• Nie Znaleziono Wyników

CZĘŚĆ II. CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY DUCHOWOŚCI OPUS DEI

3. POZOSTAŁE ELEMENTY

3.3. Posłuszeństwo

Wśród zalet, których najbardziej domaga się posługiwanie prezbiterów, dekret

Presbyterorum ordinis wymienia „usposobienie ducha, dzięki któremu są zawsze

gotowi szukać nie swej woli, ale woli Tego, który ich posłał”

486

. Dokument soborowy

wyjaśnia, że posługa kapłańska jest posługą Kościoła i jako taka może być wypełniona

tylko we wspólnocie hierarchicznej całego ciała

487

. Stąd: „Miłość pasterska przynagla

[…] prezbiterów, aby działając w tej wspólnocie, oddawali przez posłuszeństwo służbie

Boga i braci własną wolę, przyjmując i wykonując w duchu wiary nakazy lub zlecenia

papieża, własnego biskupa, a także innych przełożonych, jak najchętniej oddając

i wydając samych siebie przy jakimkolwiek zadaniu, także skromniejszym i mniej

znacznym, które im powierzono”

488

. Papież Jan Paweł II w Pastores dabo vobis mówiąc

o posłuszeństwie, które uznaje i miłuje Kościół oraz służy mu w jego strukturze

hierarchicznej nazywa je posłuszeństwem apostolskim

489

.

Najgłębszą motywację w praktykowaniu cnoty posłuszeństwa kapłan znajduje

w osobie samego Jezusa Chrystusa. Dyrektorium o posłudze i życiu prezbiterów podaje:

„Sama ofiara Jezusa na krzyżu nabrała wartości i znaczenia zbawczego dzięki Jego

posłuszeństwu i wierności woli Ojca. Jezus «uniżył samego siebie, stawszy się

posłusznym aż do śmierci – i to śmierci krzyżowej» (Flp 2, 8). List do Hebrajczyków

podkreśla także, że Jezus «nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał» (Hbr 5,

8). Można więc powiedzieć, że posłuszeństwo Ojcu znajduje się w samym sercu

kapłaństwa Chrystusa”

490

. Prezbiter naśladując Chrystusa w posłuszeństwie, wyraża

całkowitą i radosną gotowość do pełnienia woli Bożej. Uznaje, że taka wola wyraża się

także przez wskazania prawowitych przełożonych

491

. Dyspozycyjność wobec nich

powinna być rozumiana jako prawdziwe urzeczywistnienie wolności osobistej, będącej

nim panować. Zasadniczy kierunek rozwoju wolnościowych dążeń prowadzi od «wolności dla» do «wolności od». Wcześniej zmagania o wolność posiadały głęboki wymiar społeczny. Chodziło w nich zazwyczaj o możliwość realizacji jakiejś wspólnej idei, osiągania wspólnych celów. Współcześnie tendencje wolnościowe stały się o wiele bardziej indywidualistyczne, niekiedy wręcz egoistyczne […]” – tamże.

486 PO, nr 15; por. PDV, nr 28. Jan Paweł II w adhortacji Pastores dabo vobis uściśla słowa

Presbyterorum ordinis i mówi, że chodzi tutaj o posłuszeństwo. 487 Por. PO, nr 15.

488

Tamże; por. Dyrektorium (2013), nr 56. Dokument przypomina, że posłuszeństwo jest cnotą, która wiąże się z miłością. Miłość sprawia, że posłuszeństwo staje się „chętne, szczere i pełne”. Por. Sc, nr 93.

489 Por. PDV, nr 28. Papież mówi jeszcze o dwóch innych cechach posłuszeństwa. Jest ono wspólnotowe,

tzn. głęboko włączone w jedność prezbiterium, które jest wezwane do zgodnej współpracy z biskupem, a za jego pośrednictwem z następcą św. Piotra. Posłuszeństwo kapłańskie ma także charakter pastoralny i jako takie jest przeżywane w klimacie stałej dyspozycyjności – por. tamże.

490 Dyrektorium (2013), nr 56; por. Dyrektorium (1994), nr 61.

491

116

konsekwencją dojrzałego i przemodlonego wyboru

492

. Jan Paweł II wyjaśnia, że

„autentyczne posłuszeństwo chrześcijańskie, właściwie umotywowane i realizowane

w sposób wolny od służalczości, pomaga prezbiterowi w wykonywaniu z ewangeliczną

przejrzystością powierzonej mu władzy nad Ludem Bożym: bez samowładztwa

i demagogii. Jedynie ten, kto potrafi dochować posłuszeństwa w Chrystusie, umie

wymagać, zgodnie z duchem Ewangelii, posłuszeństwa od innych”

493

.

Dyrektorium o posłudze i życiu prezbiterów rozwijając zagadnienie

posłuszeństwa hierarchicznego przypomina, że kapłan przynależąc do określonego

prezbiterium jest przydzielony do służby w Kościele partykularnym. Zasadą i podstawą

jedności Kościoła partykularnego jest biskup, który ma nad prezbiterem władzę

zwyczajną, własną i bezpośrednią, konieczną do wypełniania jego urzędu

pasterskiego

494

. Dokument mówi następnie, że „podporządkowanie hierarchiczne,

wymagane przez sakrament święceń, znajduje swoje wypełnienie

eklezjologiczno-strukturalne w odniesieniu do własnego biskupa i papieża, który posiada prymat

(principatus) władzy zwyczajnej nad każdym Kościołem partykularnym”

495

.

Dyrektorium omawiając konkretne przejawy posłuszeństwa, podkreśla obowiązek

przylgnięcia kapłana do nauczania Kościoła w dziedzinie wiary i obyczajów.

Rozbieżność na tym polu wywołuje dezorientację i zgorszenie wśród wiernych

496

.

Przedmiotem posłuszeństwa jest też wierne wypełnianie norm liturgicznych. Kapłan

w tym względzie nie powinien niczego dodawać, ujmować czy zmieniać

497

.

492

Por. Dyrektorium (2013), nr 56. Duchowny składa przyrzeczenie posłuszeństwa w momencie święceń. „Cnota posłuszeństwa, która jest wewnętrznym wymogiem sakramentu święceń i struktury hierarchicznej Kościoła, stanowi wyraźny przedmiot przyrzeczenia ze strony duchownego, najpierw w obrzędzie święceń diakonatu, a potem w obrzędzie święceń kapłańskich. Za jej pośrednictwem prezbiter umacnia swoją wolę komunii, wchodząc tym sposobem w dynamikę posłuszeństwa Chrystusa, który stał się Sługą posłusznym aż do śmierci na krzyżu (por. Flp 2, 7-8)” – tamże; por. Dyrektorium (1994), nr 61; por. J. Lustiger, cyt. za J. Verlinde, Duchowość kapłańska w nauczaniu Jana Pawła II, s. 76. „Posłuszeństwo jest w najwyższym stopniu znakiem wolności. Dlaczego? Ponieważ ten, kto nie chce postępować według własnego widzimisię, staje się dobrowolnie i całkowicie dyspozycyjny. Nie tak jak niewolnik, który powłóczy nogami i postępuje wbrew własnej woli, lecz jak matka, która z miłości całkowicie poświęca się dla swego dziecka, lub jak prawdziwy przyjaciel dla tych, którym chce pomóc”.

493 PDV, nr 28; por. Dyrektorium (2013), nr 56. „W kulturze współczesnej podkreśla się znaczenie podmiotowości i autonomii danej osoby jako należących wewnętrznie do jej godności. Ta rzeczywistość, sama w sobie pozytywna, jeśli jest absolutyzowana i przenoszona poza jej właściwy kontekst, nabiera znaczenia negatywnego. Może to mieć miejsce także na poziomie eklezjalnym i w samym życiu kapłana, jeśli działania podejmowane na rzecz wspólnoty miałyby charakter czysto subiektywny”. Por.

Dyrektorium (1994), nr 61. 494

Por. Dyrektorium (2013), nr 57; por. Dyrektorium (1994), nr 62; por. LG 23 i 27; por. KPK, kan. 381 § 1.

495 Dyrektorium (2013), nr 57; por. Dyrektorium (1994), nr 62.

496

Por. Dyrektorium (2013), nr 57; por. Dyrektorium (1994), nr 62.

497 Por. Dyrektorium (2013), nr 59. Liturgia nie jest prywatną sprawą księdza, wierni natomiast mają „słuszne prawo do uczestniczenia w takich celebracjach liturgicznych, jakich chce Kościół, a nie odpowiadających osobistemu upodobaniu jakiegoś kapłana, czy też wyrażających jakieś niezatwierdzone partykularyzmy obrzędowe, będące wytworem grup, które dążą do zamknięcia się na powszechność Ludu

117

W jaki sposób duchowość Dzieła pomaga księdzu diecezjalnemu wzrastać

w cnocie posłuszeństwa, w wierności Kościołowi na wzór Jezusa Chrystusa?

Spróbujemy teraz na to pytanie odpowiedzieć. Ksiądz Josemaría wskazuje najpierw na

Chrystusa: „Ewangelie święte przekazały nam jeszcze jedną biografię Jezusa, zawartą

w trzech łacińskich słowach […]: erat subditus illis (Łk 2, 51), był posłuszny”

498

. Cnotę

posłuszeństwa łączy z synostwem Bożym i wolnością

499

. Dla Założyciela

posłuszeństwo nie ma nic wspólnego ze służalczością: „Posłuszeństwo Bogu nie jest

służalczością, nie zniewala sumień: porusza nas wewnętrznie, żebyśmy odkryli wolność

dzieci Bożych”

500

. Gdy chodzi o cechy posłuszeństwa ksiądz Josemaría mówi, że

powinno być ono najpierw nadprzyrodzone: „Należy być posłusznym ustami, sercem

i umysłem. – Należy być posłuszny nie człowiekowi lecz Bogu”

501

. Posłuszeństwo jest

dobrowolne

502

. Posłuszeństwo jest też natychmiastowe. „Kiedy otrzymasz jakieś

polecenia, niech nikt cię nie prześcignie w cnocie posłuszeństwa! Niezależnie od tego,

czy jest zimno czy ciepło , czy jesteś pełen zapału czy też jesteś zmęczony, czy jesteś

młody czy już nie tak bardzo […]”

503

. Powinno być ono radosne. „Myślę, o Panie, że

przyniosła Ci wielką pociechę «delikatność» owego wielkoluda o dziecięcym sercu,

Bożego”. Por. RS, nr 5. „Zachowanie norm opartych na autorytecie Kościoła wymaga zgodności ducha i słów, postawy zewnętrznej z dyspozycją wewnętrzną. Jest oczywiste także, że czysto zewnętrzne zachowywanie norm jest sprzeczne z samą naturą świętej Liturgii […]”. Por. Dyrektorium (1994), nr 64; por. SC, nr 22.

498 J. Escrivá, To Chrystus przechodzi, dz. cyt., nr 17. „Nasz Pan nie ukrywa, że całkowite posłuszeństwo woli Bożej wymaga wyrzeczenia i oddania, ponieważ Miłość nie domaga się praw: chce służyć. On pierwszy przebył tę drogę. Panie jakie było Twoje posłuszeństwo? Usque ad mortem, mortem autem crucis (Flp 2, 8) – aż do śmierci i to śmierci krzyżowej” – tamże, nr 19; por. tenże, Droga, nr 628. „Jeżeli tak ci trudno być posłusznym, przypomnij sobie Pana. Factus oboediens usque ad mortem, mortem autem

crucis – posłusznego aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej!”.

499 Por. J. Escrivá, To Chrystus przechodzi, dz. cyt., nr 17. „Jestem wielkim miłośnikiem wolności i właśnie tak bardzo kocham tę cnotę chrześcijańską. […] Musimy czuć się dziećmi Bożymi i żyć z zapałem wypełniania woli naszego Ojca. Wykonywać wszystko zgodnie z zamiarem Boga, ponieważ

tak nam się podoba, a jest to powód jak najbardziej nadprzyrodzony. […] Pan oczekuje, że podejmiemy

wysiłek pochwycenia Jego dłoni, tej dłoni, którą On do nas wyciąga: Bóg prosi nas o wysiłek, dowód naszej wolności. Aby jednak móc tego dokonać, musimy być pokorni, musimy czuć się małymi dziećmi i miłować to błogosławione posłuszeństwo, którym odpowiadamy na błogosławione ojcostwo Boga” – tamże.

500 Tamże, nr 173; J. Escrivá, Rozmowy z Prałatem Escrivą. Kochać Kościół, dz. cyt., nr 2, s. 30-31. „Nie wyobrażam sobie, aby mogło istnieć posłuszeństwo prawdziwie chrześcijańskie, jeśli nie byłoby ono dobrowolne i odpowiedzialne. Synowie Boga nie są kamieniami czy bezwolnymi trupami. Są istotami inteligentnymi i wolnymi wyniesionymi do tego samego stanu nadprzyrodzonego co osoba, która rządzi”. Por. tenże, Przyjaciele Boga, dz. cyt., nr 38. „Miłość Boga wskazuje drogę prawdy, sprawiedliwości, dobra. Gdy zdecydujemy się na odpowiedź Bogu: moja wolność jest dla Ciebie, okażemy się wolni od wszystkich więzów, którymi byliśmy przykuci do rzeczy pozbawionych znaczenia, do żałosnych trosk, do nędznych ambicji”.

501 Tenże, Bruzda, nr 374.

502

Por. J. Echevarría, Wspomnienie o świętym Josemaríi Escrivie, założycielu Opus Dei. Rozmowa

z biskupem Javierem Echevarríą, Prałatem Opus Dei, dz. cyt., s. 400-401.

503 J. Escrivá, Kuźnia, nr 627; por. tenże, Droga, nr 616. Natychmiastowość posłuszeństwa, gdy chodzi o apostolstwo. „To zwlekanie, ta twoja bierności, ta niechęć do posłuszeństwa, jakże wielką szkodę wyrządzają apostolstwu i jak raduje się z tego nieprzyjaciel”.

118

który, gdy musiał wykonywać przykre i dość odrażające zadanie, mówił cichutko:

«Panie Jezu, żebym przynajmniej miał dobrą minę»”

504

. I wreszcie, posłuszeństwo jest

inteligentne. „Bądź posłuszny bez tylu niepotrzebnych roztrząsań… Okazywanie

smutku lub niechęci wobec polecenia jest bardzo poważnym uchybieniem. Natomiast,

kiedy się tylko odczuwa niechęć, nie jest to żadną winą, lecz może być okazją do

wielkiego zwycięstwa, dokonania aktu heroicznej cnoty […]”

505

.

O szacunku, a zarazem posłuszeństwie księdza Escrivy wobec norm

liturgicznych mówią następujące słowa Drogi: „Miej cześć i szacunek dla świętej

liturgii Kościoła i jej poszczególnych ceremonii. Wypełniaj je wiernie. – Czyż nie

widzisz, że my, biedni ludzie , odczuwamy potrzebę, aby nawet to, co jest największe

i najszlachetniejsze, docierało do nas przez zmysły?”

506

. Mówiąc o Kościele jako

instytucji hierarchicznej wskazuje na wolę Bożą. Dla Escrivy hierarchia nie tylko jest

w zgodzie z wolnością, ale pozostaje w służbie dzieci Bożych

507

. „Pojęcie demokracji

nie ma sensu w Kościele, który – powtarzam – jest hierarchiczny z Bożej Woli. Ale

Hierarchia oznacza władanie święte i ład sakralny, w żadnym wypadku –

samowładztwo ludzkie czy nieludzki despotyzm. W Kościele Pan zarządził ład

hierarchiczny, który nie przerodzi się w tyranię, ponieważ sama władza jest służbą, tak

jak jest nią posłuszeństwo”

508

. Gdy posłuszeństwo wobec przełożonego mogło

wydawać się trudne mówił: „Wielka szkoda, jeśli przełożony nie daje ci przykładu!... –

Ale czyż jesteś; posłuszny z powodu jego osobistych zalet?... Chyba, że słowa św.

Pawła: Obedite praepositis vestris – bądźcie posłuszni waszym przełożonym –

tłumaczysz, wtrącając dla własnej wygody słowa, które brzmią mniej więcej tak: pod

warunkiem, że przełożony wykazuje cnoty, które mi odpowiadają”

509

.

Tak pojmowane posłuszeństwo Założyciel Opus Dei chciał również zaszczepić

w kapłanach diecezjalnych. Wyjaśniał, że kapłan diecezjalny na mocy sakramentu

i prawa jest zależny od swego ordynariusza „we wszystkim, co dotyczy przydzielania

mu konkretnej pracy duszpasterskiej, dyrektyw doktrynalnych i dyscyplinarnych, które

504 Tamże, nr 626.

505 J. Escrivá, Bruzda, nr 378.

506 Tenże, Droga, nr 522.

507 Por. tenże, Rozmowy z Prałatem Escrivą. Kochać Kościół, dz. cyt., nr 14, s. 328.

508

Tamże, s. 328-329; por. Dyrektorium (2013), nr 58; por. Dyrektorium (1994), nr 63.

509 J. Escrivá, Droga, nr 621; por. Franciszek, Bądźcie kreatywni, otwarci na Ducha Świętego. Spotkanie

z kapłanami w Kaplicy Palatyńskiej Pałacu Królewskiego w Casercie, 26.07.2014, w: OsRomPol

8-9(2014), s. 37. Podejmując kwestię trudnych relacji z biskupem, papież powiedział: „Kapłan diecezjalny nie może być odizolowany od biskupa. «Ale biskup mnie nie lubi, biskup to, biskup tamto...». Biskup być może jest człowiekiem mającym niedobry charakter, ale jest twoim biskupem, i ty musisz znaleźć, także przy tym niezbyt pozytywnym nastawieniu, sposób na utrzymywanie relacji z nim. To jednak jest sprawa wyjątkowa. Jestem księdzem diecezjalnym, ponieważ mam relację z biskupem, relację niezbędną”.

119

otrzymuje dla wykonywania swego urzędu. Sprawiedliwe i godne wypełnienia są

wszelkie dyspozycje pasterskie, jakie daje biskup dla regulowania pracy

duszpasterskiej, kultu Bożego i przepisów obowiązujących prawa powszechnego,

dotyczących praw i obowiązków wynikających ze stanu duchownego”

510

. Pomoc

duchowa Stowarzyszenia Kapłańskiego Świętego Krzyża przejawia się we wzbudzaniu

i umacnianiu posłuszeństwa kapłanów diecezjalnych wobec swoich poszczególnych

biskupów, jako że posłuszeństwo to i synowskie oddanie jest elementem składowym

wypełniania posługi kapłańskiej, która jest drogą i środkiem do własnego uświęcenia

511

.