Problemy zdrowotne Romów

Utrudniony dostęp do usług medycznych z jednej strony jest uwarun-kowany kulturowo – poprzez niechęć i brak zaufania do jakichkolwiek – szeroko rozumianych – instytucji państwowych. Z tego choćby wyni-kają problemy ze szczepieniami dzieci, powiązane z brakiem rejestracji narodzin. Drugim ważnym elementem jest dyskryminacja ze strony pra-cowników służby zdrowia. Nie umieją oni – i niejednokrotnie nie chcą – zrozumieć szczególnych uwarunkować kulturowych. Choćby ogranicza-jących znacznie kontakty romskich kobiet z nie-Romami. Ponadto Ro-mowie często nie odbiegając od ogólnego poziomu higieny, ze względu na swoją karnację i utrwalony stereotyp, traktowani są jako brudasy, co dodatkowo wzmaga dyskryminację w placówkach zdrowotnych. W latach 2010/2011, około 18% Romów na Węgrzech doświadczyło dyskryminacji

269 Pkt 5.8 2008/C 224/24; pkt 16 1098/2008/WE.

270 Pkt 2 acc. 2 Dokument Roboczy nr 1 w sprawie sprawozdania dotyczącego

strate-gii UE w dziedzinie integracji Romów, Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Parlament Europejski, 5.10.2010.

271 Implementation of the Action Plan on Improving the Situation of Roma and Sinti

Within the OSCE Area. Status Report 2008, OSCE/ODIHR, Warsaw 2008, s. 68.

272 Babicki M., Eksperci Banku..., dz. cyt., s. 5.

związanej z ochroną zdrowia²⁷³. Kolejny problem wiąże się bezpośrednio z ubóstwem. Nie zawsze istnieje możliwość dostępu do bezpłatnych usług medycznych, a Romom brakuje środków fi nansowych na korzystanie z prywatnej służby zdrowia.

Niski poziom zdrowia nie wiąże się wyłącznie z brakiem – dobro-wolnym lub nie – dostępu do usług medycznych. Kolejnym, nie mniej ważnym problemem jest kwestia świadomości chorób oraz potrzeby i moż-liwości leczenia. Romowie postrzegają stan bycia zdrowym jako niewystę-powanie uciążliwych chorób. Bardzo często lekceważą poważne schorzenia nieprzejawiające się poważnymi objawami. Samoleczenie oparte na trady-cyjnych metodach jest w ich środowisku bardzo powszechne²⁷⁴. Generalnie, uwzględniając warunki w jakich żyją, niski poziom edukacji i dochodów, bycie zdrowym nie stanowi dla nich priorytetu²⁷⁵.

Przykłady z państw UE pokazują, jak szczególna i nieopanowana jest sytuacja zdrowotna Romów. Na poziomie ogólnoeuropejskim – według danych pochodzących z EU’s Public Health Programme – ponad 30%

Romów nigdy nie korzystała z opieki dentystycznej a blisko 16% Romni nigdy nie było poddawane badaniom ginekologicznym²⁷⁶. Już przy okazji tworzenia dokumentów powiązanych z Phare, zwracano uwagę, że średnia oczekiwana długość życia wśród wszystkich europejskich Romów jest krótsza o 8 do 12 lat²⁷⁷.

W 2011 roku w Polsce ponad połowa Romów w wieku 35-54 dekla-rowała, że choroby ograniczają ich codzienną aktywność. W Rumunii, Czechach oraz Portugalii było to około 40%²⁷⁸. Na Łotwie w 2002 roku Romowie stanowili blisko 8%²⁷⁹ wszystkich osób zarażonych wirusem HIV. Biorąc pod uwagę, że społeczność romska w tym państwie to zaledwie 0,65% populacji, wartość ta jest bardzo wysoka.

273 National Social…, dz. cyt., s. 52.

274 Vivian C., Dundes L., Th e Crossroads of Culture and Health Among the Roma

(Gyp-sies), “Journal of Nursing Scholarship”, 2004, 36:1, s. 88-89. Ponadto autorki zwracają w tekście uwagę także na inne zjawiska ograniczające poziom zdrowia Romów. Przykła-dowo, z punktu widzenia przedstawicieli tej mniejszości otyłość jest uznawana za prze-jaw powodzenia, a znieczulenie całkowite jest małą śmiercią.

275 Handbook for Action in the Area of Health Services with the Roma Community,

Fundación Secretariado Gitano. Ministry of Health and Consumer Aff airs, Madrid 2006, s. 14-16.

276 Roma and the Structural Funds. EURoma Report, EURoma, Madrid 2010, s. 13

277 Hyde A., Guy W., Review of the European..., dz. cyt., s. VI.

278 Th e situation of Roma in 11..., dz. cyt., s. 20.

279 Information on Roma…, dz. cyt., s. 8.

Niemalże dwukrotnie wyższy jest współczynnik hiszpańskich Romów uzależnionych od nikotyny (54,9%) niż ma to miejsce w społeczeństwie głównonurtowym Hiszpanii²⁸⁰. Na Węgrzech jest on ponad dwukrotnie wyższy – 77,4% Romów używa nikotyny²⁸¹.

Jedna czwarta hiszpańskich Romni nigdy nie była badana przez gineko-loga²⁸², a ponad 60% romskich kobiet na Węgrzech nie zaprzestała palenia papierosów w trakcie ciąży²⁸³. W Rumunii śmiertelność niemowląt urodzo-nych z romskich rodziców jest ponad dwukrotnie wyższa niż w przypadku reszty społeczeństwa. Podobnie jest w Czechach i na Słowacji, natomiast we Włoszech jest ona trzykrotnie wyższa²⁸⁴. W Hiszpanii wskaźnik ten jest o 40% wyższy niż w ogóle społeczeństwa, a długość życia jest mniejsza o 8 do 9 lat od średniej²⁸⁵. Węgierskie badania wskazują, że średnia długość życia jest dla Romów o 10 lat niższa²⁸⁶. Sytuacja wśród brytyjskich Romów i Travellers jest podobna, ale w przypadku kobiet wskazuje się na 12 lat²⁸⁷. Identycznie przedstawiają się dane dla Irlandii. W Bułgarii uśredniona różnica dla obydwu płci to zaledwie 6 lat, natomiast w Czechach dla męż-czyzn to 11 lat, a dla kobiet ponad 14²⁸⁸. Wskaźnik liczby osób powyżej 65 roku życia dla UE-27 wynosi ponad 17%, podczas gdy dla Romów nie osiąga on 3%²⁸⁹.

Dokładne badania przeprowadzone w Hiszpanii pozwoliły zidentyfi -kować nawet to, że romscy mężczyźni w wieku powyżej 16 lat są dwukrotnie częściej uczestnikami wypadków ulicznych niż ma to miejsce w przypadku reszty społeczeństwa. Także otyłość pojawia się wśród romskich dzieci nie-malże dwukrotnie częściej.

Te pojedyncze przykłady odzwierciedlają ogólnie złą sytuację mniejszości romskiej w zakresie zdrowia i higieny. Nie zawsze problemy te wynikają

280 National Roma Integration Strategy in…, dz. cyt., s. 7.

281 National Social…, dz. cyt., s. 52.

282 National Roma Integration Strategy in…, dz. cyt., s. 15

283 National Social…, dz. cyt., s. 17.

284 Sepkowitz K. A., Health of the world’s Roma population, “Th e Lancet”, 2006, No.

367, s. 1707.

285 Handbook for Action…, dz. cyt., s. 16.

286 National Social…, dz. cyt., s. 14.

287 Progress report by the ministerial working group on tackling inequalities experienced

by Gypsies and Travellers, Department for Communities and Local Government, London 2012, s. 18.

288 Sepkowitz K. A., Health of the world’s…, dz. cyt., s. 1708.

289 Roma and the Structural..., dz. cyt., s. 13

z ich ograniczonej w tym zakresie wiedzy i świadomości oraz dyskrymi-nacji. Nie mniejszym problemem są warunki mieszkaniowe, w których żyją, pozbawione podstawowych nawet udogodnień i zaplecza sanitarnego, które znacząco utrudniają zachowanie zasad higieny.