• Nie Znaleziono Wyników

WAAREN-LEXICON

VI. 19. WYRAZYNIEROSYJSKIE (2) Śliwki jedwabne - poi

V. 1.20. POŁĄCZENIA WYRAZOWE (268) A(220)

Ад[с]кий камень - niem. Höllenstein (łac. lapidus infernalis) Агачий пух - niem.Eiderdunen

Английской перец - niem. Englisches Gewürz.

Аароновой корень - niem. Aronwurzel.

бархат - niem. Sammet

разрезный - niem.geschorener неразрезный - niem. ungeschorener односторонний - niem. einseitiger [двусторонний - niem. zweyseitiger травчетый - niem. geblümter пол[о]сатый - niem. gestreifter клетчатый - niem.gewürfelter

Беломездрые бобры - niem. Grosseoder weisshäutige Biber Камчатские бобры - niem. Kamtschatkische Biber

Копченные бобры -niem. Kleine oderschwarzhäutige Biber Ярцие бобры - niem. Jährige Biber

Морскиебобры - niem. Seebiber

Бобытурецкие - niem. Türkische Bohnen Бразильское дерево - niem.Brasilienholz Бруски каменые - niem. Schleifstein Картош[н]аябумага- niem. Kartenpapier Картузная бумага - niem. Karduspapier Оберточная бумага- niem. Packpapier Пи[с]чая бумага - niem. Schreibpapier Почтовая бумага - niem.Postpapier Книжная бумага- niem. Druckpapier Пропускнаябумага - niem. Löschpapier

Бумагахло[п]чатая пря[д]еная - niem. Baumwollengam Бумажныяматерии - niem. Baumwollenewaaren

Хрустали пронизочные - niem. Krystallkorallen, wsp. Kristallkorallen Хвосты лошадинные - niem. Rossschweife

Домовые уборы - niem. Hausrat Пиповыя доще[ч]ки - niem. Pipenstäbe Оксофтныя доше[ч]ки - niem. Oxhofdstäbe Бочешныя доше[ч]ки - niem. Tonnenstäbe Драконова кость - niem. Drachenblut Эбеновое дерево - niem. Ebenholz Фиалковый корень - niem. Violenwurzel Фиалковый сок - niem. Veilchensaft Флямское полотно - niem. FlämischTuch Флоретовая лента - niem. Floretband

Галантерейный товары - niem. Galanteriewaren Гарусные товары - niem. KamelhaameWaaren Горшки плавильные - niem.Schmelztiegel Гранатноеяблоко - niem.Granatapfel Гранатной камень - niem.Granatstein Гривы конския - niem. Pferdemähnen

Губа лиственичная - niem. Lärchenschwämme Гвоздичныеголовки - niem.Nelkenköpfe Гишпанскиемухи - niem. Spanische Fliegen Яблоки земленые - niem. Erdäpfel

Ярь веницейская - niem. Venezianischer Grünspan Иглышпиковальные - niem. Spicknadeln

Иглы завол[о]чныя - niem. StopfnadelnИнбирь белой - niem. weisser Ingwer

серой - niem. grauerIngwer

Канарейкиносемя - niem. Kanariensamen Капуста цветная - niem. Blumenkohl

Красные карандаши- niem. Röthelstifte, wsp. Rötelstifte

Кардамон - niem.Kardamum крупной - niem.grobe мелкой - niem. feine

Полукармазин - niem. Halbscharlach Клейрыби[й] - niem. Fischleim

в книжкахискобках - in Tafeln und Bündeln в комах - niem. in Klösen

Сомовойклей - niem. Leimvon Wels Птичейклей -niem. Vogelleim Конневые кожи - niem. Rossleder Конопляное семя - niem Hanfsaat Конская [с]бруя - niem. Pferdegeschirr Корица - niem. Kanehl, Zimmet длинная - langer

короткая - kurzer

Корковое дерево - niem. Korkholz Козловыя - niem.Bockleder Кость слоновая - niem. Elfenbein Кость моржовая - niem.Wallrosbein Кости рыбия - niem. Fischknochen Кошечие кожи - niem. Katzenfelle Кошкастепная- niem. Steppenkatze Красное дерево - niem. Rothholz Кремни фузейные - niem. Flintensteine Кроликовыя кожи - niem. Kaninchenfelle Крупа перловая - niem. Perlgraupen Крупа гречневая - Buchweitzengrütze Крупы яшныя - niem. Gerstengrütze Крупы овсяныя - niem. Hafergrütze Крупы просяныя - Hirsengrütze Купоросное масло - niem. Vitriolöhl Лазорь берлинская - niem.Berlinerblau Лавра брусковая - niem. Indigo Lauro Лавровыяягоды - niem.Lorbeeren Леняное масло - niem. Leinöl Семя леняное - niem. Leinsaat

Лесныйтовар - niem. Holzwaaren, wsp.Holzwaren Левовая кожа - niem. Löwenhaut

Лимоны соленные - niem. Pökellimonen Лимонный сок - niem. Zitronensaft Листовое золото - niem. Blattgold Листыжелезные - niem. Eiserne Platten Листы бумажныя - niem. Pappendeckel

Лощенноеполотно — niem. Glanzleinewand,wsp. Glanzleinwand Лосевыякопыты - niem. Elendsklauen

Лосинныя кожи - niem. Elendshäute Деревянное масло - niem. Baumöhl провенское -

севильское

-Миндальное масло - niem.Mandelöhl Ореховоемасло - niem. Nussöhl Репное масло - niem.Rüböhl Леняное масло - niem. Leinöl Конопляное масло -niem. Hanföl

Мельницы кофейныя - niem. Koffemühlen, wsp. Kaffeemühlen Красноймедь - niem. Rothkupfer

Зеленой медь - niem.Gelbkupfer Меднаяводка - niem.Vitriolspiritus Миндаль - niem. Mandeln

горькой - bittere сладкой - süsse

в скорлупах - in der Schale

Москотильные товары - niem. Materialwaaren Мукакрасочная - niem. Indigostaub

Мускатной цвет- niemMuskatenblüthe Мускатныеорешки - Muskatennüsse Образцы печные - niem.Ofenkacheln Полуобирь - niem. Halber Mohr Оленей рог- niem. Hirschhorn Оленье кожи - niem. Hirschfelle Оловопрутовое - niem.Stangenzinn Тертое олово - niem. Gemalenes Zinn Опойкакожи - niem. GegerbteKalbfelle Ореховое дерево - niem. Nussholz Парусное полотно - niem. Segeltuch Перец - niem. Pfeffer

белой - niem. weisser черной - niem. schwarzer

Персиков[ы]я ядра - niem. Pfirschensteine Пена морская - niem.Meerschaum

Подоше[в]наякожа- niem. Sohlleder, wsp. Sohlenleder Полотнищи флорентовыя - niem. FloreteneZeuge Полпиво - niem. Halbbier

Полуфламское полотно - niem.HalbflämischTuch Порошки курительные - niem. Räucherpulver Постелиперяныя - niem. Federbetten

Почечной камень - niem. Nierenstein

Пряденое золото и серебро - Gesponnen Gold und Silber Пряныеорешки - niem. Pfeffernüsse

Пумповыя кожа - niem. Pfundleder

Пуша бобровая - niem. Biberdunen Пуша выдровая - niem. Otterdunen Райское яблоко - Paradiesapfel Райское дерево - Paradiesholz Райскиезерна - Paradieskömer Раковыя жерновки - Krebssteine

Ремни моржевые - niem. Riemen von Fischhaut Ремни моржевые - niem.Wallrossriemen Кенарскиясахар - niem. Kanarienzucker

Полукенарскиясахар - niem. Halbkanarienzucker Сахар мелис мелкой - niem. Feiner Melis

Сахар мелис крупной - niem. Grober Melis Сахар сырец - niem.Roher Melis

Заячий пух - niem. Hasenhaare Зайцы русые - niem. GraueHasenfelle Салоговяжое - niem.Rindertalg Сало свечное - niem. Lichttalg Сало мыльное - niem.Seifentalg Замшаныикожи - niem. Sämischleder Шелковые товары - niem. Seidenware Женскойволос - niem.Frauenhaar Жерновой камень - niem.Mühlstein Шерстеные товары - WolleneWaaren Шум[и]ха красная - niem. Flittergold Шум[и]хабелая - niem. Flittersilber

Сейгачье кожи - niem. Felle von wilden Ziegen Железо старой соболь - niem. Altzobeleisen Железо новойсоболь- niem.Neuzobeleisen Полосноежелезо - niem. Stangeneisen Кричноежелезо - niem. Kritzeisen Сортовое железо - niem.SortirtesEisen Листовое железо - niem.Eisenblech

Железо в крицах - niem. Gegossenes Eisen in dicken Stücken Желтьнеаполитанская - niem. Neapolitanisch Gelb

Желтоедерево - niem. Gelbholz Сера горючая- niem. Schwefel чищеная - niem. gereinigter нечищеная - niem.roher

Свромятныя кожи - AlaungahreKalbfelle Скипидарное масло - niem. Terpentinöl Солодковой сок - niem. Lakritzensaft Сосновыя шишки - niem. Fichtenzapfen Спирт селитерный - niem. Salpetergeist Спирт серный - niem. Schwefelgeist Спирт солянный - niem.Salzgeist

Степныелисицы - niem. Steppenfüchse Струя бобровая - niem. Bibergeil

Струякабаргиная - niem.Moschuscabardinus Струсовыперья - niem. Straussenfeder Стволст[е]клянный - niem. Glasröhre Зубы рыбия - Fischzähne

Чучелы звери - niem. Ausgestopfte Thiere Свечи литыя - niem. Gegossene Lichter Свечимаканыя - niem. Gezogene Lichter Свинецв листах - niem. Tafelbley Свинец в свинках - niem. Muldenbley Табаккурительной - niem. Rauchtaback Носовойтабак - niem. Schnupftaback Дикий тимон - niem. Feldkümmel Трубки зрительныя -niem. Sehrohr Трубкитабачныя - niem. Tabakspfeife Чай зеленый - niem. Grüner Thee Черной тмин - niem. Schwarzkümmel

Тюления инерповыя кожи - niem. Seehundsfelle Турецкой хлеб - niem. Türkischer Weizen

Уголье каменное - niem. Steinkohlen Унгарскаяводка - niem.UngarischWasser

Вязаныя полотнищи - niem. GestrickteFloretzeuge Винный камень - niem. Weinstein

Вино хлебное -niem. Kombranntwein Водка француская - niem. Franzbrandtewein Воинский снаряд - niem. Kriegsgerät Воловые кожи - niem. Rindsleder Bock - niem. Wachs

желтой - gelbes белой - weisses

Цитронныя корки - niem.Zitronenschalen В (48)

Алое дерево - niem.Aloeholz

Горный хрусталь - niem. Bergkrystall Кампечкое дерево - niem. Kampescheholz Дубовая кора- niem. Eichenrinde

Рвотной винной камень - niem. Brechweinstein

Корень чапутинский -niem. Chinawurzel; рог. (XVI): чопочина. china radix; china radix. чополина (Stone 446).

Камчатныя салфетки - niem. Damasten Tafelzeug Железная проволока - niem. Eisendraht

Перочинной нож[и]ки - niem. Federmesser Флоретовой шелк - niem. Floretseide

Колокольнаямедь - niem.Glockengut, Glockenspeise Золотыевески- niem.Goldwaage

Строевой лес - niem. Bauholz,Zimmerholz Горшечные посуды - Irdene Waare

Жидовская смола- niem.Judenpech Верблюжья шерсть - niem. Kamelhaare

Суконная щетка - niem. Kardendistel,Weberkarden Компаскорабельный - niem.Seekompass

Повареннаяпосуда- niem. Küchengeräthe Лазуревойкамень - niem. Lasurstein

Литеры типографщиков - niem.Lettern, Druchschriften Ложечнаятрава - niem. Löffelkraut

Мышеловки - niem. Mäusefallen Лук морской - niem. Meerzwiebel Движимоеимение - niem. Mobilien Воловой язык - niem. Ochsenzunge Пионная роза - niem. Päonie, Gichtrose Конской убор - niem. Pferdegeschirr Шерсть лошадиная - niem. Pferdehaar Репноесемя - niem. Rübsaat

Кислаякапуста - niem. Sauerkraut Носнои плат(о)ки - niem. Schnupftücher Свиное сало - niem. Schweineschmalz Мыльныйшарик - niem. Seifenkugeln Сенетныелисты - niem. Sennesblätter Серпентской камень - niem. Serpentinstein Прядильноеколесо - niem. Spinnrad Каменное масло - niem. Steinöl Горнаясоль - niem. Steinsalz Турецкая бумага-Türkisches Papier Карманные часы - niem. Taschenuhren Зеленый куп[о]рос - niem. Grüner Vitriol Синей куп[о]рос - niem.Blauer Vitriol Белый куп[о]рос - niem.Weisser Vitriol Висящие замки - niem. Vorlegeschiösser Шифернаяглина- niem. Walkererde Точильно[е] камень - niem. Wetzstein

Голова сахару - niem. Hut Zucker,wsp. Hutzucker

Jak jużo tym wspomniano wyżej, stosunek leksemów jednowyrazowych do wielo- wyrazowych wynosi 406:268. Wśród tych pierwszych układ ilościowy przedstawia się następująco (w kolejności malejącej): wyrazy pochodzenia orientalnego (78);

zapożyczenia z języka polskiego (64); z języka niemieckiego (59); wyrazy, co do których pochodzenia brak jednolitegostanowiska (46); z polskiego lub niemieckie­ go (27); z greki (27); z holenderskiego (20); z niemieckiego lub francuskiego (15);

z łaciny, niemieckiego (ew. polskiego) (14); z francuskiego (13); z holenderskie­

golub niemieckiego (12); z łaciny (7); z języków ugrofińskich (6);zjęzyków skan­ dynawskich (4); z cerkiewnosłowiańskiego(4); z włoskiego(4); z angielskiego (3);

z języków bałtyckich (2).

Jak wynika z powyższego zestawienia, największą rolę w przenoszeniudo języ­ ka rosyjskiego obcych nazw towarów zamieszczonych w słowniku Ph.A. Nemnicha odegrał językniemiecki. Jeśli dodamy do siebie te nazwy towarów, wprzekazywaniu których język niemiecki mógł mieć swój udział, da to liczbę 153 jednostek. Język polski zajmujetudrugąpozycję - 120.Inne języki zachodnioeuropejskie majązdecy-dowanie znaczenie drugoplanowe.

Analiza etymologiczna przeprowadzona w niniejszym rozdziale pokazała po­ nad wszelką wątpliwość, iżpublikowany zabytek w dużym stopniu wzbogaca naszą wiedzęo kontaktachjęzykowychrosyjsko-niemieckich i rosyjsko-polskichw XVIII wieku.A zatem jest to jeszcze jeden argument przemawiający za tym, że praca lek­ sykograficzna Ph.A. Nemnicha Waaren-Lexicon in zwölf Sprachen, zwłaszcza zaś jej część rosyjska Russisches Waaren-Lexicon, zasługuje na pilną uwagę ze strony

badaczy historiisłownictwa rosyjskiego.

ADB 1886 Allgemeine Deutsche Biographie, В. 23, Leipzig 1886, s.426.

Bańk. A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, I(A-K) - II (L-P), Warszawa 2000.

Brückner A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1974.

B-W-K Е.Э. Биржакова, Л.А. Войнова, Л.Л. Кутина, Очерки по исторической лексикологии русского языка XVIII века.

Языковые контактыи заимствования,Ленинград 1972.

Czernych П.Я. Черных, Историко-этимологический словарь современного русского языка, изд. 4,1—II, Москва 2001.

Dahl В.Даль, Толковый словарь живого великорусского языка, I—IV, Москва 1978-1980.

ESBM Этымалаг1чны слоушк беларускай мовы, I—VII, Мшск 1978-1991.

ESRJ Этимологический словарь русского языка, I—II (А—К), под ред.Н.М.Шанского, Москва 1963-1982.

ESUM Етимолог1чний словник укра1нсько1 моей, I-V, Ки!в 1982-2006.

Fałowski 2003 А. Фаловський, Украшський лексичний Mamepian в Allge­

meinesPolyglottenlexicon der Naturgeschichte Ф.А. Немш- xa 3 1 793-1795ponie [w:] Волинь-Житомирщина. Icmo рико-ф1лолог1чний зб1рник з регюнальних проблемЮ, Житомир2003, s. 108-116.

Fałowski 2005 A. Fałowski,MateriałłużyckiwAllgemeinesPolyglottenle­ xicon der Naturgeschichte Ph.A. Nemnicha z 1793—1795 roku [w:] Питания copaöicmuKu.За ред.В. Моторногота Д. Шольце, Льв1вБудишин2005, s. 156-167.

Hüttl-Worth G. Hüttl-Worth, Foreign Words in Russian (A Historical Sketsch 1550-1800), Berkeley and Los Angeles 1963.

KESRJ Н.М. Шанский, B.B. Иванов, T.B. Шанская, Краткий этимологический словарь русского языка,изд. 2, Москва

1971.

Leeming H. Leeming, Rolajęzyka polskiego w rozwoju leksykirosyj­ skiej do roku 1696. Wyrazypochodzenia łacińskiego i ro­

mańskiego, Wrocław 1976.

Mańczak-Wohlfeld

1995 E. Mańczak-Wohlfeld, Parę uwagna tematwielojęzycznego słownika Ph.A. Nemnicha, ZeszytyNaukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCLXIV. Prace Językoznawcze, z. 117, Kraków 1995, s.69-71.

Otten F. Otten, Untersuchungen zuden Fremd- undLehnwörtern beim Peter dem Grossen,Köln-Wien 1895.

Pawi. Vollständiges Deutsch-Russisches Wörterbuch von Iwan Pawlowsky, I—II, Riga 1856.

Srezn. И.И. Срезневский, Материалы для словаря древнерус ского языка, I-III, С.-Петербург 1893-1903.

SRJ XI-XVII

Powiązane dokumenty