uczniowie samodzielnie robili doświadczenia w pracowni szkolnej.
często 8% często 14% często 16% czasami 37% czasami 39% czasami 43% nigdy 50% nigdy 42% nigdy 36%
Na biologii Na chemii Na fizyce
Uczniowie byli proszeni o wyciągnięcie wniosków z doświadczenia, które przeprowadzili.
często 31% często 41% często 34% czasami 43% czasami 39% czasami 42% igdy 21% nigdy 14% nigdy 18%
Na biologii Na chemii Na fizyce
Uczniowie mogli samodzielnie planować doświadczenia.
często 11% często 12% często 13% czasami 35% czasami 37% czasami 37% nigdy 48% nigdy 45% nigdy 45%
Na biologii Na chemii Na fizyce
Nauczyciel demonstrował uczniom doświadczenia.
często 23% często 41% często 37% czasami 43% czasami 41% czasami 43% nigdy 28% nigdy 12% nigdy 15%
42
Sądząc po wypowiedziach uczniów, nie ma zdecydowanych różnic w realizacji zalecenia podstawy programowej na poszczególnych przedmiotach. Uczniowie najczęściej samodzielnie wykonywali doświadczenia w pracowni szkolnej na fizyce (tak deklaruje 16% uczniów), za to na chemii najczęściej byli proszeni o wyciąganie wniosków z doświadczenia, które przeprowadzali (41% uczniów).
Podobny procent uczniów z każdego przedmiotu deklaruje, że na lekcjach nigdy nie planowali samodzielnie doświadczeń (48% na biologii, 45% na chemii, 45% na fizyce).
Zdaniem uczniów, nauczyciel demonstruje uczniom doświadczenia najczęściej na chemii (41%), a najrzadziej na biologii (23%). Jeśli już uczniowie robią doświadczenia na lekcjach, to najczęściej są one realizowane według poleceń nauczyciela. Warto mieć na uwadze ten element kwestionariusza w kolejnych edycjach badania, po to, by sprawdzić, czy roczniki realizujące w gimnazjum już nową podstawę programową w większym stopniu przeprowadzają samodzielnie doświadczenia, wnioskują na ich podstawie, czy też je planują.
Uczniów wypełniających kwestionariusz poproszono też o ocenę ich własnych umiejętności. Uczniowie mieli ocenić, jak łatwo mogliby samodzielnie wykonać opisane w kwestionariuszu zadania.
Wykres 3.10. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak sądzisz, na ile łatwo byłoby Ci samodzielnie
wykonać poniższe zadania?
Jak widać z wykresu, zdecydowana większość uczniów deklaruje, że z łatwością mogłaby podjąć decyzję o zakupie na podstawie informacji na opakowaniu produktu żywnościowego (51%), na podstawie ulotki stwierdzić, czy dwa leki można przyjmować równocześnie (47%), a także mogłaby wymienić zasady, których trzeba przestrzegać podczas brania antybiotyków (36%).
36% 16% 51% 47% 13% 23% 27%
Wymienić zasady, których trzeba przestrzegać biorąc antybiotyki.
Zaplanować eksperyment określający wpływ określonych warunków na wzrost roślin. Podjąć decyzję o zakupie na podstawie informacji na
opakowaniu produktu żywnościowego. Na podstawie ulotki informacyjnej stwierdzić, czy
dwa leki można przyjmować równocześnie. Przygotować roztwór o stężeniu 3% z roztworu o
stężeniu 10 %.
Wyjaśnić, w jaki sposób geny są przekazywane z jednego pokolenia do drugiego. Powiedzieć, jak przekształcanie środowiska naturalnego człowieka wpływa na przetrwanie…
43
Wykres 3.11. Odpowiedzi uczniów na pytanie: Jak sądzisz, na ile łatwo byłoby Ci samodzielnie
wykonać poniższe zadania? Odpowiedz – nie mogłabym / nie mógłbym tego zrobić.
Jednocześnie duża część uczniów deklaruje, że miałaby trudności z przygotowaniem roztworu o podanym stężeniu (23%) i zaplanowaniem eksperymentu (9%). Uczniowie czują się najmniej pewni, gdy mają samodzielnie przeprowadzić jakieś działanie – szczególnie dotyczy to lekcji chemii. Może to świadczyć o tym, że podczas lekcji zdecydowanie za rzadko mają oni szansę samodzielnie przeprowadzić eksperyment. Warto śledzić zmiany w odpowiedziach na to pytanie podczas kolejnych edycji badania.
Deklaracje uczniów wyraźnie ukazują, jak oceniają oni swoje umiejętności. Najmniejsze trudności sprawia im decydowanie, jakie leki można brać równolegle, czy opisanie zasad, których trzeba przestrzegać, biorąc antybiotyki,a jednocześnie deklarują, że najtrudniej im przygotować odpowiedni roztwór. Z jednej strony oba te działania odnoszą się do praktycznych umiejętności, związanych z życiem codziennym, ale różnice w odpowiedziach są znaczne. Warto zastanowić się, z czego to może wynikać – zgodnie z deklaracjami uczniów 42% z chemii i 36 % z fizyki – nigdy nie przeprowadzało samodzielnie doświadczenia; podobne deklaracje co do lekcji biologii wskazuje 50% uczniów. Ale, co ciekawe, 14% uczniów deklaruje, że często wykonują doświadczenia samodzielnie na lekcji chemii, 16% na lekcji fizyki, a tylko 8% na biologii. Warto śledzić te wyniki w kolejnych cyklach badania i sprawdzać, na ile się to zmieni.
4% 9% 3% 5% 23% 6% 6%
Wymienić zasady, których trzeba przestrzegać biorąc antybiotyki.
Zaplanować eksperyment określający wpływ określonych warunków na wzrost roślin. Podjąć decyzję o zakupie na podstawie informacji na
opakowaniu produktu żywnościowego. Na podstawie ulotki informacyjnej stwierdzić, czy dwa
leki można przyjmować równocześnie. Przygotować roztwór o stężeniu 3% z roztworu o
stężeniu 10 %.
Wyjaśnić, w jaki sposób geny są przekazywane z jednego pokolenia do drugiego. Powiedzieć, jak przekształcanie środowiska naturalnego człowieka wpływa na przetrwanie…
44