Szeroko rozumiane technologie komputerowe zmieniają sposób, w jaki ludzie zaspokajają swoje potrzeby afiliacyjne: aprobaty, przy-należności, szacunku. Nie należy jednak przy objaśnianiu tego feno-menu przyjmować perspektywy determinizmu technologicznego.
Technologie są bowiem wytworem określonych warunków społecz-nych, powstałych w danym momencie historycznym. Warunki te decydują również o tym, że ludzie uznają dane technologie za waż-ne, atrakcyjne i użyteczne. Zgodnie z perspektywą zaproponowaną przez Norberta Eliasa należy zauważyć, że kwestie historyczne, społeczne i psychiczne są ze sobą ściśle powiązane. Różne prak-tyki społeczne, w tym używanie narzędzi, są podporządkowane wy-tworzonemu w danym czasie układowi współzależności jednostek.
Właśnie dlatego utrzymywanie relacji społecznych za pośred-nictwem Internetu i wykorzystywanie go do poszukiwania uczuć i uznania ze strony innych ludzi mogło się przyjąć tylko w wa-runkach indywidualizacji i społeczeństwa sieciowego. Zjednej strony uwarunkowania społeczne sprawiają, że ludzie obawiają się bliskości innych, zbytniego zaangażowania w związki oraz nadzoru ze strony wspólnot. Z drugiej strony lęk przed samotnością jest prawdopodobnie konsekwencją ukształtowanej przez ewolucję społecznej natury człowieka. Zarówno Internet, jak i osiągnięcia na polu robotyki wychodzą naprzeciw takim dylematom, oferu-jąc przyjemność płynącą z utrzymywania związku, niewiążącą się jednak z zagrożeniem dla jednostkowej autonomii. Popularność i sposób wykorzystania zdobyczy techniki są tu raczej następstwem pewnych uwarunkowań społecznych niż samoistną siłą sprawczą.
Pojawiają się tu jednak wątpliwości, czy bliskość ta nie jest jedynie iluzoryczna, a wybawienie od ryzyka – tylko pozorne. Zarówno bli-skość w sieci tysięcy powierzchownych znajomości utrzymywanych za pośrednictwem Internetu, jak i troska „robotów społecznych”
są bowiem jedynie złudzeniem. Należy więc zapytać, czy ludzie znajdujący się pomiędzy Scyllą samotności i Charybdą opresyjnej wspólnoty są skazani na tego typu złudzenia. Wydaje się jednak, że
100 | Marta Juza
jest to jeden z opisywanych przez Sherry Turkle (2013: 353) pozornych dylematów. Autorka ta twierdzi, że jeśli ludzie przestaną zaniedby-wać siebie nawzajem, to niejako automatycznie pokażą zdobyczom techniki ich właściwe miejsce, a sami zyskają szansę na prawdziwie ludzkie, pełne życie w zdrowych relacjach z innymi osobami.
Bibliografia
Anderson, B. (1997). Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i roz-przestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski. Kraków: Znak.
Back, M.D. i in. (2010). Facebook profiles reflect actual personality, not self- -idealization. Psychological Science, 3.
Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz. Kraków: Wydaw-nictwo Literackie.
Bauman, Z.; Lyon, D. (2013). Płynna inwigilacja. Rozmowy, przeł. T. Kunz.
Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bolter, J.D. (1990). Człowiek Turinga. Kultura Zachodu w wieku komputera, przeł. T. Goban-Klas. Warszawa: PIW.
Castells, M. (2003). Galaktyka Internetu. Refleksje nad biznesem, Internetem i społeczeństwem, przeł. T. Hornowski. Poznań: Rebis.
Castells, M. (2007). Społeczeństwo sieci, przeł. M. Marody i in. Warszawa:
PWN.
Cooley, Ch. (1922). Human Nature and the Social Order. New York: Charles Scribner’s and Sons.
Deci, E.L.; Ryan, R.M. (2000). The „What” and „Why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 4.
Elias, N. (2008). Społeczeństwo jednostek, przeł. M. Marody. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Epstein, S. (1990). Wartości z perspektywy poznawczo-przeżyciowej teorii
„ja”, [w:] J. Reykowski, N. Eisenberg, E. Staub (red.), Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Feliksiak, M. (2015). Internauci 2015. Warszawa: CBOS. http://www.cbos.pl/
SPISKOM.POL/2015/K_090_15.PDF (dostęp: 18.03.2016).
Wpływ komputerów i Internetu… | 101
Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Goffman, E. (2008). Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł.
H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak. Warszawa: Aletheia.
Granovetter, M.S. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology, 6.
Granovetter, M.S. (1983). The Strength of Weak Ties. A Network Theory Re-visited. Sociological Theory, 1.
Gwóźdź, M. (2016). Miesięczna liczba użytkowników kanałów SM w Polsce [maj 2016]. http://smmeasure.eu/miesieczna-liczba-uzytkownikow-ka-nalow-sm-w-polsce/ (dostęp: 17.05.2016).
Hardt, M.; Negri, A. (2005). Imperium, przeł. S. Ślusarski, A. Kołbaniuk.
Warszawa: WAB.
Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN.
Juza, M. (2013). Przestrzeń społeczna w dobie Internetu: globalna sieć ko-munikacyjna, przestrzeń wirtualna czy część życia codziennego. Studia Socjologiczne, 4.
Kraut, R. i in. (1998). Internet paradox: a social technology that reduces social involvement and psychological well-being? American Psycho-logist, 53.
Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne: wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski. Kraków: Universitas.
Levy, D.L. (2007). Love and sex with robots: the evolution of human-robot relationships. New York: Harper Collins.
Lin, N. (2001). Social Capital. A theory of social structure and action. Cam-bridge: University Press.
Maffesoli, M. (2008). Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeń-stwach ponowoczesnych, przeł. M. Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Marody, M. (2015). Jednostka po nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Maslow, A. (2013). Motywacja i osobowość, przeł. J. Radzicki. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
102 | Marta Juza
Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo, przeł. Z. Wolińska.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Naisbitt, J. (1997). Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie, przeł. P. Kwiatkowski. Poznań: Zysk i S-ka.
O’Reilly, T. (2007). What Is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software. Communications & Strategies, 65.
Postman, N. (2004). Technopol. Triumf techniki nad kulturą, przeł. A. Tanal-ska-Dulęba. Warszawa: Muza.
Rheingold, H. (1993). The Virtual Community. Homesteading on the Electronic Frontier. New York: Harper Collins.
Riesman, D. (1971). Samotny tłum, przeł. J. Strzelecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Strelau, J.; Doliński, D. (red.) (2011). Psychologia akademicka. Podręcznik.
T. 1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Sztompka, P. (2003). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.
Tönnies, F. (1988). Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury, przeł. M. Łukasiewicz.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Turkle, S. (1995). Life on the Screen. Identity in the Age of the Internet. New York: Simon and Shuster.
Turkle, S. (2013). Samotni razem. Dlaczego oczekujemy więcej od zdobyczy techniki, a mniej od siebie nawzajem, przeł. M. Cierpisz. Kraków: Wy-dawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wallace, P. (2003). Psychologia Internetu, przeł. T. Hornowski. Poznań: Rebis.
Wellman, B. (1999). The Network Community. An Introduction, [w:] B. Well-man (ed.), Networks in the Global Village. Life in contemporary commu-nities. Boulder: Westview Press.
Wellman, B.; Haythornthwaite C. (2002). Moving the Internet out of Cy-berspace, [w:] B. Wellman, C. Haythornthwaite (eds.), The Internet in Everyday Life. Oxford: Blackwell.
Wellman, B.; Rainie, L. (2012). Networked. The New Social Operating System.
Massachusetts: The MIT Press.
Zimbardo, P.G.; Gerrig, R.J. (2012). Psychologia i życie, przeł. T. Radzicki i in.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Joanna Bierówka
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego