• Nie Znaleziono Wyników

Hiszpania po II wojnie Êwiatowej

Podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, która mia∏a miejsce 12 grudnia 1946 r., postanowiono pot´piç hiszpaƒski faszystowski re˝ym ge-nera∏a Franco i na∏o˝yç sankcje, oznaczajàce w praktyce izolacj´ Hiszpanii na arenie mi´dzynarodowej, a˝ do odwo∏ania ambasadorów. Rezolucja zosta∏a zaaprobowana 34 g∏osami za (w tym Polski, której przedstawiciel oskar˝a∏ Hiszpanów o produkowanie bomby atomowej!), 6 przeciw i 13 wstrzymujàcymi si´. By∏ to poczàtek d∏ugiego okre-su izolacji Hiszpanii w Êwiecie. Przez ca∏y czas powód anatemy pozostawa∏ niezmienny:

re˝ym hiszpaƒski o charakterze faszystowskim nie spe∏nia∏ podstawowych kryteriów demokracji (wolnoÊci politycznej).

Hiszpania zosta∏a wykluczona z Organizacji Narodów Zjednoczonych, co nastàpi∏o w listopadzie 1950 r., kiedy Zgromadzenie Ogólne przeg∏osowa∏o rezolucj´ (38 g∏osów za, 10 przeciw – w tym Polska – i 12 wstrzymujàcych si´) zezwalajàcà krajom cz∏onkowskim na wymian´ ambasadorów z Hiszpanià oraz dopuszczajàcà jà do grona krajów cz∏onkowskich ONZ (co si´ sta∏o dopiero w 1955 r.). Jednak dopuszczenie Hiszpanii do ONZ – bez zmiany re˝ymu – choç oznacza∏o uznanie rzàdu genera∏a Franco za rzeczywistego przedstawiciela Hiszpanii, nie oznacza∏o jego akceptacji jako równoprawnego partnera. Hiszpania pozostawa∏a poza g∏ównymi organizacjami europejskimi (i poza Planem Marshalla).

W 1953 r. Hiszpania podpisa∏a dwie wa˝ne – zw∏aszcza dla kraju w sytuacji izolacji – umowy mi´dzynarodowe: konkordat oraz traktat obronny z USA. Od 1957 r. rzàd Franco podjà∏ zmian´ kursu polityki, nieco odchodzàc od faszystowskiej dyktatury.

Wydarzenia mi´dzynarodowe, bez wàtpienia, sprzyja∏y mu. By∏ to czas zaostrzenia si´

zimnej wojny: wojna w Korei, konflikt indochiƒski, kryzys sueski, powstanie na W´grzech.

Rok 1959 oznacza wa˝nà zmian´ w sposobie rzàdzenia krajem; genera∏ Franco zez-woli∏, by grupa technokratów katolickich z Opus Dei zacz´∏a otwieraç kraj na handel i inwestycje zagraniczne. W tym roku Hiszpania zostaje przyj´ta do utworzonej w 1948 r. Europejskiej Organizacji Wspó∏pracy Gospodarczej (OEEC), poprzedniczki OECD.

Dzi´ki temu uzyskuje w∏asny g∏os w instytucjach mi´dzynarodowych oraz dost´p do kredytów, m.in. z MFW. Na integracj´ ze strukturami wojskowymi Hiszpania musia∏a czekaç jednak a˝ do 1981 r., kiedy to 10 grudnia zosta∏a przyj´ta do NATO.

Reorientacja gospodarki hiszpaƒskiej rozpocz´∏a si´ wprowadzeniem w 1959 r. Planu Stabilizacyjnego, zak∏adajàcego jej liberalizacj´ i otwarcie – jednak tylko w sensie handlowym – na Êwiat.

Historia stosunków Hiszpanii z integrujàcà si´ Europà

W 1957 r. rzàd powo∏a∏ Ministerialnà Komisj´ ds. Badania Wspólnot Gospodarczych i Wspólnoty Atomowej, która mia∏a oceniç wp∏yw ich funkcjonowania

na Hiszpani´ oraz zbadaç mo˝liwoÊci integrowania si´ z nimi. W 1960 r. zosta∏

mianowany pierwszy ambasador hiszpaƒski przy Wspólnotach Europejskich. W lutym 1962 r. rzàd gen. Franco wystosowa∏ list do przewodniczàcego Rady Ministrów z proÊbà o otwarcie negocjacji prowadzàcych do stowarzyszenia Hiszpanii z EWG. Celem sto-warzyszenia – wyra˝onym w liÊcie – mia∏o byç przystàpienie w przysz∏oÊci do Wspólnot.

Ten pierwszy list pozosta∏ bez echa. Kolejne pismo w tej samej sprawie rzàd hiszpaƒski wystosowa∏ 14 lutego 1964 r. Dopiero po przeprowadzeniu wst´pnej analizy przez Komisj´ negocjacje otwarto we wrzeÊniu 1967 r. Doprowadzi∏y one do podpisania (13 marca 1970 r.) umowy preferencyjnej. Ze strony EWG umowa zak∏ada∏a stopniowà redukcj´ op∏at celnych produktów przemys∏owych w ciàgu szeÊciu lat. W przypadku produktów naftowych i tekstyliów redukcja dotyczy∏a tylko pewnej kwoty rocznej.

Równie˝ niektóre produkty rolne by∏y obj´te redukcjà taryf oraz koncesjami.

Hiszpanie równie˝ mieli zmniejszaç – stopniowo do 1977 r. – op∏aty na wiele towarów, uj´tych w trzech uzgodnionych listach.

Po przystàpieniu do Wspólnot w 1973 r. Danii, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii pod-pisano dodatkowà umow´ czasowà obejmujàcà stosunki handlowe Hiszpanii z tymi krajami. Umowa ta mia∏a byç zastàpiona jeszcze innym ogólnym porozumieniem.

Negocjacje tego porozumienia zosta∏y jednak zerwane przez stron´ wspólnotowà w paêdzierniku 1975 r., w proteÊcie przeciwko egzekucji w Hiszpanii pi´ciu m´˝czyzn (wed∏ug Franco – terrorystów, wed∏ug Wspólnot – wi´êniów politycznych) oskar˝onych o zamordowanie policjanta. W wyniku tych wydarzeƒ wi´kszoÊç ambasadorów krajów Wspólnot zosta∏a odwo∏ana z Hiszpanii przez swoje rzàdy.

Po Êmierci gen. Franco (20 listopada 1975 r., w miesiàc po zerwaniu rozmów na temat nowej umowy) g∏owà paƒstwa zosta∏ król Juan Carlos, który podjà∏ si´ budowy demokracji w kraju. W styczniu 1976 r. paƒstwa Wspólnot postanowi∏y odnowiç zer-wane wczeÊniej negocjacje; zacz´to mówiç o mo˝liwoÊci rozszerzenia Wspólnot o Hiszpani´. By∏ to pomys∏, który bardzo szybko znalaz∏ powa˝nych przeciwników:

w maju 1976 r. Narodowa Rada M∏odych Rolników Francuskich opublikowa∏a wyniki analizy zatytu∏owanej „Hiszpania: uderzenie w Europ´”, wed∏ug której integracja Hiszpanii z EWG okaza∏a si´ dla Francji najwi´kszym zagro˝eniem od czasów powsta-nia Wspólnot. W podobnym duchu wypowiada∏ si´ w 1976 r. premier Jacques Chirac, twierdzàc, ˝e przystàpienie Hiszpanii by∏oby nie do wytrzymania dla wspólnotowej pro-dukcji warzyw i owoców, szczególnie dla propro-dukcji pochodzàcej z po∏udnia Francji.

Wobec tego twierdzi∏, ˝e rzàd francuski b´dzie przychylny zbli˝aniu si´ politycznemu i przemys∏owemu, ale wyklucza∏ przystàpienie Hiszpanii do wspólnego rynku rolnego.

W czerwcu 1977 r. odby∏y si´ w Hiszpanii pierwsze demokratyczne wybory. Powsta∏

reformatorski rzàd koalicyjny partii prawicowych, na czele którego stanà∏ Adolfo Surez. 28 lipca tego samego roku nowy rzàd skierowa∏ list do przewodniczàcego Rady w sprawie przyj´cia Hiszpanii do Wspólnot. W lutym 1978 r. powo∏ano nowe mini-sterstwo ds. stosunków ze Wspólnotami Europejskimi, które mia∏o si´ zajmowaç sprawami integracyjnymi.

ProÊba Hiszpanii wywo∏a∏a ostrà dyskusj´ w Radzie: zarysowa∏ si´ podzia∏, który odzwierciedla∏ s∏aboÊci Wspólnot, i który prowadzi∏ do zmian, jakie mia∏y nastàpiç wewnàtrz niej w latach 80. Zmiany cz´Êciowo wymusi∏a potrzeba dostosowania si´ do przyjmowania nowych krajów. Wielka Brytania by∏a zdecydowanie za rozszerzeniem, podczas gdy Francja i W∏ochy, w obawie przed konkurencjà produktów rolnych

35

z Hiszpanii, by∏y przeciw. Ówczesny ambasador Hiszpanii przy Wspólnotach Europejskich, Raimundo Bassols, tak podsumowywa∏ najwi´ksze zmartwienia wywo∏ane mo˝liwoÊcià rozszerzenia, wyra˝ane w Brukseli:

• problemy instytucjonalne: jeÊli zarzàdzanie wspólnotà szeÊciu by∏o trudne, jeszcze trudniejsze dziewi´ciu, to co b´dzie ze wspólnotà dwunastu?

• problemy finansowe: rozszerzenie o trzy kraje mniej rozwini´te wystawia na prób´ zasad´ solidarnoÊci i zwi´ksza koszta ponoszone przez najbogatsze paƒstwa, ju˝ i tak dostatecznie zaniepokojone wielkoÊcià swojego udzia∏u w jej bud˝ecie;

• problemy techniczne: znane sà niepokoje dotyczàce wp∏ywu rolnictwa Grecji, Hiszpanii i Portugalii na sytuacj´ rynkowà produktów francuskich i w∏oskich.

Do tych problemów, postrzeganych jako „wra˝liwe” przez stron´ wspólnotowà, nale˝a∏o dodaç to, co dodatkowo i dla Hiszpanii by∏o problemem wra˝liwym:

rybo∏ówstwo.

Hiszpania jest od wieków pot´gà w tej dziedzinie. Niestety, wody przybrze˝ne tego kraju nie obfitujà w takie ryby, na jakie czeka rynek. Kiedy podj´to decyzj´ o rozsze-rzeniu strefy suwerennoÊci paƒstw na morzu do 200 mil, okaza∏o si´, ˝e Hiszpanie tradycyjnie ∏owià „nie u siebie”. Hiszpaƒska flota znalaz∏a si´ w szachu. Nie wiadomo by∏o, jak rozwiàzaç problem „floty bez ∏owisk”, ani rynku ˝àdajàcego p∏odów morza. 23 sierpnia 1976 r. Komisja Europejska przyj´∏a i przekaza∏a Radzie Ministrów propozy-cj´ uporzàdkowania polityki zagranicznej i wewn´trznej Wspólnot w tym zakresie:

paƒstwa cz∏onkowskie mia∏y rozszerzyç swoje wody terytorialne do 200 mil zarówno na pó∏nocnym Atlantyku, jak i na Morzu Pó∏nocnym od 1 stycznia 1977 r. W tych obszarach ∏owienie by∏oby zarezerwowane dla statków Wspólnot. W pasie do 6 lub 12 mil krajowi nadmorskiemu Wspólnot przys∏ugiwa∏oby prawo wy∏àcznoÊci. W pasie mi´dzy 12 a 200 mil paƒstwom cz∏onkowskim przys∏ugiwa∏yby kwoty uwzgl´dniajàce zarówno wielkoÊç ich floty, jak i zale˝noÊç gospodarczà od rybo∏ówstwa. Dost´p krajów trzecich do tych wód by∏by przedmiotem negocjacji mi´dzy Wspólnotami a zaintere-sowanym krajem.

Dyrektywy i zamiary negocjacyjne Wspólnot sz∏y w kierunku wycofania floty hisz-paƒskiej z wód terytorialnych paƒstw cz∏onkowskich (Bassols, s. 172). Liczby dotyczàce po∏owów floty hiszpaƒskiej w strefie, o której mowa w 1974 r., najlepiej obrazujà prob-lem: 216 tys. ton ryb, oko∏o 100 jednostek p∏ywajàcych, 15 tys. miejsc pracy bezpoÊred-nio zagro˝onych bezrobociem. Dodatkowo istnia∏a powa˝na rozbie˝noÊç w danych.

Wed∏ug Komisji Hiszpanie wy∏awiali na ich wodach nie 216, ale 359 tys. ton ryb.

W trakcie negocjacji akcesyjnych 15 kwietnia 1980 r. kraje Wspólnoty narzuci∏y Hiszpanii umow´ stanowiàcà o stopniowym zmniejszaniu limitu na po∏owy najwa˝niejszych gatunków ryb oraz o corocznej redukcji liczby licencji zezwalajàcych na korzystanie hiszpaƒskim statkom z wód wspólnotowych. Problem rybo∏ówstwa urós∏

w czasie trwania negocjacji do rangi konfliktu mi´dzynarodowego po tym, jak w marcu 1984 r. patrole kontroli wód granicznych Francji zacz´∏y strzelaç do dwóch statków hiszpaƒskich nielegalnie ∏owiàcych w strefie 200 mil francuskich. Dziewi´ciu rybaków zosta∏o rannych, statki zatrzymano. Oba kraje z∏o˝y∏y oficjalny protest. Rzàd francuski na∏o˝y∏ kar´ pieni´˝nà na ka˝dy statek, rzàd hiszpaƒski natychmiast zap∏aci∏, lecz ryba-cy hiszpaƒsryba-cy w proteÊcie spalili ponad 30 francuskich tirów. W odpowiedzi francusryba-cy

kierowcy zablokowali granic´ do 22 marca, kiedy zapewniono im bezpieczeƒstwo.

Równie dramatyczne wydarzenia mia∏y miejsce w strefie 200 mil u wybrze˝y Irlandii.

Powiązane dokumenty